تحریریه دنیای سلامت
به احتمال زیاد شما هم عبارت «طب سوزنی» را شنیده‌اید که نوعی درمان پزشکی است و می‌تواند برای گستره وسیعی از بیماری‌ها مورد استفاده قرار گیرد. هر روز پژوهش‌های بیشتری درباره اثربخشی این درمان انجام می‌شود و دیده شده این طب سنتی که بر پایه اصولی غیر از دارو درمانی استوار است، در درمان بسیاری از بیماری‌ها مفید واقع شده است. درباره این طب بحث‌ها و سوالات گوناگونی وجود دارد و بیمارانی که تصمیم دارند به این درمان رو بیاورند یا همان درمان کلاسیک خود را ادامه دهند، سوالات زیادی در ذهن دارند که ندانستن جواب آنها باعث نگرانی و تردید‌شان می‌شود. صحبت در این باره بسیار مفصل است و به زمان بسیاری نیاز دارد؛ ولی در اینجا شما می‌توانید بخشی از دانستنی‌های مهم و کلیدی راجع به طب سوزنی را به دست آورید.
طب سوزنی چیست؟
همان‌طور که خیلی از شما شنیده‌اید، طب سوزنی از درمان‌های سنتی چین باستان و مشهورترین و رایج‌ترین طب سنتی در جهان است. چینی‌ها از2000 سال پیش تاکنون این دانش را به کار می‌برند. در سال 1971 بود که طب سوزنی به دانش درمانی آمریکایی‌ها راه یافت. جیمز رستون، خبرنگار نشریه نیویورک تایمز که به چین سفر کرده بود، از مشاهداتش در چین و اینکه چطور پزشکان چینی با استفاده از سوزن بیماری‌ها را درمان می‌کنند، گزارش داد.
عبارت طب سوزنی گستره‌ای از فرایند‌ها را شامل می‌شود که بر پایه تحریک نقاط خاصی در آناتومی بدن به روشهای مختلف عمل می‌کنند. دانش طب سوزنی در آمریکا برگرفته از این دانش در کشورهای چین، ژاپن، کره و چند کشور دیگر است. درباره چگونگی عملکرد طب سوزنی و اثر درمانی آن مطالعات بسیاری انجام گرفته، ولی هنوز به درستی مکانیسم اثر این طب سنتی شگفت انگیز برای دانشمندان روشن نشده
است. یک تئوری این است که طب سوزنی از طریق سیستم اعصاب بدن، اثراتش را ظاهر و سیستم اعصاب را تنظیم می‌کند. به این ترتیب که کار مواد شیمیایی موجود در مغز که وظیفه تسکین درد را بر عهده دارند (مانند اندورفین)، آسان می‌کند و باعث می‌شود سیستم ایمنی در نقاط لازم قوی‌تر عمل کند. از طرفی گفته می‌شود که طب سوزنی ممکن است کارکرد شیمیایی مغز را با تغییر در ترشح نوروترنسمیتر‌ها (انتقال دهنده‌های پیام‌های عصبی) و نوروهورمون‌ها تغییر دهد و به این ترتیب بر نقاطی از سیستم عصبی مرکزی که به حس‌ها و اعمال غیر ارادی بدن مانند سیستم ایمنی، فشار خون، جریان خون و دمای بدن مربوط هستند، تاثیر بگذارد. یک تئوری درباره چگونگی عملکرد طب سوزنی وجود دارد که مورد قبول بسیاری از دانشمندان است. بنا‌بر‌این نظریه، وقتی سوزن‌ها با پوست بدن تماس پیدا می‌کنند، باعث می‌شوند مغز یک سری مواد شیمیایی تسکین‌دهنده درد مانند اندورفین و انسفالین ترشح کند. تصویر برداری‌های پیشرفته نشان داده‌اند که پروسه مورد استفاده در طب سوزنی بخش‌های خاصی از مغز را تحریک و عملکرد بخش‌های دیگر را سرکوب می‌کند.
