اقدامات محیط زیست برای پیشگیری بیماری هاری در حیات وحش

به گزارش گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران جوان، کیومرث کلانتری معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست به مناسبت روز جهانی هاری 28 سپتامبر و همچنین سالگرد درگذشت لویی پاستور، اظهار کرد: وجود بیماری‌ها در حیات وحش کشور درکنارعواملی از جمله افزایش فعالیت‌های بی ضابطه انسان در طبیعت، تخریب و جزیره‌ای شدن زیستگاه‌های گونه‌های جانوری، نابودی جنگل ها، شکار و صید غیر قانونی حیوانات، تجارت غیر قانونی گونه‌های جانوری و اجزای آن ها، آلودگی‌های صنعتی وکشاورزی، بهره برداری غیراصولی از منابع طبیعی، رهاسازی پسماند‌ها و فاضلاب‌ها در طبیعت و حوادث طبیعی مثل تغییرات ناگهانی آب و هوا، آتش سوزی‌ها و خشکسالی‌های متوالی جزو مهم‌ترین عوامل تهدید کننده تنوع زیستی و محیط زیست نیز قرار می‌گیرند.

وی عنوان کرد: با وجود آنکه عوامل محیطی در پیدایش و گسترش بیماری‌ها نقش دارند، ولی شیوع بیماری‌ها می‌تواند نتیجه عملکرد جامعه بشری نیز باشد.

فعالیت‌های غیر اصولی انسان در طبیعت در قالب معدن کاوی، دامپروری، کشاورزی، جاده سازی و ساخت و ساز‌ها بدون رعایت ضوابط زیست محیطی، موجب کاهش فاصله جوامع انسانی ودام‌های اهلی با حیات وحش شده که نتیجه آن تخریب زیستگاه‌های جانوری و شیوع و بروز بسیاری از بیماری‌های واگیردار بویژه بیماری‌های نوپدید و بازپدید بوده است. به همین دلیل، گونه‌های شاخص جانوری و در معرض خطر تهدید و انقراض، به دلیل جمعیت‌های پراکنده و شکننده و کاهش تنوع ژنتیکی، در برابر بیماری‌ها می‌توانند بسیارآسیب پذیر باشند.

کیومرث کلانتری با اشاره به اینکه پیشگیری و کنترل طیف وسیعی از بیماری ها، به عنوان بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان از نظر فنی بسیار مشکل بوده و یکی از معضلات بهداشتی، اقتصادی و زیست محیطی کشور‌ها محسوب می‌شوند، افزود: از جمله این بیماری‌ها می‌توان به آنفلوانزای فوق حاد پرندگان، هاری، سالک، سیاه زخم و تب خونریزی دهنده کریمه ـ کنگو اشاره کرد که هیچگونه مرزی ندارند و از سد بین گونه‌ای هم عبور کرده و علاوه بر گونه‌های جانوری میزبان، به انسان نیز سرایت می‌کنند.

برای پیشگیری و کنترل این نوع بیماری‌ها، علاوه بر اقدامات اساسی که تا کنون در کشور انجام شده، لیکن همه این اقدامات نیاز به تقویت و حمایت مضاعف دارند.

وی همچنین بر لزوم پیشگیری از شیوع بیماری هاری تأکید کرد و گفت: برای پیشگیری از شیوع بیماری هاری باید به چرخه اپیدمیولوژیکی بیماری بین انسان، گوشتخواران اهلی و گونه‌های جانوری وحشی توجه کرد و مسلما کاهش ارتباط بین گونه‌های جانوری به خصوص گوشتخواران وحشی با اهلی و انسان‌ها و واکسیناسیون مستمر برای از بین بردن و قطع چرخه انتقال ویروس هاری ضرورت دارد که انجام این مهم تاکنون توسط دستگاه‌های متولی با جدیت ادامه پیدا کرده است.

باید توجه کرد که در کشور‌هایی نظیر ایران، کنترل بیماری هاری و انجام اقدامات پیشگیرانه و مبارزه با این بیماری، بنا بر دلایل متعدد از جمله موارد ذیل بسیار مشکل و پیچیده است. مواردی از قبیل افزایش جمعیت سگ‌های بی سرپرست و رهاشده که متاسفانه در طی چند ماه اخیر بخشی از این حیوانات به علت ترس ناشی از بیماری کرونا رها شده اند که خود مصداقی از حیوان آزاری است، دسترسی آسان حیوانات به پسماند‌ها و در نتیجه ارتباط بیشتر بین حیوانات، افزایش تردد گوشتخواران وحشی درمجاورت مناطق مسکونی به علت کاهش طعمه‌های آن‌ها در زیستگاه‌های طبیعی، گدار (مهاجرت فصلی) و تردد گوشتخواران وحشی در مرز کشور‌های همسایه و ورود به داخل کشور، تعدد میزبانان بیماری در کشور، به نحوی که علاوه بر گوشتخواران اهلی، طیف وسیعی از گونه‌های جانوری وحشی می‌توانند میزبان ویروس عامل این بیماری باشند.

