پرکاری تیروئید (۱)

دکتر محمد رضا مهاجری تهرانی فوق تخصص غدد

اصطلاح پرکاری تیروئید به هرگونه شرایطی که طی آن میزان هورمون تیروئید در بدن بیش از حد عادی باشد اطلاق می‌شود. به عبارت دیگر غده‌ تیروئید بیش از حد نرمال فعال می‌شود. 

علائم

به‌طور کلی هورمون تیروئید با تأثیر در سوخت و ساز (متابولیسم) بسیاری از فرآیندهای بدن را تحت کنترل دارد. اگر هورمون تیروئید بیش از اندازه وجود داشته باشد هر یک از عملکردهای بدن تمایل به تند شدن (یا تشدید سرعت) دارند.

لذا جای تعجب ندارد اگر بعضی از علائم پرکاری تیروئید شامل: عصبی شدن، تحریک‌پذیری، افزایش تعریق، افزایش ضربان قلب، لرزش دست‌ها، اضطراب، به سختی به خواب رفتن، نازک شدن پوست، موهای نازک و شکننده و ضعف ماهیچه‌ها بخصوص در قسمت فوقانی بازوها و ران‌ها باشد.

شما ممکن است دچار افزایش دفعات اجابت مزاج شوید ولی اسهال چندان شایع نیست. شما ممکن است علی‌رغم اشتهای خوب دچار کاهش وزن شوید در خانم‌ها میزان خونریزی ماهیانه و دفعات آن کم شود. پرکاری تیروئید معمولاً به آهستگی شروع می‌شود.

در ابتدا علائم ممکن است با عصبی شدن ساده ناشی از استرس اشتباه شود. اگر شما سعی داشتید که توسط رعایت رژیم غذایی وزن از دست دهید، شروع پرکاری تیروئید تا وقتی باعث سایر مشکلات شود به‌خاطر تسریع در کاهش وزن برای شما خوشایند است. 

در بیماری گریوز که شایع‌ترین شکل پرکاری تیروئید است ممکن است چشم‌ها بزرگ به‌نظر برسند که به‌علت بالارفتن پلک فوقانی است، گاهی اوقات یک یا هر دو چشم به سمت جلو دچار بیرون‌زدگی می‌شوند. بعضی از بیماران دچار تورم در جلوی گردن ناشی از بزرگ شدن غده‌ تیروئید (گواتر) می‌شوند. 

عوامل

شایع‌ترین علت (در بیشتر از 70درصد مردم) ناشی از افزایش تولید هورمون تیروئید توسط غده‌ تیروئید است. این شرایط به‌عنوان بیماری گریوز نیز نامیده می‌شود. بیماری گریوز توسط آنتی بادی‌هایی در خون باعث تحریک غده‌ تیروئید برای افزایش اندازه و افزایش ترشح بیش از اندازه هورمون تیروئید می‌شود.

این نوع از پرکاری تیروئید تمایل به ایجاد در افراد فامیل دارد و بیشتر در خانم‌های جوان اتفاق می‌افتد. درباره‌ اینکه چرا افراد خاصی به این بیماری مبتلا می‌شوند اطلاعات کمی در دست است. نوع دیگری از پرکاری تیروئید در اثر وجود یک یا چند گره در تیروئید مشخص می‌شود که این گره یا گره‌ها بتدریج رشد کرده وفعالیت خود را افزایش می‌دهند به‌طوری که میزان کلی هورمون تیروئیدکه وارد جریان خون می‌شود بیش از حد نرمال است.

این شرایط به‌عنوان یک گره‌ سمی یا گواتر سمی (با گره‌های متعدد) شناخته می‌شود. همچنین ممکن است فردی به‌طور موقت علائم پرکاری تیروئید را داشته باشد اگر دچار التهاب تیروئید (یا تیروئیدیت) شده باشد.