طب سوزنی و درمان بیماری‌ها
همان طور که گفتیم، طب سوزنی در درمان بیماری‌ها جایگاه خاصی دارد. درمانگران طب سوزنی پزشکانی هستند که دوره عمومی پزشکی و همچنین دوره تخصصی طب سوزنی را گذرانده‌اند. در واقع این پزشکان می‌توانند برای درمان بیماران‌شان هم از طب کلاسیک غربی استفاده کنند و هم طب سوزنی را به خدمت گیرند. معمولا زمانی که بیمار برای کنترل درد مزمن یا سرطان مراجعه می‌کند، ترکیبی از هر دو طب به کمکش می‌آید تا یکی از این دو طب. بیماران درباره طب سوزنی سوالات بسیاری دارند که در اینجا به تعدادی از مهم‌ترین آنها پاسخ داده می‌شود.
من هنگامی که سوزن‌ها در بدنم فرورفته‌اند، چه حسی خواهم داشت؟
سوزن‌های طب سوزنی بسیار باریک و ظریف هستند. احساس افراد مختلف هنگام درمان با طب سوزنی متفاوت است، ولی بیشتر بیماران هنگام فرو رفتن سوزن در بدن‌شان اصلا دردی حس نمی‌کنند یا درد بسیار اندکی حس می‌کنند. برخی افراد با شروع درمان سرحال می‌شوند و حس می‌کنند انرژی‌شان بیشتر شده است. عده‌ای دیگر هم احساس آرامش می‌کنند. اگر بیمار حین درمان تکان بخورد یا سوزن درجای مناسبی فرو نرفته یا اشکالی در ساختارش باشد، احساس درد خواهد کرد. این یکی از علت‌هایی است که نشان می‌دهد شما باید یک متخصص مجرب و ماهر طب سوزنی را برای درمان انتخاب کنید.
سوزن‌ها چطور هستند؟ آیا ممکن است دچار عفونت شوم؟
سوزن‌هایی که در این درمان مورد استفاده قرار می‌گیرند، کاملا استریل و یکبار مصرف هستند. آنها باریک و کوچک بوده و قابل انعطاف نیستند. انتهای هرسوزنی گرد است. آنها طوری ساخته شده‌اند که نمی‌توانند پوست را زخمی کنند یا ببرند. در واقع وقتی سوزن وارد پوست می‌شود، به جای اینکه بافت را ببرد و نفوذ کند، با سر گرد خود به آرامی بافت را کنار می‌زند. سوزن‌های طب سوزنی به اندازه‌ای ظریف و باریک هستند که می‌توانند در فضای بین سلول‌های بدن بیمار هم جای گیرند. اکثر افراد هنگامی که سوزن در بدن‌شان فرو می‌رود، دردی حس نمی‌کنند یا این حس را دارند که پشه‌ای نیش‌شان زده که این احساس به سرعت از بین می‌رود. عده‌ای هم درد اندکی حس می‌کنند. اگر با فرو رفتن سوزن احساس ناراحتی و درد کردید، فوراً به پزشک بگویید تا اگر سوزن در جای نامناسب فرو رفته، جای آن را عوض کند. گاهی اوقات هم بیماران می‌گویند که گرم‌شان شده یا احساس کرختی دارند. وقتی سوزن‌ها در جای خود قرار گرفتند، آرام و راحت باشید و اضطراب به خود راه ندهید. هرقدر طی درمان آرام‌تر باشید، بهتر از آن نتیجه خواهید گرفت.
آیا طب سوزنی درمان بی‌خطری است؟
تا به حال تعداد گزارش‌هایی که از بروز پیچیدگی و خطر در هنگام درمان حکایت کنند و به سازمان غذا وداروی آمریکا (FDA) رسیده باشند، بسیار اندک بوده است. تعداد این موارد با توجه به میلیون‌ها نفری که سالانه تحت این درمان قرار می‌گیرند و تعداد سوزن‌های استفاده‌شده ناچیز است. گاهی اوقات این مشکلات و خطرات به خاطر استریل نبودن سوزن‌ها یا عدم مهارت درمانگر و درمان اشتباه به وجود آمده‌اند. لازم است سوزن‌هایی که برای بیماران مورد استفاده قرار می‌گیرد کاملا استریل و یکبار مصرف بوده و داخل جعبه‌ای مهر و موم شده و مخصوص هر بیمار قرار داشته باشد.
