حسابداری تعهدی یکی از شاخه‌های حسابداری است که در آن، شیوه ثبت اسناد و مستندات مالی، دایر ورود و خروج نقدی سرمایه نبوده و همین باعث می‌شود تا این سبک حسابداری کمتر در قید زمان باشد. البته این تنها مزیت حسابداری تعهدی نیست و در ادامه متوجه موارد بیشتری خواهید شد.
زمان در دنیای حسابداری و شرکت حسابداری عنصر مهمی است و یکی از مهم‌ترین مهارت‌های یک حسابدار یافتن زمان‌های طلایی است؛ زمان‌هایی که در آن ثبت پرداختی‌ها و دریافتی‌ها منجر به گزارش‌هایی دقیق‌تر و بهتر خواهد شد. شاید در بیانی ساده و سطحی، این کار روتین و بدون چالش‌های اساسی تلقی شود اما ماهیت حسابداری به شکلی است که در طول آن همواره شاهد چالش‌های جدید و غیرقابل پیشبینی خواهید بود. همین پیچیدگی و گستردگی حیطه عملکرد حسابداری، باعث شده تا حسابداری به شاخه‌های مختلفی تقسیم شده و در هر یک از این شاخه‌ها، بر رفع نوع خاصی از چالش‌ها تمرکز شود. حسابداری تعهدی نیز یکی از همین شاخه‌هاست که در آن بر حل نوع خاصی از چالش‌ها تأکید می‌شود. در ادامه نگاهی تفصیلی به حسابداری تعهدی خواهیم داشت.
ماهیت عملکرد حسابداری تعهدی
جالب است که در زندگی عادی و روزمره ممکن است بارها با مقوله حسابداری تعهدی تماس پیدا کرده و شاهد آن بوده باشید اما به علت عدم شناخت کافی نسبت به آن، متوجه این موضوع نشده‌اید. حسابداری تعهدی در عمل روشی برای ثبت معاملات و درآمدهای یک شرکت است که در آن پایبندی به زمان وصول وجود ندارد. ممکن است این تعریف قدری ابهام‌برانگیز باشد اما با مثال زیر زمینه درک بهتر آن فراهم خواهد شد:
- فرض کنید قیمت یک سهام شما در یک شرکت خاص، بنا به شرایطی افزایش ارزش داشته و به درصد خاصی از سوددهی وارد شده است. بدیهی است که سود سهام در همان لحظه به حساب شما واریز نشده و شما امکان خرج کردن آن را ندارید اما با این حال ارزش کلی سهام(ارزش پیشین به علاوه سود جدید) را جز دارایی‌های خود حساب می‌کنید. این یعنی شما بدون در نظر گرفتن زمان وصول رویداد مالی، آن را جز دارایی خود حساب کرده‌اید.
بر اساس مطلب سایت محاسبان تلاشگر خبره ، این تعریفی ساده از عملکرد حسابداری تعهدی بود؛ شرکت‌ها هم از افراد متخصص در حسابداری تعهدی انتظار دارند تا دارایی‌های نقد نشده و یا هزینه‌های پرداخت نشده در حال حاضر را جدای از عنصر زمان، در صورت‌های مالی دخالت دهند.
حسابداری تعهدی در برابر حسابداری نقدی
تفاوت اصلی این دو ناشی از شیوه ثبت است؛ در حسابداری نقدی تمام رویدادهای مالی با در نظر گرفتن عنصر زمان و نقدی بودن معاملات در اسناد حسابداری ثبت می‌شوند اما در حسابداری تعهدی شیوه ثبت متفاوت است. در این شاخه حسابداری، ثبت یک سند، حتی بدون در نظر گرفتن زمان پرداخت نقدی، اعتبار دارد و حسابدار با در نظر گرفتن آن سند، می‌تواند از سرمایه کلی کسر یا به آن اضافه کند. در حالی که همین کار در حسابداری نقدی ممکن نیست و هر سند مالی تنها با ورود یا خروج سرمایه نقدی از شرکت رسمیت پیدا می‌کند.
