د کتر سید مهد ی میرغضنفری : پزشک، دکتری تخصصی (PhD) فیزیولوژی پزشکی، پژوهشگر طب سنتی ایرانی ؛ عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ارتش
دکترراحله حسنی : دکترای تخصصی سیستماتیک گیاهی، پژوهشگرطب سنتی ایرانی
تحریریه زندگی آنلاین : در بسیاری موارد دیده می‌شود که رطوبت اضافه دوران بارداری که خود را به شکل اضافه وزن نشان می‌دهد، پس از زایمان (که معمولاً به شکل سزارین انجام می‌شود) باقی می‌ماند و وزن به حالت اولیه قبل از بارداری بر نمی‌گردد. این افراد علاوه بر رعایت تدابیر مربوطه، بایستی حتماً ورزش منظم را در برنامه زندگی خود قرار دهند. همچنین می‌توانند از ماساژ با کمک روغن‌های بابونه که منافذ پوستی آنها را باز می‌کند نیز استفاده کنند. سونای خشک نیز مفید است، چرا که باعث عرق کردن در این افراد می‌شود. استفاده از داروهای مدر نیز پیشنهاد می‌شود. در صورت وجود یبوست حتماً باید رفع شود. استفاده از سردیجات در مزاج‌های سرد بایستی کاهش یابد. اگر عادت ماهانه به حالت اولیه بر نگشته، خود می‌تواند عاملی برای تشدید این حالت باشد. همه این کارها باعث دفع رطوبت‌های اضافه از بدن می‌شود.
بیشتربخوانید:
تغییر مزاج مادر پس از زایمان
بارداری یک تغییر موقت برای بدن است که برای مدتی بدن را دچار تغییرات می‌کند، ولی تغییراتی که ایجاد می‌کند می‌تواند در بدن ماندگار شود. برای مثال افزایش وزنی که پس از اتمام بارداری و شیردهی به حالت عادی و قبل بارداری بر نمی‌گردد.
فرایند‌های طی بارداری و اتفاق‌هایی که بعد آن می‌افتد (زایمان (که می‌تواند طبیعی یا سزارین باشد)، دوره نفاس، دوره شیردهی) می‌توانند تغییرات زیادی در بدن مادر به وجود آوردند. در اواخر بارداری، زایمان و دوران شیردهی مزاج خانم‌ها (با توجه به تغییر در سته ضروریه مانند تغییر در خواب (کم‌خوابی یا بی‌خوابی)، افزایش استرس و فعالیت‌های آنها) به سمت گرم‌تر شدن پیش می‌رود. اکثر غذاهایی که به این افراد هم داده می‌شود مزاج گرم دارند.
حال اگر مزاج پایه این افراد هم گرم باشد، زمینه برای سوء‌مزاج در این افراد به وجود می‌آید. حال اگر تدابیر مزاجی و بارداری و پس از آن به خوبی رعایت شود، این افراد به حالت طبیعی بر‌می‌گردند وگرنه تغییرات ایجاد شده در بدن شخص ماندگار می‌شوند و چه بسا تا آخر عمر همراه شخص باقی بمانند.
جای زخم و بخیه
در مورد جای زخم و جای بخیه، افراد مختلف با هم متفاوتند. افراد با مزاج خشک اصطلاحاً بد زخم هستند. به عبارتی جای زخم به اشکال مختلف مانند گوشت اضافه، خراش، یا لک به جای جوش‌ها و خراش‌ها باقی می‌ماند. مسلماً نوع جراحی و نوع برش در جای زخمی که بعداً می‌ماند نیز بسیار مهم است.
در طب سنتی به وسیله اصلاح مزاج، شستشوی زخم با محلول دم‌کرده بابونه به اضافه کمی سرکه، رطوبت‌بخشی پوست با بعضی پمادها (روغن گل سرخ یا بابونه یا بادام شیرین) روی جای زخم و گوشت اضافه می‌توان به رفع مشکلات فوق کمک کرد. به کار بردن این روش‌ها در کنار تکنیک‌های پزشکی مدرن مانند لیزر و جراحی‌های زیبایی باعث افزایش اثر‌بخشی آنها می‌شود.
تغذیه مناسب دوران شیردهی
تغدیه مناسب دوران شیردهی بایستی ویژگی‌های زیر را داشته باشد: در درجه اول متناسب با مزاج شخص باشد. بهترین اغذیه برای این افراد گندم، برنج، ذرت، گوشت بره و بزغاله، ماهی تازه، ماش و امثال آنها، کاهو، اسفناج، بادام، و فندق است. بدترین گوشت‌ها، گوشت گاو مانده و خشک کرده، گوشت حیوان پیر، ماهی کهنه و نمک سود می‌باشد. همچنین بدترین سبزی‌ها شامل شاهی، خردل (نعناع نیز بدون ضرر نمی‌باشد) می‌باشد و توصیه می‌شود در کمترین مقدار در رژیم غذایی افراد شیرده قرار گیرد.
بیشتر بخوانید:
شیر مادر
مادران شیرده علاوه بر اینکه باید آگاهی‌های لازم برای سیرکردن شیرخوار خود را کسب کنند، کیفیت شیر خود را نیز باید مورد توجه قرار دهند تا در صورت رقیق، کم‌حجم یا بوی نامطبوع بتوانند با اصلاح برنامه غذایی خود، کیفیت شیرشان را افزایش دهند. پس از زایمان، اولین اقدام مادر، شیردهی به نوزاد است. شیری که به نوزاد داده می‌شود باید از مقدار کم شروع شده و به تدریج زیاد شود و تا زمانی که کودک درخواست شیر نکند به او شیر ندهند.
