لخته‌های خون دلایل و عوامل خطر بسیار زیادی دارند که از آن جمله می‌توان به بیماری‌های مزمن مانند دیابت و فیبریلاسیون دهلیزی، دارو‌ها از جمله قرص‌های ضد بارداری و درمان با جایگزینی هورمون، عوامل سبک زندگی مانند سیگار کشیدن و اضافه وزن و در موارد نادر، اختلالات لخته شدن خون ارثی اشاره کرد.
آگاهی از عوامل خطر که با آن‌ها مواجه هستید و صحبت با پزشک درباره آن‌ها اهمیت دارد تا اقدامات لازم را برای کاهش خطر تشکیل لخته‌های خون خطرناک انجام دهید.
لخته‌های خون در درجه نخست در سیاهرگ‌ها و سرخرگ‌ها شکل می‌گیرند که این شرایط در جریان خون اختلال ایجاد کرده و به طور بالقوه به حملات قلبی و سکته‌های مغزی منجر می‌شود. از جمله دلایل شایع تشکیل لخته‌های خون می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
آترواسکلروززمانی که رسوبات چربی به نام پلاک در دیواره داخلی سرخرگ‌ها شکل می‌گیرد، اغلب به دلیل کلسترول بالا، این شرایط به نام آترواسکلروز یا تصلب شرایین شناخته می‌شود. اگر پلاک در سرخرگ کرونر دچار پارگی شود موجب تشکیل لخته خون خواهد شد و به طور بالقوه آسیب دائمی به عضله قلب یا بدتر از آن، حمله قلبی را موجب می‌شود.
فیبریلاسیون دهلیزیفیبریلاسیون دهلیزی یکی از شایع‌ترین اشکال آریتمی قلب است که موجب ضربان بیش از حد سریع قلب یا جا افتادن ضربان شده و در جریان خون اختلال ایجاد می‌کند. زمانی که این شرایط رخ می‌دهد، خون می‌تواند در قلب جمع شده و لخته‌های خون شکل بگیرند که لخته می‌تواند در نهایت به مغز وارد شده و به یک سکته مغزی منجر شود.
دیابتدیابت موجب تغییراتی در خون فرد می‌شود که آن را هرچه بیشتر مستعد لخته شدن می‌کند. به گفته انجمن قلب آمریکا، حدود 80 درصد از افراد مبتلا به دیابت در معرض خطر مرگ ناشی از یک دلیل مرتبط با لخته خون قرار دارند.
بی تحرکی طولانی مدتنشستن یا دراز کشیدن طولانی مدت، به عنوان مثال، به دلیل استراحت در تختخواب پس از بیماری یا یک سفر هوایی طولانی، می‌تواند موجب جمع شدن خون در پا‌ها شده و به تشکیل ترومبوز سیاهرگی عمقی (DVT) و در بدترین حالت، با جدا شدن لخته خون و ورود آن به ریه موجب آمبولی ریوی شود.
بلند شدن از جای خود، انجام پیاده‌روی و حرکات کششی می‌تواند به پیشگیری از ترومبوز سیاهرگ عمقی کمک کند.
عمل جراحیاحتمال تشکیل یک لخته خون حین یا پس از انجام یک عمل جراحی بیشتر می‌شود. دوره‌های طولانی مدت بی تحرکی به واسطه دراز کشیدن در اتاق عمل و باقی ماندن در تخت طی روند بهبودی از دلایل بروز این شرایط است.
نوع عمل جراحی که داشته اید نیز می‌تواند خطر تشکیل لخته‌های خون را افزایش دهد. لخته‌های خون پس از جراحی‌های بزرگ، به ویژه آن‌هایی که شامل لگن، شکم، زانو و کفل می‌شوند، شیوع بیشتری دارند. اگر عمل جراحی نیازمند برش یا ترمیم سرخرگ‌ها یا سیاهرگ‌ها باشد، خطر تشکیل یک لخته خون بیشتر است، زیرا بدن با تشکیل لخته‌های خون تلاش می‌کند تا خونریزی را متوقف کند.
یک عمل جراحی که در آن ضربان قلب متوقف می‌شود، به طور معمول جراحی بای‌پس قلب، نیز این خطر را افزایش می‌دهد.
سرطان و روش‌های درمان آنسرطان به خودی خود و همچنین برخی دارو‌های شیمی درمانی می‌توانند احتمال لخته شدن خون را افزایش دهند. بیماران مبتلا به سرطان احتمال بیشتری دارد با دوره‌های طولانی بی تحرکی، به عنوان مثال، حین شیمی درمانی یا زمانی که در تختخواب استراحت می‌کنند، مواجه شوند.
اگر تحت درمان سرطان قرار دارید، آشنایی با علائم یک لخته خون اهمیت دارد.
ژنتیکاگرچه نسبتا نادر هستند، اما برخی اختلالات لخته شدن خون ارثی وجود دارند که می‌توانند فرد را در مقایسه با عامه مردم هر چه بیشتر مستعد تشکیل لخته‌های خون کنند. اختلالات ژنتیکی به ندرت موجب تشکیل لخته‌های خون در سرخرگ‌ها می‌شوند. در عوض، احتمال این که آن‌ها موجب ترومبوز سیاهرگی عمقی، آمبولی ریوی و تشکیل لخته‌های خون در روده‌ها و کلیه‌ها شوند، بیشتر است.
