واریس

دکتر محمدتقی صالحیان و فوق تخصص جراحی عروقی و پیوند اعضاء

شب‌ها پادرد دارم، احساس سنگینی در ساق پا آزارم می‌دهد، پاهایم غش می‌رود... اینها شکایاتی است که اغلب مردم در سنین مختلف هنگام استراحت پس از پایان روزی پرکار، دارند. علت این دردها چیست؟ چرا شب‌ها مانع خوابی راحت می‌شود. به کدام متخصص باید مراجعه کنم؟...
شکایات فوق، شیوع بیماری واریس است. واریس بیماری است که در همه انسان‌ها به درجاتی متفاوت ایجاد می‌شود. از نظر جنس، شیوع بیماری در خانم‌ها بیشتر مشاهده می‌شود. خانم‌ها به علت زایمان‌های متعدد، در دورانی از زندگی فشار بیشتری را روی اندام تحتانی، به‌خصوص پاها تحمل می‌کنند. همچنین به علت تغییرات هورمونی بیشتر در معرض خطر ابتلا به واریس قرار دارند. واریس اصولا در افرادی که شغل‌هایی سرپایی دارند شایع‌تر است نظیر پزشکان، آموزگاران، مغازه‌داران، پلیس و...

علت ایجاد واریس چیست؟

گشاد شدن، پیچیدگی و طویل شدن وریدهای سطحی سبب ایجاد واریس می‌شود. پس واریس بیماری سیستم وریدی است. واریس بر دو قسم است: 1-  اولیه     2- ثانویه
اصولا سیستم وریدی 2 نوع می‌باشد، سیستم سطحی و عمقی، بین این دو نوع ورید (سیاهرگ) وریدهای ارتباطی وجود دارد که خون سطحی را به عمق بدن و نهایتا قلب می‌رساند.
1 – واریس اولیه: همان‌گونه که صحبت شد، اغلب به علت ایستادن‌ها یا نشستن طولانی‌مدت ایجاد می‌شود.
2 – واریس ثانویه: در اثر نارسایی سیاهرگ‌های عمقی پا ایجاد می‌شود.
از نظر فیزیولوژی عموما خون سطحی به قسمت عمقی منتقل می‌شود در مواردی که به علت فشار زیاد به وریدهای عمقی این مسیر برعکس شده، واریس ایجاد می‌شود.
شایع‌ترین علت نارسایی مذکور، ایجاد لخته در وریدهای عمقی و بروز ترومبو فلبیت می‌باشد (در مقالات قبلی به شرح آن پرداختیم)، ترومبو فلبیت باعث می‌شود، لخته‌های ایجاد شده حل شود که در اثر Recanalise، دریچه‌های وریدی به طور یک طرفه عمل کرده، کار خود را از دست می‌دهند.

علائم اولیه واریس

دردهای مبهم روی ساق پا و ران‌ها ایجاد می‌شود. علامت مشخصه این نوع دردها به صورت کرامپ و گرفتگی عضلانی بوده، بیمار اظهار می‌دارد پاهایم غش می‌رود، عمدتا این مشکل شب‌ها آزاردهنده است. از علائم دیگر و اظهارات بیمار احساس سنگینی در ساق پا، به خصوص روی پا می‌باشد.
فرد احساس می‌کند پایش سنگینی می‌کند، یا یک پا سنگین‌تر از پای دیگر است. در مواردی نیز هنگام ایستادن یا نشستن‌های طولانی بیمار می‌گوید: در اوج درد سعی می‌کنم دراز بکشم، پایم را روی قسمت بلندی قرار دهم، آنگاه احساس راحتی می‌کنم. در صورت عدم رسیدگی و به دنبال علائم فوق، رگ‌های مچ پا تا کشاله ران به‌راحتی قابل مشاهده است، برجسته و برآمده شده که نشان‌دهنده‌ی بروز درجاتی از واریس است.

علائم ثانویه واریس

در این حالت، به دلیل برگشت خون از قسمت عمقی به سطحی، اختلالات پوستی ایجاد می‌شود.
پاها متورم شده، با فشار دادن انگشت روی قسمت متورم، فشار انگشت فرد در بافت، ایجاد فرورفتگی می‌کند.
علائم بعدی درگیری پوستی و ایجاد رنگدانه‌های قهوه‌ای است، نهایتا در اثر به هم پیوستگی رنگدانه‌ها، لکه‌هایی در قسمت مبتلا مشاهده می‌شود، سپس پوسته پوسته ایجاد شده، فرد احساس خارش دارد. در اثر تحریک و خارش، زخم‌هایی روی پا پدید می‌آید، این زخم‌ها به‌خصوص در اطراف قوزک پا ایجاد می‌شود.

