مخاط چسبناک و لزج درون سوراخ‌های بینی از جمله عوامل کلیدی در حفظ سلامت انسان است. شما می‌توانید این ماده را به عنوان مرطوب کننده طبیعی در نظر بگیرید.
به گفته دکتر فیلیپ چن استادیار بیماری‌های گوش، حلق و بینی در مرکز علوم سلامت دانشگاه تگزاس، مخاط ماده مهمی است که بدن برای محافظت از خود در برابر مواد خارجی، مانند ویروس‌ها و باکتری‌ها تولید می‌کند. مخاط به دو روش از بدن محافظت می‌کند.
نخست، مخاط به عنوان یک مانع فیزیکی عمل می‌کند. مخاط حالتی چسبنده دارد و ذرات خارجی را به دام می‌اندازد و سپس بدن می‌تواند آن‌ها را دفع کند. دوم، مخاط از خواص ضد میکروبی برخوردار است، زیرا ماده‌ای چسبنده و مبتنی بر آب است که از ترکیباتی مانند آنزیم‌ها و پادتن‌ها که با عفونت مبارزه می‌کنند، شکل گرفته است.
از این رو، جای شگفتی نیست که بینی انسان روزانه به طور متوسط حدود یک لیتر مخاط تولید می‌کند. بیشتر این مخاط بلعیده می‌شود و فرد حتی از آن آگاه نمی‌شود. اما طی فصل آلرژی یا زمانی که با یک عفونت تنفسی مبارزه می‌کنید، ممکن است این گونه به نظر برسد که مخاط مسیر‌های بینی را مسدود کرده و موجب گرفتگی و احساس پری در آن شده است. اما بار دیگر، این چیز خوبی است.
بدن برای مبارزه با عفونت و پاکسازی خود تولید مخاط را به عمد افزایش می‌دهد. به بیان دیگر، آبریزش بینی ممکن است آزاردهنده باشد، اما مضر نیست.
رنگ مخاط بینی به چه معناست
در ادامه با این که رنگ مخاط بینی چه چیزی درباره شرایط سلامت شما بیان می‌کند، بیشتر آشنا می‌شویم.
مخاط شفاف
به گفته دکتر آنتونی دل سینیور متخصص گوش، حلق و بینی، مخاط از مولکول‌های طولانی به نام موسین‌ها در ترکیب با آب شکل گرفته است. از این رو، رنگ عادی و پیش فرض آن به طور کلی شفاف است. اگر با تولید مخاط شفاف زیاد مواجه هستید، این می‌تواند نشانه‌ای از آلرژی‌ها و تلاش بدن برای دفع ذراتی مانند گرد و غبار، گرده یا پوست حیوانات باشد.
در این موارد، بهترین درمان استفاده از اسپری بینی استروئیدی بدون نسخه مانند فلوناز همراه با اسپری بینی سالین چند بار در روز برای کمک به پاکسازی مسیر‌های بینی است. اگر این اقدامات برای تسکین علائم کافی نبودند، یک آنتی هیستامین بدون نسخه مانند لوراتادین (کلاریتین) یا فکسوفنادین (الگرا) می‌تواند کمک کند.
نکته
اگر سیگار می‌کشید، تلاش کنید این عادت مضر را ترک کنید. مواد شیمیایی موجود در دود سیگار پاکسازی مخاط را برای بدن دشوار می‌کند که به شکل‌گیری مخاط غلیظ و راکد در بینی منجر می‌شود.
مخاط سفید
مخاط سفید رنگ می‌تواند به معنای ابتلای احتمالی به یک عفونت تنفسی مانند سرماخوردگی باشد.
به گفته دکتر پیتر مینز متخصص بیماری‌های بینی و جراحی سینوس در مرکز پزشکی ییل، زمانی که به این نوع عفونت مبتلا هستید، مخاط بینی ابتدا حالت آبکی و شفاف به خود می‌گیرد. اما پس از یک یا چند روز، مخاط غلیظ شده و سفید رنگ می‌شود. این به دیلی افزایش پروتئین‌های تولید شده توسط سلول‌هایی به نام نوتروفیل است که با عفونت مبارزه می‌کنند.
مخاط سبز یا زرد
مخاط سبز یا زرد رنگ ممکن است چند روز پس از ابتلا به یک ویروس دستگاه تنفسی فوقانی ظاهر شود. این رنگ‌ها از گلبول‌های سفید مرده سرچشمه می‌گیرند که تعداد زیاد آن‌ها می‌تواند موجب رنگی سبز شود. در شرایطی که اغلب فرض می‌شود رنگ سبز مخاط به معنای یک عفونت باکتریایی مانند سینوزیت است، در بیشتر مواقع این تنها به واسطه دوره عادی یک ویروس تنفسی رخ می‌دهد.