فاکتور پنج لیدن: در فاکتور پنج لیدن، ماده‌ای به نام فاکتور پنج که برای فرآیند لخته شدن خون اهمیت دارد می‌تواند از کنترل خارج شده و لخته‌های خوش خیم به مورادی خطرناک تبدیل شوند. بین سه تا هشت درصد افراد اروپایی تبار دارای جهش ژنی مرتبط با این اختلال هستند.
جهش ژنی پروترومبین: بیماران مبتلا به این اختلال دارای یک نقص ژنتیکی هستند که به افزایش بیش از حد پروترومبین، یک پروتئین لخته کننده خون، منجر می‌شود. حدود دو درصد سفیدپوستان در آمریکا و اروپا دارای این نوع از جهش هستند.
کمبود آنتی ترومبین، پروتئین C. و پروتئین S: بیماران مبتلا به این جهش‌های نادر دارای مقادیر کم از ضد انعقاد‌های طبیعی در خون خود بوده، از این رو، مستعد لخته شدن خون هستند.
اگر یکی از اعضای خانواده شما دارای لخته‌های خون خطرناک بوده باشد، سابقه شخصی تشکیل مکرر لخته‌های خون پیش از 40 سالگی داشته باشید و یا سابقه شخصی سقط جنین بدون دلیل مشخص داشته باشید، احتمال این که دارای یک دلیل ژنتیکی برای لخته شدن بیش از حد خون خود باشید نیز بیشتر می‌شود.
عوامل خطر سبک زندگیدر شرایطی که اختلالات ژنتیکی و برخی بیماری‌های مزمن مواردی هستند که کنترل خاصی روی آن‌ها ندارید، عوامل خطر مرتبط با سبک زندگی که در ادامه به آن‌ها اشاره شده است، به طور کلی قابل کنترل هستند. پزشک می‌تواند در یافتن روش‌هایی برای اصلاح رفتار‌ها و انتخاب گزینه‌هایی موثر در کاهش خطر تشکیل لخته خون به شما کمک کند.
سیگار کشیدنبه مرور زمان، سیگار کشیدن می‌تواند به دیواره داخلی رگ‌های خونی آسیب وارد کرده و احتمال تشکیل لخته‌های خون را افزایش دهد. اگر دارای یک عامل خطر دیگر مانند بارداری یا استفاده از قرص‌های ضد بارداری هستید، میزان خطر هرچه بیشتر افزایش می‌یابد.
چاقیحمل چربی اضافه می‌تواند جریان خون را کند کرده و فشار بیشتری بر سیاهرگ‌ها وارد کند. اضافه وزن می‌تواند گاهی اوقات با یک سبک زندگی کم تحرک و/یا دیابت همزمان باشد که هر دو از عوامل خطر برای لخته‌های خون محسوب می‌شوند.
بارداری و دوران پس از زایمانبارداری موجب افزایش تعداد پلاکت‌ها و عوامل لخته کننده خون در جریان خون می‌شود که احتمال تشکیل لخته‌ها در زنان را افزایش می‌دهد. همچنین، بزرگ شدن رحم می‌تواند به سیاهرگ‌ها فشار وارد کرده و جریان خون را کند سازد که می‌تواند به تشکیل لخته‌های خون منجر شود.
خطر مواجهه با لخته‌های خون طی شش هفته پس از زایمان نیز افزایش می‌یابد و این خطر برای زنانی که سزارین انجام داده اند، بیشتر است.
درمان با جایگزینی هورمونبرخی اشکال درمان با جایگزینی هورمون، به ویژه آن‌هایی که شامل استروژن می‌شوند، می‌توانند خطر تشکیل لخته‌های خون را افزایش دهند. از آنجایی که درمان با جایگزینی هورمون در اشکال مختلفی وجود دارد - استفاده از ترکیب‌های هورمونی مختلف از جمله پروژسترون یا شکل مصنوعی آن به نام پروژستین - صحبت با پزشک درباره انتخاب ایمن‌ترین روش اهمیت دارد.
قرص‌های ضد بارداریهمانند درمان با جایگزینی هورمون، دارو‌های ضد بارداری نیز حاوی استروژن هستند که می‌تواند خطر تشکیل لخته‌های خون را افزایش دهد. قرص‌های حاوی دروسپیرنون، نوعی هورمون پروژستین، ممکن است خطر تشکیل لخته‌های خون را در مقایسه با دارو‌های ضد بارداری که از پروژستین متفاوتی استفاده می‌کنند، افزایش دهد.
خطر کلی ایجاد لخته‌های خون برای زنانی که از دارو‌های ضد بارداری خوراکی استفاده می‌کنند، کم است. اما اگر اخیرا از روش ضد بارداری حاوی دروسپیرنون استفاده کرده اید نباید دچار هراس شوید. فرمولاسیون‌های مختلفی وجود دارند که حاوی ترکیب‌های هورمونی مختلف هستند.
اگر هرگونه نگرانی یا پرسش درباره خطرات و فواید استفاده از هر نوع داروی ضد باردرای، به ویژه اگر سیگار می‌کشید یا دارای عوامل خطر دیگر برای لخته‌های خون هستید، با پزشک خود در این زمینه صحبت کنید.
منبع: verywell health
