گروه سیاست سایت فردا – محمدجواد ظریف وزیرخارجه روز گذشته در مصاحبه‌ای با روزنامه ایران تاکید کرد که ما مخالف مذاکره نبوده و نیستیم. همچنین تاکید کرد که لغو تحریم‌ها و بازگشت ایران به تعهدات زمانبر نیست. او در عین حال گفت که برخی جنا‌ح‌های سیاسی نگران این هستند که مذاکرات الان شروع شود. این بخش از سخنان وی در واقع روشن کردن چراغ مذاکره و ارسال پالس مثبت به طرف آمریکایی بود. سخنی که می‌شد که آن را در کنار اظهارات روحانی درباره استفاده از فرصت و حرف‌ها نوبخت درباره اینکه مردم خواهان رفع تحریم هستند، قرار داد و به این نتیجه رسید که دولت روحانی عزم خود را جزم کرده تا در ماه‌های پایانی کار خود که با روی کار آمدن دموکرات‌ها در آمریکا همزمان شده، به همان سیاست‌های تکراری خود برگردد. اقدامی که «کیهان» در شماره امروز خود نام آن را بازگشت سر خانه اول گذاشت.
بازتاب این بخش از سخنان ظریف بسیار قابل تامل بود، زیرا برخلاف انتظار آقایان در دولت با استقبال چندانی از سوی رسانه‌ها و فضای مجازی متاثر از جریان اصلاح‌طلبی مواجه نشد. هر چه بود انتقاد بود و هشدار که از سوی اصولگرایان و رسانه‌هایشان بیان شد.
مثلا «کیهان» نوشت: «دولت پس از 7 سال و نیم فرصت‌سوزی و تحمیل خسارت محض برجام، به خانه اول بازگشته و از فرصت‌های مذاکره و تاثیرات آن بر لغو تحریم‌ها و گشایش اقتصادی سخن می‌گوید.» یا «وطن امروز» با «بازنده» خواندن روحانی و ظریف نوشت: «مدل روحانی- ظریف یک تجربه شکست‌خورده و عبرت‌آموز در حوزه تنظیم و توازن مدیریت داخلی و تعامل خارجی است» می‌نویسد «اقرار به وجود تحریم‌ها در سال آخر اعتراف به شکست فلسفه شکل‌گیری این دولت است». وطن امروز در گزارش خود آورده است: «دولت روحانی این روز‌ها در حالی تلاش می‌کند با تغییر ادبیات خود، حمله به دیگر قوا، توهین به منتقدان عملکرد دولت و تکرار برخی ادعا‌های قدیمی ماه‌های پایانی خود را سپری کند که بررسی مجموعه سیاست‌ها، استراتژی‌ها و عملکرد این دولت نشان از تبدیل شدن آن به یک الگوی شکست‌خورده برای عبرت‌گیری دیگران دارد؛ الگویی پرفراز و نشیب که در نهایت این روز‌ها به نقطه آغازین خود بازگشته است و امید به طی کردن مجدد آن مسیر را دارد.»
این انتقادات درحالی مطرح شد که آقای وزیر در مصاحبه مورد اشاره سعی کرده بود با بیان جملاتی منتقدان خود را متقاعد کند که حواسش به همه جوانب هست و در در باغ سبز نشان دادن به طرف آمریکایی زیاده‌روی نمی‌کند. مثلا تاکید کرد «کسی که می‌تواند شرط بگذارد ایران است. ایران باید راضی بشود و بقیه 1+4 باید راضی شوند که امریکا به برجام برگردد» یا گفت: «امریکا وظایف خود را طبق قطعنامه 2231 انجام دهد ما هم تعهداتمان را طبق برجام انجام می‌دهیم. این نه نیازی به مذاکره دارد و نه شرط، این کار شدنی است».
نتیجه‌ای که گرفت، اما برعکس بود. یعنی بخش اول سخنان که برای خوشایند طیف هوادار مذاکره بیان شده بود، صرفا نظر منتقدان دولت را جلب کرد و بخش دوم سخنانش که برای جلب نظر منتقدان بیان شده بود، حامیان دولت را عصبانی کرد.
شاهد آنکه فریدون مجلسی، کارشناس مسائل بین‌المللی معتقد است که برخلاف تصور آقای ظریف بازگشت آمریکا به برجام و همچنین بازگشت ایران به تعهدات برجامی خود بسیار زمانبر است و حداقل در کوتاه مدت اتفاق نخواهد افتاد. دلیلش نیز همین شرط گذاشتن‌ها است. او در گفت‌وگویی با سایت «آزادی» با تاکید بر اینکه «کسی شرط می‌گذارد که دست بالا را دارد» گفت: «ایران با وجود این فشار‌های اقتصادی که زندگی مردم را دشوار کرده است در موقعیتی نیست که برای آمریکا و بازگشت او به برجام شرط بگذارد. تنها نتیجه این رویکرد می‌توان آن باشد که آمریکا نیز متقابلا شروطی را مطرح کند. مثلا از ایران بخواهد که در مسائل موشکی، منطقه‌ای و حقوق بشری در سیاست‌های خود تغییراتی بدهد تا در مقابل آن تحریم‌ها را لغو کنند».
وی پذیرش چنین شروطی از جانب ایران را ناممکن دانست و گفت: «بر همین است که معتقدم در کوتاه مدت تغییری در وضعیت برجام ایجاد نخواهد شد».
علی بیگدلی، کارشناس مسائل روابط بین‌الملل نیز با مجلسی هم‌نظر است و فکر می‌کند که این رویکرد ایران نتیجه قابل توجهی نخواهد داشت. او که بار‌ها تاکید کرده است «برجام بایدن با برجام اوباما تفاوت دارد. آن برجام مرده است.» در گفت‌وگویی با «نامه نیوز» گفت: «ما هنوز هم دلمان می‌خواهد که فقط روی مسائل هسته‌ای متمرکز باشیم و این درحالی است که بایدن گفته برجام باید به مسائل حقوق بشر، مسائل موشکی و منطقه‌ای هم گسترش پیدا کند».
وی اظهارت اخیر ظریف را «اظهارنظر‌های درون‌گرا» خواند و گفت: «وضعیت کاملا فرق کرد و برجام قبلی پاسخگو نیست. ضمن اینکه ما اگر بخواهیم مذاکرات برجامی را آغاز کنیم باید نوع نگاه و رفتار خود را در داخل کشور و منطقه و عرصه بین‌المللی تغییر دهیم. نمی‌شود که در نقطه صفر قبل از 2015 بمانیم و برجام امضا شود و به همه آرزو‌های خود برسیم. ما در داخل یک شرایط اقتصادی سخت داریم و در خارج یک شرایط بسیار سخت سیاسی و امنیتی. هر دو این‌ها باید اصلاح شود و این با برداشتن گام‌های بلندتری به سوی دنیا قابل حل است.»
به این ترتیب اظهارات اخیر آقای وزیر را باید یک موضع‌گیری دو سر باخت دانست. او از یک سو با ارسال پالس‌های مثبت به بیرون و از سرگیری نگاه مبتنی بر تعامل با کدخدا موجب ناراحتی و نگرانی بخش عمده‌ای از جامعه شده و از سوی دیگر رویه‌ای را پیش گرفته که خودش بهتر از هر کسی می‌داند به مذاکره یا احیای برجام ختم نمی‌شود و هیچ دستاوردی برای او و دولت روحانی نخواهد داشت.
