اثرات ام اس بر چشم

دکتر احمد شجاعی باغینی

 مشکلات بینائی مرتبط با (MS) 
التهاب عصب بینائی شایع‌ترین اختلال بینائی در این بیماران است. دوبینی و حرکات غیرارادی چشم‌ها  دو مشکل دیگر هستند. حرکات غیر ارادی چشم‌ها و دوبینی با التهاب محدوده ای از مغز که کنترل حرکات چشم را به عهده دارد مرتبط است ولی التهاب عصب بینائی با این مشکل ارتباطی ندارد و معمولا جداگانه اتفاق می‌افتد. علائم التهاب عصب بینائی عبارتند از: دوبینی، محدودشدن دید رنگی، درد در هنگام حرکات ارادی چشم، دیدن لکه های سیاه در جلوی چشم و از دست دادن حساسیت تمرکز روی اشیاء. این علائم ممکن است در طی روز ها تا هفته های اول بدتر شده و بعد از آن بتدریج بهبود یابند بعضی افراد در طی یکماه بهبود می‌یابند و بهبود بعضی حتی ممکن است تا یکسال هم طول بکشد. دید بعضی افراد مجدداً به حالت قبلی یا نزدیک به قبل باز می‌گردد. هرچند کیفیت بینائی آنان مانند دید رنگی، درک عمق و حساسیت تمرکز بعد از حادثه التهاب عصب بینائی ممکن است کاهش یابد و لیکن علائم التهاب عصب بینائی بصورت ناگهانی و موقت می‌تواند تشدید شود. گرفتن دوش گرم، تمرینات ورزشی، سرماخوردگی و تب ممکن است علائم محدود شدن دید رنگی، تاری دید و دیگر مشکلات را تشدید کند. فیبرهای عصبی که غلاف میلین آنها از بین رفته و یا در حال بهبودی هستند به درجه حرارت بالا حساس هستند. علائم مرتبط با حرارت زمانی که بااستفاده از کیسه یخ یا داروی تب بر یا پوشیدن  لباس خشک و قرارگرفتن در مقابل پنکه یا کولر بدن فرد سرد شود بهتر می‌شود.  

درمان
درمان برای حمله اولیه دوبینی، حرکات غیر ارادی چشمها و یا التهاب عصب بینائی مشابه می‌باشد.هر 3 اختلال فوق بویژه التهاب عصب بینائی ممکن است خودبخود متوقف شود ، اما ثابت شده که استفاده سریع از داروهای استیروئیدی موثر است (اختلال بینائی ایجاد شده در اثر التهاب عصب بینائی چون در اثر تخریب عصب بینائی می‌باشد با عینک بهبود نمی یابد). بزرگترین سؤالی که در مورد فرد جدیدی که به اولین حمله التهاب عصب بینائی دچار می‌شود این است که داروی استروئیدی بگیرند و یا اینکه منتظر ایجاد MS باشند. بیشتر پاسخ ها درباره درمان این است که با تزریق استیروئید به صورت وریدی بهبودی علائم چشمی تا حدود زیادی بهبود یافته  و ایجاد MS نیز به تأخیر افتاده است. محققین معتقدند بنظر می‌آید که تجویز کورتیکواستروئید وریدی در هنگام اولین حمله التهاب عصب بینایی اثر کوتاه مدتی در تأخیر زمانی ایجاد دومین حمله  MS دارد و بنظر می‌رسد که از یک تزریق وریدی استروئید فوائد دراز مدت حاصل نمی‌شود و نشان داده شده است که افرادی که با استروئید خوراکی درمان می‌شوند بدلیل عدم رعایت مصرف صحیح دارو مشابه افرادی هستند که درمان نمی شوند زیرا دیده شده که استروئید خوراکی بطور آشکاری خطر عود را افزایش می‌دهد . اگر علائم اولیه التهاب عصب بینایی خفیف باشد و MRI نیز نتواند هیچ ضایعه ای مرتبط با MS را نشان دهد پزشک ممکن است تصمیم بگیرد که اجاره دهد اختلال خودبخود بهبود یابد و این یک حقیقت است که حمله های التهاب عصب بینائی باعلائم خفیف ممکن است بدون درمان رها شوند ولی علائم شدیدی که با فعالیتهای روزانه مداخله می‌نمایند معمولاً با دوز (میزان) بالای استروئید درمان می‌شود. 
دوبینی و حرکات غیر ارادی چشم