اگر این درمان به طور صحیح انجام نشود، زندگی بیمار به خطر می‌افتد. کسانی که دارای پیس میکر قلبی هستند یا پمپ‌های الکتریکی اینفیوژن دارند و کلا کسانی که دربدن‌شان دستگاهی الکترونیکی کار گذاشته شده است، نباید تحت درمان با طب سوزنی الکتریکی قرار گیرند. زنان باردار هم گروهی هستند که مجاز به درمان با طب سوزنی نمی‌باشند. اگر یکی از این دستگاه‌ها را در بدن دارید یا باردارید یا می‌خواهید باردار شوید، حتما پزشک را مطلع کنید. دانستن این مطلب بسیار مهم است. اگر طب سوزنی درست انجام نشود، می‌تواند به ارگان‌های بدن آسیب رسانده و باعث عفونت شود. به همین دلیل طب سوزنی درمانی نیست که در خانه و توسط خود فرد یا افراد آماتور قابل انجام باشد. حتما سراغ یک متخصص مجرب بروید.
آیا طب سوزنی درمان پاسخگویی است؟
درباره این موضوع پژوهش‌های فراوانی صورت گرفته و با وجودی که تحلیل این نتایج به خاطر پیچیدگی‌های مربوط به مقیاس تحقیق و طرح آن و مشکلات مربوط به استفاده از دارونما یا طب سوزنی غیر واقعی دشوار بوده، ولی در موارد بسیاری هم کارایی طب سوزنی ثابت شده است. مثلا در درمان تهوع و استفراغ بعد از اعمال جراحی در بزرگسالان و درد دندان پس از عمل جراحی دندان طب سوزنی موفق عمل کرده است. بیماریهای دیگری نیز هستند که به درمان با طب سوزنی پاسخ داده‌اند و سازمان بهداشت جهانی نام آنها را در فهرست بیماری‌هایی که با طب سوزنی قابل درمان یا بهتر شدن هستند، منتشر کرده است. این فهرست بر پایه تجربیات بالینی تنظیم شده، نه لزوما بر پایه تحقیقات کنترل شده بالینی. تعدادی از این بیماری‌ها عبارتند از:
از بیماریهای دستگاه تنفسی سینوزیت حاد، سرماخوردگی معمولی، برونشیت حاد، آسم برونشی (بیشتر در کودکان و بیمارانی که بیماری زمینه‌ای دیگری ندارند) از بیماری‌هایی هستند که طب سوزنی در درمان آنها موفق بوده است.
نزدیک‌بینی در کودکان و آب مروارید (بدون پیچیدگی) و التهاب ملتحمه هم از مشکلات قابل درمان با طب سوزنی است. دندان درد (پس از کشیدن دندان)، فارینژیت (التهاب حلق) حاد و مزمن و ژنژیویت (التهاب لثه) بیماریهای دهانی هستند که می‌توان آنها را با طب سوزنی درمان کرد. از بین مشکلات دستگاه گوارش، اسپاسم‌های مری و کاردیا، گاستریت حاد و مزمن، سکسکه، افتادگی معده، ترشح زیاد اسید معده، زخم مزمن دوازدهه، التهاب مزمن کولون، یبوست، اسهال و انسداد روده با طب سوزنی قابل درمانند. سردرد، میگرن، فلج یکطرفه صورت (در مراحل اولیه)، فلج بعد از سکته مغزی، نوروپاتی محیطی، بیماری مینیر، آرنج تنیس بازان، کمردرد، اختلال کارکرد مثانه عصبی، شب ادراری و درد عصب سیاتیک، از بیماریهای دستگاه عصبی و عصبی - عضلانی هستند که مطابق مشاهدات بالینی با طب سوزنی قابل درمان بوده‌اند.
آیا طب سوزنی در درمان سرطان موثر است؟
بنا بر آمار جامعه سرطان آمریکا تاثیر طب سوزنی در درمان سرطان اثبات نشده است؛ ولی دیده شده که در برطرف کردن حالت تهوع و استفراغ بیماران سرطانی تحت شیمی درمانی و در بیمارانی که بیهوشی اتاق عمل را پشت سر گذاشته‌اند، موثر است. همچنین در کاهش حملات گرگرفتگی مردانی که تحت هورمون درمانی برای سرطان پروستات هستند هم کارایی دارد. درمان سردرد‌ها و سردرد‌های میگرنی هم عرصه دیگر موفقیت این درمان سنتی است. بیمارانی که برای درمان سردرد‌شان با طب سوزنی معالجه می‌شوند، می‌گویند که تعداد حملات‌شان کاهش یافته و به مسکن کمتری احتیاج دارند. طب سوزنی در مدیریت درد‌های سرطانی موثر است و نیاز بیمار را به مصرف مسکن‌های قوی کاهش می‌دهد. به این ترتیب تغییرات روانی حاصل از مصرف داروهای مخدری که بیماران سرطانی برای درد‌شان استفاده می‌کنند هم رو به کاهش خواهد گذارد. طب سوزنی انواع و روشهای مختلف دارد که پزشک با درنظر گرفتن عوامل بسیاری بهترین نوع را انتخاب می‌کند.