راهکارهای عملی پیشگیری از بروز واریس

1 – هرگز به مدت طولانی یک جا روی پا نایستید، مرتب قدم بزنید، قدم زدن آهسته یا تند فرقی ندارد، مهم این است که با ایجاد انقباض و انبساط در عضلات ساق پا، به جریان راحت خون کمک شود.
2 – از نشستن طولانی خودداری شود. افرادی که به علت نوع کار خود مجبورند مدت طولانی روی صندلی بنشینند هر یک ساعت 3-2 دقیقه قدم بزنند.
3 – استفاده از زیرپایی شیبدار هنگام نشستن، شیب زیرپایی باید 45 درجه باشد، این کار کمک می‌کند فشار روی پا کاهش یابد و سپس ایجاد انقباض 40-30 درصدی عضلات ساق پا می‌شود.
توجه داشته باشید استفاده از زیرپایی به تنهایی کفایت نمی‌کند بلکه ضرورت دارد هر 5/1-1 ساعت پس از نشستن چند دقیقه قدم بزنید.
4 – افرادی که مدت طولانی سرپا می‌ایستند، هر 15 دقیقه یک بار چند بار روی پنجه پا بلند شده و به حالت اولیه برگردند.
5 – بهداشت پا را مثل بهداشت دست جدی بگیرید، بهتر است روزانه 2 بار، پاها به خصوص لای انگشتان با آب ولرم و صابون شسته شود. رعایت این نکته در مبتلایان به واریس ثانویه بسیار اهمیت دارد.
6 – پوشیدن جوراب‌های واریس، این جوراب‌ها به نام جوراب‌های ساپورت در بازار موجود است. اندازه آن‌ها تا زیر زانو بوده که بسیار موثر است.

استفاده از جوراب‌های واریس در چه مواردی توصیه می‌شود؟

استفاده از این نوع جوراب‌ها، در شروع علائم واریس ضرورت دارد. افرادی که از درد و سنگینی پا شکایت دارند، بهتر است قبل از مشاهده‌ی رگ‌ها از این نوع جوراب‌ها استفاده کنند. خصوصا در مسافرت‌های طولانی و سفرهای هوایی که فرد بیش از 3-2 ساعت یکجا می‌نشیند، استفاده از جوراب‌های واریس مانع از ایجاد لخته می‌شود.
پوشیدن جوراب‌ها سن خاصی ندارد.
توجه داشته باشید در مواردی که در جوان‌های 15-14 ساله پاها دردناک باشد جهت بررسی بیماری‌های عروق حتما باید به پزشک مراجعه کرد.

درمان واریس

درمان بر دو نوع است: درمان نگهدارنده و درمان جراحی
درمان‌های نگهدارنده با تشخیص و دید پزشک و رعایت موارد فوق انجام می‌شود. در مواردی که علائم ثانویه واریس بروز کند و درد و ناراحتی زندگی بیمار را مختل کند، توصیه پزشک عمل جراحی است.

درمان‌های جراحی واریس

درمان‌‌های جراحی شامل: 1- خارج کردن رگ‌های مبتلا از مسیر، توسط عمل جراحی است. 2 – سوزاندن با لیزر.
استفاده از روش‌های فوق بر اساس تشخیص پزشک بوده و انتخاب بیمار در این مورد نقشی ندارد.
در مواردی که وریدهای برجسته از نظر زیبایی آزاردهنده است چه باید کرد؟
این حالت عمدتا در خانم‌ها مساله‌ساز است. بیماران از بروز وریدهای برجسته و ظاهر نازیبای پا شکایت دارند، در اغلب موارد این حالت دردناک نبوده بلکه از لحاظ روانی برای فرد آزاردهنده است. خانم‌ها هنگام استفاده از استخر و... از بروز این مشکل گله‌مند هستند.

اسکلروتراپی چیست؟

این روش توسط مواد سوزاننده و اسکلروروزان در موارد فوق که از نظر ظاهری بیمار شکایت دارد، استفاده می‌شود. پزشک با سوزاندن رگ‌ها، مشکل بیمار را برطرف کرد، یک ماه بعد از عمل جراحی، آثار پوستی برطرف می‌شود. بیماران توجه داشته باشند استفاده از روش‌های مذکور فقط توسط پزشک جراح عروق قابل انجام است. هرگز فریب آگهی‌های تبلیغاتی را نخورند، تبلیغاتی نظیر درمان واریس با لیزر و درمان بدون خونریزی که توسط افراد غیرمتخصص صورت می‌گیرد اغواگرایانه است.