وی افزود: سازمان حفاظت محیط زیست برای کنترل، پیشگیری و مبارزه با بیماری هاری در سطح ملی، نیز بر اساس وظیفه‌ای که بر عهده دارد اقداماتی همچون افزایش و استمرار همکاری‌ها با ارگان‌هایی نظیر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سازمان دامپزشکی کشور با توجه به اهمیت سلامت واحد، تدوین دستورالعمل پیشگیری و کنترل هاری در حیات وحش برای افزایش مراقبت و پایش گوشتخواران وحشی مشکوک به بیماری هاری و اطلاع رسانی موارد مشکوک به بیماری در حیات وحش برای نمونه برداری به ادارات کل دامپزشکی استان، تهیه پیش نویس برنامه راهبردی پیشگیری و کنترل بیماری هاری در حیات وحش، تحقیق و پژوهش در خصوص واکسن خوراکی هاری با همکاری انستیتو پاستور ایران، آموزش کارشناسان و مامورین اجرایی در رابطه با پیشگیری از بیماری‌ها در حیات وحش، پیگیری ساماندهی پسماند‌ها و کنترل جمعیت سگ‌های بی سرپرست از طریق سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور، در دستور کار قرار دارد.

معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست با بیان پیشنهاداتی کاربردی برای پیشگیری و کنترل بیماری ها، گفت: برای پیشبرد اقدامات مربوط به پیشگیری و کنترل بیماری هاری، علاوه بر تامین اعتبارات مورد نیاز، لازم است تا هماهنگی‌های بین بخشی، اقدامات اجرایی و مراقبت و ایمن سازی توسعه یابند و به آموزش و پژوهش در زمینه بیماری هاری توجه جدی شود. در این رابطه پیشنهاد می‌شود در چارچوب سلامت واحد، همکاری‌های فرا بخشی بین سازمان‌ها و دستگاه‌های ذیربط و مراکز آموزشی، علمی و تحقیقاتی در قالب کمیته ملی مشترک با محوریت وزارت بهداشت و با تخصیص بودجه مستقل ادامه یابد تا کلیه اقدامات مکمل یکدیگر باشند.

همچنین ساماندهی پسماند‌های دامی، کشاورزی و روستایی به منظورجلوگیری ازجذب و نزدیک شدن حیوانات وحشی به مناطق مسکونی در نتیجه کاهش تماس بین آن‌ها با سگ‌های اهلی و رهاشده، واکسیناسیون گسترده و سالیانه سگ‌های گله و دام‌هایی که بطورآزاد از مراتع استفاده می‌کنند برعلیه هاری بخصوص درمناطق پرخطر، کنترل جمعیت سگ‌های بی سرپرست بطورهمزمان درتمام کشور از طریق سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌ها (وزارت کشور).

همچنین آموزش افراد وکودکان درخصوص نحوه برخورد با حیوانات بخصوص گوشتخواران و واکسیناسیون افراد در معرض خطر برعلیه هاری، آموزش دامداران و ارایه تسهیلات به ایشان برای بازسازی جایگاه نگهداری دام اهلی و افزایش امنیت زیستی، در دامداری‌ها برای جلوگیری از ورود گونه‌های جانوری (جوندگان وگوشتخواران وحشی نظیر خدنگ، روباه و شغال)، جلوگیری ازذبح غیر مجاز دام‌های اهلی، جلوگیری از قاچاق حیوانات به داخل کشور و فعال کردن پست‌های قرنطینه مستقردرجاده‌ها برای نظارت برجابجایی حیوانات در داخل کشور.

کیومرث کلانتری در پایان ضمن قدردانی از شهدای مدافع سلامت و شهدای سنگر حفاظت از طبیعت برای حراست از عرصه‌های طبیعی و حفاظت از سرمایه‌های ملی در طبق اخلاص قرار دادند، گفت: جای امیدواری است که در آستانه قرن جدید هجری شمسی، با ادامه همکاری‌های صمیمانه و تلاش‌های مستمر دستگاه‌های ذیربط از جمله سازمان حفاظت محیط زیست، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، سازمان دامپزشکی کشور، موسسه تحقیقاتی سرم و واکسن سازی رازی، سازمان نظام دامپزشکی کشور، انستیوپاستور ایران و سازمان دهیاری‌ها و شهرداری‌های کشور و دانشکده ها، مراکز علمی و تحقیقاتی و با استفاده از ظرفیت‎ها، فرصت‎ها، امکانات ملی، تجربیات گذشته و با وجود تمامی مشکلات، کشور ایران به عنوان الگویی در زمینه ارتقاء سلامت انسان و حفاظت محیط زیست و توسعه دامپروری در سطح منطقه و جهان قرار گیرد.