فرمول ویژه نازی‌ها برای مبارزه با مالاریا (+تصاویر)

 

به گزارش روزنامه نیویورک تایمز، دانشمندان ترکیبی را بازیابی کرده اند که در اصل توسط آلمان‌ها طی جنگ جهانی دوم برای مبارزه با شیوع مالاریا و تیفوس (که توسط شپش انتقال می‌یافت) میان نیرو‌های خود در مناطق جنگی و همچنین در اردوگاهها، توسعه یافته بود و به نظر می‌رسد که موثرتر و حتی شاید ایمن‌تر از ددت باشد.

ددت یا دی‌کلرو دی‌فنیل تری‌کلرواتان ماده‌ای است که همواره به عنوان معروف‌ترین عامل شیمیایی دفع آفات مطرح بوده است. از آن جایی که کشف این ترکیب به طور اتفاقی با جنگ جهانی دوم همزمان شد، در جریان آن به صورت گسترده مورد استفاده ارتش آلمان نازی قرار گرفت. به عنوان نمونه در سال 1955 برنامه‌ای برای مبارزه جهانی با مالاریا پیشنهاد داده شد و مرگ و میر ناشی از این بیماری از 192 تن در هزار نفر به 7 تن در هزار نفر رسید.

اکنون پس از گذشت چندین دهه از اتمام جنگ جهانی دوم این سوال مطرح خواهد بود که: اگر بعد از پیروزی متفقین در جنگ مقامات بهداشت جهانی نسخه نازی‌ها از ددت را علیه پشه‌هایی که مالاریا را منتقل می‌کنند به کار می‌گرفتند، چه اتفاقی رخ می‌داد؟ آیا این بیماری مقاوم که همچنان هم بیش از 200 میلیون نفر را در سال مبتلا می‌کند و 400 هزار نفر را به کام مرگ می‌کشاند، با استفاده از این روش از کره زمین محو خواهد شد؟

این موضوع یکی از مباحث مورد علاقه شیمیدانان دانشگاه نیویورک است که حین انجام تحقیقات خود بر پروژه‌ای دیگر، با ترکیب اختراع شده توسط دانشمندان آلمانی جنگ جهانی دوم رو به رو شدند. بدین ترتیب ددت ارتقا یافته نازی‌ها تبدیل به یک راز و رمز علمی هیجان انگیز شده است. مایکل دی. وارد استاد شیمی دانشگاه نیویورک می‌گوید: "دو سال پیش ما هرگز تصور نمی‌کردیم که روزی در حال مطالعه روی چنین طرحی باشیم"

در گزارش‌های اطلاعاتی متفقین پس از جنگ که توسط دکتر وارد و همکارانش بررسی شده اند، دانشمندان آلمانی ادعا‌های جالبی را مطرح کرده اند. از جمله مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به اظهاراتی در خصوص حشره کشی که امروزه آن را DFDT می‌نامند اشاره کرد. به نظر می‌رسد که این ترکیب بسیار موثر‌تر از ددت باشد. البته متفقین معتقد بودند که چنین دستاورد‌هایی چیزی جز توهم نیستند و نمی‌توان به آن‌ها اعتماد کرد. کمپانی تولید کننده آلمانی مواد شیمیایی Hoechst AG ساکنین کشور‌های اشغال شده توسط آلمان را مجبور به کار در کارخانه‌های خود کرده بود و محصولاتش را روی زندانیان اردوگاه‌های کار اجباری آزمایش می‌کرد.

با این حال حشره کش نام برده برای مدت زمان زیادی به فراموشی سپرده شده بود تا مجدد توسط "دکتر وارد" و تیم همکاران به چرخه مطالعاتی جدید باز گردد. نتایج پژوهش‌های وی توسط جکس یا نشریه انجمن شیمی امریکا به چاپ رسیده است و بر اساس این یافته‌ها ترکیب از یاد رفته توانست پشه‌ها را با یک چهارم قدرت ددت از بین ببرد. ددت در ابتدا به عنوان یک ماده شیمیایی معجزه آسا و جادویی در نظر گرفته می‌شد، اما در دهه 1960 نگرانی‌های زیست محیطی مختلفی پیرامون استفاده از آن به وجود آمد. از این رو هرچند بسیاری از کشور‌ها کاربرد آن را در دهه 70 میلادی ممنوع کردند، اما همچنان فعالیت آن در برخی از مناطق جهان ادامه دارد.

در سال 2006 سازمان بهداشت جهانی استفاده از ددت را به عنوان بخشی از تلاش‌های مرتبط با کنترل مالاریا و در درجه اول برای سمپاشی فضا‌های کوچک تایید کرد. این مقادیر بسیار کمتر از آن چیزی بود که در گذشته توسط کشاورزان کارایی داشت.

و، اما DFDT نازی‌ها که با توجه به بعضی از مطالعات از قدرت کشندگی بیشتری برخوردار است، در دوز‌های کمتر و به احتمال زیاد با ضریب ایمنی بالاتری قابلیت استفاده دارد. علاوه بر این امروزه بسیاری از پشه‌های عامل بیماری به ددت مقاوم شده اند و شاید DFDT نقطه عطفی در پژوهش‌های علمی مبارزه با مالاریا باشد.

به طور کلی پژوهش‌های مختلف روی کارایی ددت نازی‌ها همسویی چندانی با یکدیگر ندارند و نتایج به شدت ضد و نقیض هستند. برای نمونه دکتر Duane J. Gubler استاد برنامه بیماری‌های عفونی در حال ظهور دانشگاه دوک در مورد DFDT می‌گوید: "ما قطعا به چنین ترکیبی نیاز خواهیم داشت و این اختراع بسیار هیجان انگیز خواهد بود"، اما آیا کسی به راستی حاضر است که وقت و هزینه لازم به منظور تعیین اثر بخشی DFDT در قالب یک ابزار موثر در برابر مالاریا و سایر بیماری‌های منتقله از پشه‌ها مانند زیکا و تب زرد را اختصاص دهد؟

 

DFDT نازی‌ها شباهت زیادی به ددت دارد با این تفاوت که اتم‌های فلوئور جایگزین دو اتم کلر شده اند. گفتنی است که متخصصین آلمانی برای جلوگیری از پرداخت هزینه‌های صدور مجوز ددت به سوئیس، به فکر توسعه ترکیب DFDT افتادند. همچنین ممکن است که تلاش برای تولید چنین محصولی به در دسترس بودن مواد اولیه آن نسبت به ددت در جنگ جهانی دوم هم مربوط باشد. در پژوهش‌هایی که به وسیله شیمیدانان دانشگاه نیویورک صورت گرفته است، DFDT توانست نیمی از پشه‌های عامل مالاریا را طی تنها نیم ساعت از بین ببرد. این در حالی است که برای عملکرد موثر ددت نزدیک به دو ساعت زمان لازم بود.

در مجموع DFDT فراموش شده نازی‌ها بستری را فراهم آورد تا امید جدیدی به سوی استفاده از مکانیسم‌های بیولوژیکی مختلف برای از میان بردن حشرات ناقل بیماری‌ها ایجاد شود. دکتر وارد توضیح می‌دهد که مطالعات متعددی برای بررسی دقیق اثرات و عوارض این ماده در دست انجام هستند و به احتمال زیاد ظرف سه سال آینده به یک نتیجه قطعی می‌رسند. از جمله یافته‌های تحقیقات جدید می‌توان به یک مولکول هیبریدی که ترکیبی از ددت و DFDT است اشاره کرد. این محصول پشه‌های عامل مالاریا را سریعتر از ددت و در عین حال با سرعتی کمتر از DFDT نابود می‌سازد.