بهداشت و سلامت در دوران سالمندی

تحریریه پزشک امروز

شیوه سالم زندگی

بسیاری از بیماری‌های عمومی مثل بیماری‌های قلبی، سکته مغزی، فشارخون بالا، دیابت و انواع سرطان‌ها در نتیجه‌ شیوه ناسالم زندگی رخ می‌دهد. افراد سالمند می‌توانند با روش‌های زیر و تغییر در شیوه زندگی خود خطر ابتلا به بیماری‌های فوق را کاهش دهند.

الف- ترک سیگار

ب- تغذیه مناسب

ج- ورزش منظم

الف: ترک سیگار

با ترک سیگار در افراد سالمند:

- خطر ابتلا به سرطان ریه، حملات قلبی و سکته مغزی کاهش پیدا می‌کند.

- بنیه و توان آنها افزایش می‌یابد.

- تنفس آنها آسان می‌شود.

- سرفه‌های مخصوص به افراد سیگاری در آنان از بین می‌رود.

- ذائقه چشایی و بویایی آنها بهتر می‌شود.

نکاتی که به سالمندان در ترک سیگار کمک می‌کند:

1- دور انداختن همه سیگارها، جاسیگاری‌ها و فندک‌ها.

2- دوری کردن از افراد سیگاری.

3- چنانچه عادت به کشیدن سیگار بعد از غذا دارند، می‌توانند پس از صرف غذا مدتی پیاده‌روی کنند.

4- وقتی که تمایل به مصرف سیگار دارند حتما خود را با یک فعالیت مفید سرگرم کنند.

ب: تغذیه مناسب

با افزایش سن، اهمیت مقوله سلامت بیشتر می‌شود. توجه به تغذیه برای داشتن بدنی سالم ضروری است.

- همه غذاها باید از همه گروه‌های متفاوت غذایی که در «هرم رژیم غذایی سالم» نشان داده شده است، انتخاب شوند تا تعادل تغذیه‌ای حفظ گردد. 

افراد سالمند فعالیت کمتری دارند، بنابراین باید:

- لقمه‌های کوچک‌تری بگیرند و از اضافه کردن شکر و نمک به غذا و یا نوشیدنی‌ها پرهیز کنند. 

- میوه‌ها جایگزین مصرف کیک و شیرینی شوند.

احتمال ابتلای افراد سالمند به فشارخون بیشتر است، بنابراین:

- از نمک و سس کمتری در طبخ مواد غذایی استفاده شود.

- طبخ غذا با سبزیجات و گوشت تازه بر مصرف کنسروها و سایر غذاهای آماده برتری دارد.

- هنگام صرف غذا استفاده از چاشنی‌هایی مانند سیر، پیاز و نعناع بایستی جایگزین استفاده از نمک، سس سویا، سس گوجه‌فرنگی یا سس فلفل شود.

ک، بنابراین:

- مصرف شیر کم‌چرب به‌خصوص در خانم‌های سالمند فراموش نشود.

- می‌توان کلسیم مورد نیاز را با مصرف ماهی تن و نیز برخی از خشکبار مانند بادام درختی تامین کرد.

احتمال ابتلای افراد فرد سالمند به امراض قلبی بیشتر است بنابراین باید:

- غذاهای کم‌‌چرب مصرف کنند و نیز چربی زائد گوشت و پوست ماکیان جدا شود.

- به جای غذاهای برشته و سرخ‌شده از انواع غذاهای آب‌پز و کبابی استفاده شود.

- از غذاهای حاوی کلسترول کم استفاده شده و مصرف زرده تخم‌مرغ به کمتر از چهار بار در هفته و گوشت قرمز به کمتر از دو بار در هفته محدود شود.

سالمندان بیشتر دچار یبوست می‌شوند، بنابراین باید:

- روزانه از سبزیجات و میوه‌های تازه استفاده کنند.

- حداقل هفته‌ای دو بار مصرف نان سبوس‌دار، برنج فرآوری‌نشده و نیز نخودفرنگی و لوبیای سبز در وعده‌های غذایی آنها گنجانده شود؛ چرا که ضمن جلوگیری از امراض گوارشی، حرکات منظم روده‌ها را نیز تسهیل می‌‌کند.

مواد زائد و سموم آهسته‌تر از بدن افراد سالمند دفع می‌شود بنابراین:

- آب بیشتر نوشیده شود. نیاز فرد عادی حداقل شش تا هشت لیوان مایعات در طول روز است. این مقدار همچنین شامل سوپ‌های رقیق، آب‌میوه و سایر نوشیدنی‌های کم‌شیرین نظیر شیر نیز می‌‌شود.

رعایت موارد ذیل به داشتن زندگی سالم در دوران طلایی عمر، کمک می‌کند:

- از غذاهای نرم نظیر برنج، شیربرنج، سوپ جو، ماهی، گوشت چرخ‌کرده،‌ پنیر کم‌چرب و غیره استفاده شود.

- گوشت و سبزیجات به صورت سوپ و آبگوشت طبخ گردد.

- غذاها بایستی تا حد امکان خرد و چرخ شوند؛ به این منظور می‌توان از مخلوط‌کن استفاده کرد.

- در خرید مواد غذایی و طبخ آنها دقت شود.

- سالمندان تنها، بهتر است در طبخ غذا از کمک یک دوست استفاده کنند، زیرا علاوه بر آنکه فعالیت کمتری برای طبخ آن خواهند داشت چشیدن دست‌پخت دیگران نیز برایشان میسر می‌شود.

- سالمندان تنها باید برای روزهای بارانی یا ایام بیماری خود مقداری مواد غذایی به شرح زیر در منزل نگهداری کنند:

الف- برنج یا ماکارونی اضافی

ب- پودر شیر

ج- بیسکویت یا نان‌شیرینی

د- گوشت یا ماهی کنسروی

هـ - کمپوت

و- آب میوه بدون شکر

- به مساله تداخل داروها توجه شود.

- برای جلوگیری از مشکلات عاطفی – احساسی سالمندان بهتر است به عادات غذایی آنها احترام گذاشته شود و هرگونه تغییری با ملایمت و ایجاد روابط دوستانه به وجود آید.

- تعداد وعده غذا باید زیاد (حداقل روزی پنج وعده) و مقدار غذا در هر وعده کم باشد.

- چای و قهوه غلیظ نباید مصرف شود و استفاده از آنها نیز باید پس از ساعت شش بعدازظهر محدود شود.  در صورت کم‌خوابی، خوردن یک لیوان شیر قبل از خواب توصیه می‌شود.

- مصرف تخم‌مرغ به دو الی سه عدد در هفته محدود شود.

ج: ورزش منظم

ورزش کردن موجب افزایش سطح هماهنگی حرکات بین اندام‌ها و تقویت عضلات و ماهیچه‌های فرد سالمند گردیده و مهارت‌های حرکتی را در وی بهبود می‌بخشد.

- برای فرد سالمند باید جنبه‌های مثبت ورزش نظیر تنظیم ضربان قلب، تثبیت میزان چربی و قند خون، افزایش میزان اکسیژن در شش‌ها و تنظیم جریان خون، ایجاد حالت نشاط و امیدواری نسبت به زندگی تشریح گردد تا به ورزش کردن تشویق شود.

- محل‌هایی که افراد سالمند برای پیاده‌روی انتخاب می‌کنند، باید عاری از موانع محیطی، لغزندگی و مواد آلاینده باشد.