سنجش تراکم استخوان

تحریریه ماهنامه دنیای سلامت

سنجش تراکم استخوانی، آزمایشی پزشکی برای اندازه‌گیری تراکم استخوان یا به عبارتی سنجش میزان مواد معدنی (کلسیم) استخوان است. این آزمایش به منظور تشخیص وجود بیماری پوکی استخوان و شدت آن و همچنین احتمال ابتلا به این بیماری در آینده و به منظور شروع درمان‌های پیشگیرانه بکار می‌رود. تراکم پایین استخوان، شاخصی مناسب برای تشخیص احتمال خطر شکستگی در ستون فقرات یا شکستگی سر استخوان ران است.

معمولا این آزمایش برای افرادی که احتمال ابتلا به پوکی استخوان در آن‌ها وجود دارد، همچون خانم‌های سالمند، یائسگی زود هنگام، سوء تغذیه، عدم فعالیت بدنی، مصرف سیگار، تغذیه فقیر از نظر کلسیم، درمان طولانی مدت با کورتن، ظاهر روشن استخوان در عکسبرداری رادیولوژی معمول، تجویز می‌شود.

روش متدوال برای سنجش تراکم استخوان، ارزیابی کیفیت استخوان به کمک اشعه X و شامل تاباندن این اشعه به یک استخوان خاص – به طوری که فقط آن استخوان آن را جذب کند – است. سپس پزشک اشعه‌هایی را که استخوان عبور کرده یا باقی مانده‌اند، اندازه گیری می‌کند و میزان تراکم استخوان را می‌فهمد. این ارزیابی تراکم استخوان معمولا در قسمت ستون فقرات یا سر استخوان ران انجام می‌شود؛ چرا که در این دو قسمت بیشترین احتمال شکستگی در زنان مبتلا به پوکی استخوان وجود دارد.

آزمایشی بدون درد

سنجش تراکم استخوان بدون هر گونه تزریق یا نمونه برداری انجام می‌شود و فقط کافیست فرد بر روی تخت رادیولوژی دراز بکشد. میزان اشعه بکار رفته در این آزمایش بسیار پایین است: تقریبا ده برابر کمتر از میزان اشعه‌ای که برای عکس رادیولوژی از قفسه سینه بکار می‌رود. برای انجام دادن این آزمایش نیازی به ناشتا بودن وجود ندارد.

شایان ذکر است که رادیولوژی معمولی در تشخیص پوکی استخوان کارآیی ندارد و فقط می‌تواند احتمال وجود شکستگی در ستون فقرات را نشان دهد.نتیجه آزمایش سنجش مواد معدنی استخوان، همانند نمودار رشد کودکان، نسبت به میانگین افراد در هر گروه سنی و هر جنسی ( زن یا مرد) ارزیابی می‌شود. ناکافی بودن میزان مواد معدنی استخوان به این طریق تشخیص داده شده و روش مناسب درمانی بر اساس میزان تراکم و سن فرد پیش گرفته می‌شود.بعد از توقف درمان پوکی استخوان یا به عبارتی سه تا پنج سال بعد از انجام دادن اولین سنجش تراکم استخوان، تکرار این آزمایش ضروری است.

غربالگری پوکی استخوان به کمک فراصوت (Ultrasound)

استفاده از اشعه X، امروزه همچنان روشی استاندارد برای تشخیص پوکی استخوان است. اما سنجش مقاومت استخوان می‌تواند به کمک روشی جدید صورت پذیرد: فراصوت. به لطف همکاری مرکز تحقیقات علمی فرانسه و شرکت تشخیص پزشکی فرانسه، اولین آزمایش به کمک فراصوت انجام شد و توجه زیادی را به سمت خود جلب کرد، چرا که این روش ارزان‌تر است و در عین حال نیازی به تاباندن اشعه نیست.

این روش تشخیصی، علاوه بر پرده برداشتن از بیماری، امکان  کنترل و ارزیابی مرتب نتایج روش درمانی را نیز در اختیار می‌گذارد. اما بر اساس سازمان بهداشت جهانی تنها استاندارد به رسمیت شناخته شده معیارهای تشخیص پوکی استخوان، همچنان استفاده از اشعه X است.