علامت درخواست شیر، دست و پا زدن و گریه نوزاد است. مادران باید از پر کردن بیش از حد معده شیرخوار پرهیز کنند و بعد از شیر دادن و گرفتن آروغ، در صورت امکان او را بخوابانند، زیرا خواب به هضم شیر در کودکان شیرخوار کمک می‌کند.
شیر مادر باید کیفیت و خصوصیات لازم را داشته باشد تا بتواند شیرخوار را سیر و به رشدش کمک کند. شیر مادر باید قوام معتدل داشته باشد. به این منظور بهتر است قطره‌ای از شیر را بر روی ناخن بچکانید، اگر جریان یافت به معنای آن است که شیر رقیق است و اگر ثابت ماند، یعنی غلیظ است و اگر کمی جریان پیدا کرد و سپس متوقف شد، به معنای آن است که شیری معتدل است. مقدار شیر هم باید در حد متوسط باشد و زیادی آن دلیل رطوبت و کمی آن، اغلب دلیل خشکی مزاج است.
مصرف زیاد رطوبتی‌ها توسط مادر منجر به رقیق و رطوبتی شدن شیر او شده، فقط شکم نوزاد را پر کرده، اما سیرش نمی‌کند. مصرف بیش از حد گرمیجات، شیر را خیلی غلیظ و گرم کرده می‌تواند در کودک ایجاد تشنگی و خارش و جوش‌های زیر پوستی بنماید. رنگ شیر باید سفید و خوشبو باشد، کف زیادی ایجاد نکند و متشابه‌‌الاجزا (یکنواخت و یکدست) باشد. گاهی حساسیت نوزاد به پروتئین‌های گاوی وجود دارد که ربطی به مزاج نداشته و مادر باید مدتی لبنیات گاوی نخورد.
بیشتربخوانید:
تدابیر کلی دوران شیردهی
به طور کلی در دوران شیردهی باید تدابیری رعایت شوند، مانند پرهیز از نزدیکی زیاد، داشتن حسن خلق و دوری از خشم و غضب و غم و اندوه، ورزش، ماساژ و حمام معتدل. در مورد شیر دادن نیز باید به نکاتی توجه کرد، همانند: بهترین شیر برای کودک شیر مادر می‌باشد و تجربه شده حتی اگر سینه مادر شیر نداشته باشد مکیدن سینه مادر فوائد زیادی برای کودک خواهد داشت. برای شیر دادن از مقدار کم شروع کرده و به تدریج زیاد نمایند. تا زمانی که کودک درخواست شیر نکند به او شیر ندهند و علامت درخواست شیر دست و پا زدن و گریه کودک می‌باشد. از پر کردن بیش از حد معده کودک پرهیز نمایند.
شیر آغوز
حکمای طب سنتی در بیان اهمیت مساله شیر مادر و آغوز بیان کرده‌اند که در صورتی که نیاز باشد برای کودک دایه‌ای گرفته شود (به عنوان مثال شیر مادر کم باشد)، بهتر است دایه‌ای انتخاب شود که از نظر خلق و خو، جثه، محل زندگی، فرهنگ، حتی ماه بارداری و هفته آن تا حد امکان شبیه مادر باشد و بیشترین تناسب را با نوزاد خواهد داشت. آغوز نیز حتماً توصیه می‌شود برای کودک و بسیار مفید است. شیری که در بدن مادر و بعد از تولد بچه تولید می‌شود، دقیقاً متناسب با نیاز‌های همان بچه در همان زمان است. حتی اگر مادری در یک سالگی بچه اولش، بچه دومش به دنیا بیاید، تناسب شیر با بچه دوم بیشتر خواهد بود.
در نتیجه توصیه می‌شود که بچه بعد از به دنیا آمدن و هر چه زودتر از مادر خود شیر بخورد و آغوز کاملاً متناسب با نیاز کودک است و در صد مواد مغذی آن نسبت به شیری که بعد از چند روز در بدن مادر تولید می‌شود بیشتر است. ترکیبات آغوز متناسب با تغییرات بدن مادری است که کودک در همان بدن رشد پیدا کرده و در نتیجه کاملاً متناسب با نیاز‌های کودک و سن او است. تاکید می‌شود که نوزاد از مادر خود شیر بنوشد، در سریع‌ترین وقت ممکن حتی بلافاصله بعد از تولد، چرا که فارغ از بحث تغذیه‌ای، مبحث روانی و عاطفی آن اثبات شده است.
بیشتربخوانید:
ریفلاکس در نوزاد و مادر
یکی از علل شایع رفلاکس معده (یا ترش کردن، برگشت اسیده معده به مری)، وجود رطوبت زیاد در معده است. وقتی گوارش مادر خوب نباشد، رطوبت‌های زائد به خوبی دفع نمی‌شوند، در نتیجه این رطوبت‌ها می‌توانند از طریق شیر به کودک شیرخوار هم منتقل شوند. در واقع درصد آب شیر بالا رفته و شیر سردتر و رطوبتی‌تر می‌شود. و به دنبال مصرف شدن آن توسط کودک، می‌تواند رفلاکس در نوزاد را هم به دنبال داشته باشد. در نتیجه برای درمان، ابتدا بایستی مزاج مادر اصلاح شود. به این ترتیب که تا مدتی مواد غذایی با مزاج رطوبتی و سرد را نخورد یا کمتر مصرف کنند مانند آب، لبنیات، ترشی‌جات، میوه‌های ترش. مصرف میوه‌ها و کمپوت‌های شیرین، خوردن کمی از پودر ترکیب شکر یا نبات و پودر زیره سبز بیست دقیقه بعد از غذا، روغن مالی با روغن بادام شیرین روی شکم (برای کودک هم می‌تواند انجام شود) نیز توصیه می‌شود.