زمانی که ویروس از بین می‌رود، مخاط خشک شده و بینی به شرایط عادی باز می‌گردد. اما اگر این شرایط شما را آزار می‌دهد، پنج تا 10 دقیقه قرار گرفتن در معرض بخار آب گرم می‌تواند به رقیق شدن مخاط و تسکین احتقان بینی کمک کند.
همچنین، شما می‌توانید از یک اسپری بینی سالین استفاده کنید که به نرم و شل شدن مخاط کمک کرده و راحت‌تر می‌توان آن را از طریق فین کردن دفع کرد.
به گفته دکتر چن، در شرایطی که دارو‌های سرماخوردگی بدون نسخه حاوی گایافنزین (Guaifenesin) ممکن است کمک کنند، اما شواهد در این زمینه چندان زیاد و معتبر نیستند.
همچنین، شما می‌توانید دارو‌های بدون نسخه که روی آن‌ها واژه «سینوس» به چشم می‌خورد و بیشتر احتمال دارد حاوی یک ماده ضد احتقان مانند فنیل‌افرین باشند را نادیده بگیرید. این دارو‌ها ممکن است به تنفس راحت‌تر از طریق بینی کمک کنند، زیرا تورم در حفره‌های بینی را کاهش می‌دهند، اما نقشی در کاهش تولید مخاط ندارند. همچنین، در صورت ابتلا به فشار خون بالا مصرف آن‌ها بی خطر نیست و همچنین در بلند مدت نیز نباید از آن‌ها استفاده کرد.
در شرایطی که محصولات مالشی مانند آن‌هایی که حاوی اکالیپتوس یا منتول هستند می‌توانند به تسکین شرایط بینی کمک کنند، اما آن‌ها نیز تولید مخاط را کاهش نمی‌دهند.
مصرف آنتی بیوتیک‌ها نیز برای عفونت‌های دستگاه تنفسی فوقانی ناشی از ویروس مانند سرماخوردگی سودی به همراه نخواهد داشت. این کار می‌تواند احتمال مقاومت در برابر آنتی بیوتیک را نیز افزایش دهد.
چه زمانی برای مخاط سبز به پزشک مراجعه کنیم
اگر به یک عفونت دستگاه تنفسی فوقانی مبتلا شده اید که بیش از 10 روز ادامه داشته یا پس از گذشت یک هفته شرایط آن بدتر شده است، به پزشک مراجعه کنید. این ممکن است نشانه‌ای از تبدیل شدن عفونت ویروسی به یک عفونت باکتریایی باشد که برای درمان آن به تجویز آنتی بیوتیک نیاز است.
همچنین، اگر تب بیش از 103 درجه فارنهایت (39.4 درجه سلسیوس) دارید یا اگر تب برای بیش از دو روز ادامه داشته است، و همچنین اگر علائم به درمان‌های اولیه مانند شستشو با محلول سالین و دارو‌های بدون نسخه واکنش نشان نمی‌دهد باید به پزشک مراجعه کنید.
مخاط صورتی یا قرمز
اگر به دلیل سرماخوردگی با شدت زیاد فین کنید، این کار می‌تواند موجب تحریک بینی و خونریزی شود. خون می‌تواند برای مدتی اطراف حفره بینی چسبیده و رنگ مخاط را به قرمز روشن یا حتی صورتی تغییر دهد. تحریک بینی می‌تواند به واسطه هوای خشک نیز شکل بگیرد.
اگر با مخاط صورتی یا قرمز مواجه هستید می‌توانید دو تا سه بار در روز از یک اسپری یا قطره بینی سالین برای مرطوب نگه داشتن مسیر‌های بینی استفاده کنید. همچنین، استفاده از یک دستگاه مرطوب کننده هوا هنگام شب در اتاق خواب می‌تواند به افزایش رطوبت هوا کمک کند.
مخاط قهوه‌ای یا نارنجی
مخاط قهوه‌ای یا نارنجی رنگ می‌تواند نشانه‌ای از خون خشک شده در بینی باشد. این شرایط می‌تواند در نتیجه تماس با ذراتی مانند گرد و غبار یا دود سیگار نیز شکل بگیرد.
به گفته دکتر چن، ما به گونه‌ای آموزش داده شده ایم که رنگی بودن مخاط را برابر با عفونت در نظر بگیریم. اما باید توجه داشت که مخاط برای به دام انداختن ذرات خارجی مانند گرد و غبار یا گرده گیاهان کاربرد دارد. از این رو، رنگ قهوه‌ای می‌تواند فقط نشانه‌ای از این باشد که مخاط در حال انجام دادن وظیفه خود است.
مخاط سیاه
مخاط سیاه رنگ بینی می‌تواند به یک عفونت قارچی یا قرار گرفتن در معرض آلاینده‌های خطرناک اشاره داشته باشد. در صورت مواجهه با مخاط سیاه رنگ بینی بهترین اقدام مراجعه به پزشک در کوتاه‌ترین زمان ممکن برای بررسی دقیق شرایط است.