درمان اولیه برای دوبینی و حرکات غیر ارادی چشم همانی است که برای التهاب عصب بینایی انجام می‌شود. دوبینی مقاوم را می‌توان با استفاده از وسایل کمکی مثل تعبیه منشورهای لنز و یا جراحی عضلات چشمی برای هم ایستا نمودن مجدد چشمها کمک کرد و اگر این درمان ها موثر نبود می‌توان برای رفع دوبینی روی یکی از چشمها را بست وفرقی ندارد که روی کدام یک از چشم‌ها پوشیده شود. لازم به ذکر است که بستن یک چشم به هیچ وجه روی بینایی تأثیر نمی‌گذارد و درمان را نیز به تأخیر نمی اندازد. درمان حرکات غیر ارادی چشمها بسیار مشکل تر است. داروهای مورد استفاده در حرکات غیر ارادی پیشرونده مثل داروهای  ضد تشنج و یا شل‌کننده‌های عضلات ممکن است خوب عمل نکنند. جراحی نیز غالبا برای آن پیشنهاد نمی شود و معتقدند که باید روی وسائل بینایی کارکرد که تصاویر متحرک محیطی در دید فرد مبتلا به  حرکات غیر ارادی چشمها را با ثبات کرد.علیرغم مشکل درمان در اختلالات دوبینی و حرکات غیر ارادی چشم‌ها هردو ممکن است به خودی خود قطع شود. به علاوه سرانجام مغز یاد می‌گیرد که این تصاویر متحرک و نقاط تیره را با دید طبیعی جایگزین نماید.

مراجعه به متخصص

 هرچند دورنمای درمان مشکلات چشمی بیماران MS نسبتا خوب است و لیکن باقی بودن مشکلات مدت زمانی طول می‌کشد. اگر شما در چنین موقعیتی قرار دارید متخصص کم بینایی می‌تواند دلیل از دست دادن بینایی شما را تجزیه تحلیل کرده و به شما کمک کند تا حد اکثر دید ممکن را با وضعیت موجود داشته باشید. متخصص کم بینایی ممکن است یک اپتومتر (بینایی‌سنج) باشد. وی عملکرد روزانه شما را بررسی کرده و ممکن است سوالاتی در مورد تمرکز، حساسیت به نور و درک نور و... از شما بپرسد. به علاوه ممکن است از یک سری نمودارهایی برای بررسی وجوه دیگر بینایی شما استفاده نماید. وی علاوه بر اخذ شرح حال چشمی از نیازهای تخصصی شما نیز خواهد پرسید.

زندگی با کم بینایی

اگر دید شما به طور دائم افت پیدا کرد و یا از بین رفت شما می‌توانید با ایجاد تغییراتی در منزل یا محل کارتان راحت‌تر و کار آمدتر باشید. 1. وسایل مورد نیازتان را به گونه‌ای قرار دهید که راحت تر بتوانید آنها را پیدا کنید.
2. در محل زندگی یا کار خود میزان نور را افزایش دهید و از وجود نور کافی در محیط‌هایی همچون میز کار، اتاق خواب و یا قرارگرفتن بخاری اطمینان حاصل نماید. 
3. پخش نور هنگام بینایی را با استفاده از آیینه‌های متحرک (که توسط متخصص کم بینایی ممکن است روی عینک تعبیه شود ) از بین ببرید. 4. مکان‌های خاص مثل راه پله ها و درب های ورودی را با استفاده از نوارهای رنگی مشخص نمایید. 5. در صورت امکان از روزنامه، کتاب، ساعت، تلفن و تقویم با حروف بزرگ استفاده نمایید. 6. در مکان‌های خاص خارج از منزل می‌توانید با استفاده از چراغ قوه‌های پر نور از دستشویی یا ... اطلاع یابید. 7. یاد بگیرید در مورد نیازهایتان بپرسید هرچند سخت است اما عملی است.

وسایل کمکی در کم بینایی
وسایل و تجهیزات بینایی فراوانی وجود دارد که کاربرد خاص خود را دارند ، بعضی برای خواندن مطلبی در کتاب مفید است و بعضی دیگر برای دیدن فیلم و یادیگری برای آشپزی و ... .
ذره بین: از جمله وسائلی است که کاربرد زیادی در دیدن اشیاء دارد. یک ذره بین با قدرت بالا تصویر بزرگ تری را در میدان کوچک‌تر نشان می‌دهد، در حالی که ذره بین با قدرت پایین تصویر کوچکتری را در میدان بزرگتر نشان می‌دهد. نیاز شما به شما خواهد گفت کدام بهتر است و استفاده از ذره بین ها اغلب آنها را برای شما کارآمدتر خواهد نمود. صبور باشید زیرا هر فرد یک دوره زمانی خاص برای تطابق فردی دارد. تلویزیون مدار بسته: از دیگر وسایلی است که ممکن است بعضی از اشیاء مثل عکس ها، حروف، صفحات کتاب ها و حتی برچسب حروف داروها روی جعبه دارویی را در صفحه تلویزیون بزرگ نشان دهد.