این شرایط اخیر (التهاب تیروئید) ناشی از بروز مشکلی در سیستم ایمنی یا یک عفونت ویروسی می‌باشد که به‌دنبال آن باعث نشت هورمون از غده تیروئید می‌شود. همچنین پرکاری تیروئید می‌تواند ناشی از مصرف بیش از حد نیاز قرص‌های حاوی هورمون تیروئید ایجاد شود. 

تشخیص

اگر پزشک شما مشکوک به پرکاری تیروئید در شما شود، معمولاً راه تشخیص آسان است. در معاینه معمولاً وجود بزرگی غده تیروئید و افزایش ضربان قلب مشخص می‌شود، همچنین پزشک متوجه افزایش رطوبت و نرمی پوست شما و لرزش در نوک انگشتان دست‌های شما می‌شود.

ریفلاکس‌های اندام‌های شما ممکن است تسریع شده باشد، و چشم‌های شما اگر مبتلا به بیماری گریوز شده باشید تا حدی دچار مشکل است. با انجام آزمایش خون که در آن میزان هورمون‌های تیروئید اندازه‌گیری می‌شود قطعی می‌شود، تیروکسین (T4) – تری‌یدوتیرونین  (T3)و هورمون تحریک کننده‌ی تیروئید TSH. با افزایش فعالیت تیروئید انتظار داریم سطح هورمون‌های تیروئید دچار افزایش و سطح TSH کاهش یابد.

اگر آزمایش خون افزایش فعالیت تیروئید را نشان دهد پزشک شما ممکن است بخواهد تصویری از تیروئید شما داشته باشد (اسکن تیروئید). اسکن تیروئید افزایش فعالیت تیروئید را به‌طور کلی (تمام نسج تیروئید) یا به‌صورت گره یا گره‌هایی در تیروئید مشخص می‌کند همچنین التهاب تیروئید را نیز نشان می‌دهد. ممکن است همزمان نیاز به اندازه‌گیری توانایی تجمع ید توسط غده‌ تیروئید باشد. 

درمان

یک درمان واحد برای تمام انواع پرکاری تیروئید وجود ندارد. پزشک شما ممکن است نوع درمان شما را براساس سن شما، نوع پرکاری تیروئید شما، شدت پرکاری تیروئید شما، و سایر شرایط پزشکی که سلامت شما را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد انتخاب کند. ممکن است بهتر باشد با پزشکی که در این امر تجربه دارد مشورت شود. 

داروهای ضد تیروئید

اگر پزشک شما تصمیم بگیرد با استفاده از دارو از طریق مسدود کردن توانایی غده‌ تیروئید در ساخت هورمون جدید بیماری شما را درمان کند از داروهایی مثل متی‌مازول یا پروپیل تیوداوراسیل استفاده می‌کند.

این داروها به خوبی افزایش فعالیت تیروئید را کنترل می‌کنند و باعث آسیب دائمی به غده‌ تیروئید نمی‌شوند. در 20 تا 30درصد از بیماران با تشخیص بیماری گریوز درمان با داروهای ضدتیروئید به مدت 12 تا 18 ماه باعث بهبود و برگشت تیروئید به وضعیت نرمال برای زمان طولانی می‌شود.

در بیمارانی که گواتر سمی گره‌ای یا چندگره‌ای دارند، داروهای ضدتیروئیدی برای آمادگی پیش از درمان با ید رادیواکتیو یا جراحی تجویز می‌شود. 

داروهای ضدتیروئیدی در 5 درصد مصرف‌کنندگان باعث واکنش‌های حساسیتی می‌شوند. واکنش‌های شایع خفیف شامل بثورات پوستی قرمز رنگ، کهیر و گاه تب و درد مفاصل می‌باشند. یک عارضه نادرتر (به‌میزان یک مورد در 500 بیمار) ولی جدی‌تر، کاهش تعداد گلبول‌های سفید خون است. این مسأله می‌تواند مقاومت شما به عفونت را کاهش دهد...

برای خواندن بخش دوم - پرکاری تیروئید - اینجا کلیک کنید.