چه شرکت‌هایی نیازمند حسابداری تعهدی هستند؟
قطعاً حسابداری تعهدی ، متدی از حسابداری است که بخاطر پیچیدگی شدید معاملات جدید و سختی ثبت اسناد مالی مربوط به آن‌ها ایجاد شده و به شکوفایی رسیده است. پر واضح است که در دنیای امروز، همه داد و ستدها به صورت نقدی انجام نشده و در عین جابجایی سرمایه شاهد جابجایی وجوه نقد نیستیم. با این حساب وابسته بودن ثبت اسناد و ارائه صورت‌های مالی به نقدی بودن داد و ستدها، تا حد زیادی باعث نقصان در سیستم کاری و ثبت اسناد پروسه‌های مالی خواهد شد. اما حسابداری تعهدی با راه‌حل‌های مشخصی سعی در مواجهه با این چالش دارد. در این شاخه از حسابداری، با روش‌های خاص ثبت اسناد، به شرکت‌های بزرگ این امکان داده می‌شود که بتوانند بدون وابستگی به وصول طلب‌ها و پرداخت بدهی‌ها، به دید مناسبی از وضعیت سرمایه شرکت برسند. در حالی که اگر این امکان به کمک حسابداری تعهدی ایجاد نشود، قطعاً شرکت با سردرگمی شدیدی نسبت به شناخت وضع مالی خود بر می‌خورد. بر همین مبنا، می‌توان گفت شرکت‌های بزرگ و سازمان‌هایی که در جریان معاملات پیچیده قرار دارند، نیاز مبرمی به حسابداری تعهدی دارند. به طور مثال شرکت‌های دولتی، یکی از انواع سازمان‌هایی هستند که بخاطر جنس معاملات و سبک پرداختی‌ها(معمولاً با تأخیر) نیازمند حسابداری تعهدی در سیستم مالی خود هستند. همچنین می توانید خدمات مالی را از شرکت حسابداری محاسبان تلاشگر خبره دریافت کنید.
مزایای حسابداری تعهدی
قطعاً سیاست‌های کلی و سبک کار یک سازمان و شرکت های حسابداری تعیین می‌کند که در هر بخش باید چه متد و شاخه‌ای از مدیریت به کار گرفته شود. در مورد حاکم شدن حسابداری تعهدی بر سیستم مدیریت مالی نیز همین قاعده حاکم است. هرچند در یک نگاه کلی می‌توان حسابداری تعهدی را دارای برتری محسوسی نسبت به سایر شاخه‌ها دانست اما با این حال مدیریت باید با در نظر گرفتن حجم و جنس معاملات شرکت در این مورد تصمیم بگیرد. در همین راستا تلاش کردیم تا مزایا و عملکردهای مثبت این شاخه حسابداری را گردآوری کنیم تا تصمیم‌گیری در مورد آن به مراتب ساده‌تر شود. مزایای حسابداری تعهدی به شرح زیر است:
- امکان دسترسی به اطلاعات همه درآمدهای حقیقی در یک سازمان
- نبود مشکل در محاسبه هزینه‌هایی که بدون پرداختی از سرمایه کلی شرکت کسر می‌شوند؛ مواردی مانند استهلاک مال یا افت و افزایش ارزش مواد اولیه بخاطر قیمت‌های بازار.
- امکان برنامه‌ریزی کلان برای سال مالی بدون مواجه با گزارش‌های نادقیق و غیرشفاف در مورد سرمایه
- امکان دسترسی مدیران به اطلاعات مالی و شناسایی مشکلات پرداختی‌ها و دریافتی‌ها پیش از وقوع مشکل
- دسترسی به اطلاعاتی صریح و واضح در مورد بودجه واقعی باقیمانده در ذخایر و منابع سازمان
- بررسی به موقع و دقیق قیمت‌ها و هزینه تمام شده پروژه‌های کاری پیش از نهایی‌سازی پروسه‌های خرید یا تأمین منابع
- کمک به تسهیل ارتباط بین شرکت‌های خصوصی و نهادهای نظارتی با ارائه به موقع گزارش‌های مالی دقیق
- بهبود یکپارچگی نگرش سازمانی نسبت به وضعیت مالی شرکت از طریق فراهم ساختن امکان مقایسه وضع مالی در بازه‌های زمانی مختلف