آیا طب سوزنی برای من مفید خواهد بود؟
تشخیص این امر بر عهده پزشک متخصص است، ولی هیچ کس به طور قطع نمی‌تواند در این باره نظر دهد. اما در بیشتر مواردی که طب سوزنی به طور مستقیم نمی‌تواند در درمان بیماری مفید واقع شود (مثل سرطان‌ها) می‌تواند اثرات جانبی آزاردهنده آن را کاهش دهد یا بدن را برای مبارزه با آن تقویت کند.
آکادمی طب سوزنی آمریکا به بیماران توصیه‌ای دارد:
«اگر می‌بینید درمان کلاسیکی که در پیش گرفته‌اید، بسیار طولانی شده و فقط عوارض جانبی بسیار ناراحت‌کننده آن را تحمل می‌کنید و متحمل هزینه بسیار زیادی هم شده‌اید، آن وقت به سراغ طب سوزنی بروید. بسیاری اوقات بیماران برای درمان بیماری‌هایی مراجعه می‌کنند که با درمان دارویی کاملا قابل درمان است و استفاده از طب سوزنی در این موارد بی‌جاست. مثلا اگر دیدید که همه درمان‌های رایج برای درمان آسم را استفاده کرده‌اید و همه اقدامات لازم را به درستی انجام داده‌اید، ولی همچنان حملات آسم عذاب‌تان می‌دهد، به این درمان سنتی روی بیاورید.»
چه مدت پس از درمان با طب سوزنی خوب می‌شوم؟
این به شرایط شما بستگی دارد. این زمان برای افراد مختلف یکسان نیست؛ اما به طور معمول پس از دو یا سه جلسه درمان اثراتش ظاهر خواهد شد. اگر مشکل‌تان حاد باشد، زودتر به جواب خواهید رسید، ولی درمان مشکلات مزمن و کهنه به زمان طولانی‌تری نیاز دارد.
برای درمان چند جلسه لازم است؟
این هم به شرایط فرد بستگی دارد. عوامل بسیاری چون سلامت عمومی، حاد یا مزمن بودن بیماری، وضعیت اعصاب و عضله‌ها، اعمال جراحی پیشین، سن و استفاده از استروئید در این مورد دخیل هستند. مصرف استروئید‌ها (کورتون‌ها) ریسک ابتلا به عفونت را افزایش می‌دهند، بهبودی را به تاخیر می‌اندازند، بافت‌ها را تضعیف می‌کنند، می‌توانند باعث خون ریزی ناحیه‌ای شوند یا مفاصل را تخریب کنند. به همین دلیل مصرف این نوع داروها برای پزشک مهم است. حتما او را در جریان داروهایی که می‌خورید، قرار دهید.
طب سوزنی و درمان آکنه
طب سوزنی برای توضیح جوش‌های آکنه تئوری مخصوصی دارد و آن را به افزایش گرمای ریه‌ها نسبت می‌دهند. به این معنا که برای از بین بردن این جوش‌ها باید ریه‌ها-که به عقیده درمانگران طب سنتی چین اوضاع پوست را کنترل می‌کنند- پاک شوند و گرمای اضافی آنها خارج گردد. راه خارج کردن این گرمای اضافی فرو بردن سوزن‌های طب سوزنی در نقاط خاصی از بدن است. ثابت شده که طب سوزنی در درمان آکنه موثر است. این درمان نه تنها جوش‌ها را هدف قرار می‌دهد، بلکه مشکل زمینه‌ای بیمار را که موجب رشد جوش‌ها می‌شود نیز درمان می‌کند. بیماران باید زمانی به متخصص طب سوزنی مراجعه کنند که آکنه آنها بسیار شدید شده و به درمان‌های رایج پاسخ نمی‌دهد و درمان بسیار طولانی شده است. در این صورت باید با مشورت پزشک متخصص پوست خود به درمانگر طب سوزنی ماهری مراجعه کنند که در زمینه درمان آکنه با طب سوزنی تجربه کافی دارد. لازم است بدانید که موفقیت این درمان به خصوصیات هر فرد بستگی دارد و از این رو تقریبا نمی‌توان پیش‌بینی کرد که درمان در کدام بیمار جواب می‌دهد و در کدام خیر. به علاوه، این درمان نیز مانند درمان‌های رایج برای آکنه به زمان نیاز دارد تا اثراتش را ظاهر کند. همچنین لازم است برای نتیجه بهتر یک سری اصول خاص را هم در زندگی رعایت و تغییرات خاصی در تغذیه و روش زندگی خود ایجاد کنید. در طب سوزنی آکنه نشان‌دهنده گرمای درونی بالای بدن است و غذاهای پرادویه و چرب این جوش‌ها را بدتر می‌کند. همچنین، استرس عاملی برای تشدید آکنه محسوب می‌شود.
