چرا ریش بعضی آقایان درنمی‌آید؟

دکتر بهروز باریک بین متخصص وست و مو

رویش موهای صورت یا ریش یکی از علائم بلوغ در پسرهاست، اما در موارد نادری، آنها ریش در نمی‌آورند یا ریش‌های بسیار کم پشت و تنکی دارند. در نیامدن موهای صورت در جنس مذکر دو دلیل می‌تواند داشته باشد؛ یکی اینکه اصلا فولیکول مویی وجود ندارند.

مثلا هیپوتریکوزیس ارثی و مادرزادی چنین مشکلی وجود دارد و به‌طور ژنتیکی در بعضی از پسران و مردان خانواده، قسمتی از ریش‌های فرد در نمی‌آید. در اغلب این موارد، در قسمت‌های فاقد ریش، فولیکول مو اصلا وجود ندارد و هیچ درمانی نمی‌تواند باعث رشد مو شود و تنها راه حل، کاشت مو است.

البته در موارد بسیار نادری که این تنک بودن غیرقرینه و محدود به منطقه کوچکی باشد، طبیعی به نظر می‌رسد و به درمان نیاز ندارد. اما دومین علت کم پشتی موهای صورت در آقایان، کمبود هورمون‌های مردانه است. کمبود هورمون مردانه (آندروژن) قبل از سن بلوغ، در جنس مذکر باعث بروز علائمی شامل علائم ثانویه جنسی به‌طور ناقص، تناسب اسکلتی خواجه‌ای، آلت تناسلی کوچک، کوچک ماندن بیضه‌ها و عدم تشکیل چین و چروک‌های خاص کیسه بیضه می‌شود.

در این حالت صدای فرد نازک می‌ماند، توده عضلانی‌اش افزایش پیدا  نمی‌کند و قدرتش از حد طبیعی کمتر خواهد بود. نشانه‌های دیگری هم وجود دارد؛ مثلا موهای زیر بغل و عانه، تنک و کم پشت و موهای صورت (ریش)، سینه، بالای شکم و پشت بسیار کم هستند.

صفحات اپیفیزیال استخوان‌های بلند همچنان به رشد خود ادامه می‌دهند و استخوان‌های بلند اندام فوقانی و تحتانی نسبت به اسکلت محوری بدن بلندتر می‌شوند. در مردان سفید پوست، نسبت قسمت فوقانی بدن (از فرق سر تا عانه) به قسمت تحتانی بدن (از عانه تا کف زمین) بیشتر از یک است ولی در مورد فوق این نسبت کمتر از یک می‌شود.

در مردان سفید پوست طبیعی، نسبت فاصله بین انگشتان دست به قد فرد در حالتی که اندام فوقانی کاملا از طرف پهلوها باز شده باشد، حدود 92 درصد است؛ ولی این نسبت در افراد خواجه، حدود 5 سانتی متر یا بیشتر، بلندتر از قد است.

جالب است بدانید اگر بعد از بلوغ کمبود تستوسترون وجود داشته باشد، بیمار ممکن است فقط از کاهش میل جنسی و اختلال عملکرد جنسی و کاهش انرژی شکایت کند. بیماران بالغی که دچار کمبود خفیف هورمون‌های مردانه هستند یا در مواردی که این کمبود تازه ایجاد شده است موهای صورت یا بدن چندان تحت تاثیر قرار نمی‌گیرند، زیرا پس از درآمدن ریش، فقط میزان اندکی آندروژن (هورمون مردانه) برای حفظ آن کافی است.

به همین دلیل اگر چه رشد موهای صورت افرادی که از مذکر به مونث تغییر جنسیت می‌دهند و تحت درمان با هورمون‌های زنانه قرار می‌گیرند، کمتر می‌شود، اما تقریبا در همه موارد لازم است برای از بین بردن موهای صورت، از لیزردرمانی استفاده کنند. البته در مواردی که فرد به مدت طولانی از هورمون‌های مردانه محروم باشد، رشد موهای صورتش کمتر و نیاز به اصلاح صورتش هم کمتر می‌شود. افرادی که از کم پشت بودن موهای صورت و ریش رنج می‌برند، در ابتدا باید به وسیله متخصص غدد درون ریز تحت بررسی هورمونی قرار بگیرند تا مشکلات هورمونی احتمالی بررسی شود و تحت درمان قرار گیرند.

در ضمن معاینه متخصص پوست و مو برای بررسی موهای سر، دندان‌ها و علائم جنسی ثانویه می‌تواند برای تشخیص برخی از نشانگان خاص مفید باشد. افرادی که به طور ارثی دچار تنک بودن ریش هستند، معمولا از نظر سایر مسائل هیچ مشکلی ندارند و قدرت جنسی آنها نیز با سایر افراد تفاوتی ندارد.

بیشتر کسانی که چنین مشکلی دارند، با تراشیدن ریش، این نقص را تقریبا غیرقابل مشاهده می‌کنند ولی برای کسانی که اصرار به بلند کردن محاسن دارند، اگر موهای کرکی قابل مشاهده باشند، مصرف ماینوکسیدیل موضعی می‌تواند موهای نازک را ضخیم‌تر کند، ولی در مواردی که هیچ مویی وجود نداشته باشد، درمانی به جز کاشت مو وجود ندارد.