اگر می‌خواهید درمان طب سوزنی را برای آکنه‌تان شروع کنید به نکات زیر توجه کنید:
یک درمانگر مجرب و توانا انتخاب کنید. طب سوزنی درمانی نیست که آن را ساده بنگارید یا به افراد بی‌تجربه و آماتور مراجعه کنید؛ علمی پیچیده است که اگر ملاحظات لازم در اجرای آن رعایت نشود، سوزن‌ها درست و در جای مناسب فرو نروند و پروسه درمان کامل و درست انجام نشود، می‌تواند بسیار خطرناک باشد.
رژیم غذایی خود را تغییر دهید. اگر متخصص پوست شما طب سوزنی را پیشنهاد می‌کند، احتمالا تغییراتی در رژیم غذایی و ورزش مرتب را هم در کنار آن توصیه خواهد کرد. کاهش مصرف غذاهای چرب، چربی کمتری به پوست می‌رساند و ورزش در کاهش استرس موثر خواهد بود.
برای گرفتن نتیجه صبر کنید. بیشتر متخصصان معتقدند در صورتی که یک فرد کاملا حرفه‌‌ای و باتجربه درمان را انجام دهد، پس از سومین جلسه درمان می‌توان شاهد تغییرات بود. ولی به یاد داشته باشید که در این خصوص افراد با هم تفاوت دارند و هیچ تضمینی هم وجود ندارد که درمان جواب دهد.
در کلینیک طب سوزنی
توصیه می‌شود یک ساعت قبل از شروع درمان یک غذای سبک بخورید و زیاد قهوه یا نوشیدنی‌های کافئین دار ننوشید. لباس راحتی بپوشید که تنگ نباشد و به راحتی روی بدن‌تان حرکت کند.هر سوالی که دارید پیش از درمان بپرسید تا خیال‌تان کاملا راحت باشد و به خاطر ندانستن برخی چیزها دچار اضطراب نشوید. پیش از درمان صورت خود را پاک کنید و کاملا بشویید تا از هر گونه چربی و مواد آرایشی پاک باشد. هرکدام از این جلسات یک ساعت یا قدری بیشتر طول می‌کشد. تعداد جلسات لازم برای تکمیل درمان در هر فردی متفاوت است. یادتان باشد پیش از درمان تاریخچه‌ای از تمام بیماری هایی
که داشته‌اید و درمان‌هایی که روی شما انجام شده و فهرست داروهایی را که می‌خورید در اختیار پرشک قرار دهید. برخی بیماری‌ها و برخی داروها نیاز به مراقبت بیشتر و رعایت بعضی اقدامات احتیاطی دارند که پزشک باید از آنها مطلع باشد. اگر خونریزی دارید، سرماخورده‌اید، دیابت، صرع، سرطان، هپاتیت، ایدز، بیماریهای عروق کرونر یا اختلالات مربوط به غده هیپوفیز دارید، حتما درمانگر را مطلع کنید.
مبتلایان به پرفشاری خون یا میگرن، کسانی هستند که انجام درمان روی آنها نیاز به رعایت ملاحظاتی دارد. زنان باردار هم مجاز به استفاده از طب سوزنی نیستند. طب سوزنی برای جوان سازی پوست یا درمان آکنه روش غیرتهاجمی بی‌خطری است که دوره نقاهت ندارد و هیچ جای جراحی هم از خود بر جا نمی‌گذارد.