بازیگران اصلی تورم آذر

نکته قابل‌توجه اینکه گروه حمل‌و‌نقل در تورم‌ ماهانه آذر بالاترین اثر کاهشی را داشته ولی در همان‌ماه، اثرگذار‌ترین عامل فزاینده تورم نقطه‌به‌نقطه بوده است. تورم‌ماهانه گروه حمل‌و‌نقل منفی 6/ 3 و تورم نقطه‌به‌نقطه 2/ 65 در آذر‌ماه ثبت شده است. در این بررسی 4 دلیل برای افزایش قیمت‌ها در سال‌جاری بیان شده است؛ افزایش حجم نقدینگی، افزایش قیمت دلار و همچنین افزایش تورم انتظاری که تورم کاذب را در پی داشته؛ از طرفی افزایش تقاضای یکباره برای برخی از اقلام به علت شیوع بیماری کرونا نیز یکی دیگر از دلایل افزایش قیمت‌ها در سال‌جاری محسوب می‌شود.

بالاترین و پایین‌ترین تورم ‌ماهانه گروهی

در آذر‌ماه نسبت به آبان‌ماه، گروه‌های روغن‌ها و چربی‌ها با 4/ 10 درصد، شیر، پنیر و تخم‌مرغ با 3/ 10 درصد و میوه و خشکبار با 7/ 9‌ درصد بالاترین نرخ تورم‌ماهانه را داشته‌اند. به‌نظر می‌رسد تغییر فصل، نزدیک‌شدن به آیین باستانی شب‌یلدا، افزایش هزینه‌های تولید ناشی از بالارفتن قیمت نهاده‌های دامی و تغییر نحوه ارز تخصیصی به واردات مواد‌اولیه روغن‌ها در افزایش قیمت این اقلام تاثیر‌گذار بوده است. گروه حمل‌و‌نقل با منفی 6/ 3 درصد کمترین نرخ تورم‌ماهانه را داشته است.

بررسی درصد تغییرات شاخص مصرف‌کننده خانوارهای کشور نسبت به‌ماه قبل همان‌ماه، از فروردین سال 1395 تا آذر‌ماه سال‌جاری، نشان می‌دهد تورم‌ماهانه حمل‌و‌نقل در سال 1399 بالاترین و پایین‌ترین مقادیر را در طی‌ماه‌های بررسی‌شده ثبت کرده است. در 4 گروه خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها، گروه مسکن، آب، برق، گاز و سایر سوخت‌ها، گروه بهداشت و درمان و گروه حمل‌و‌نقل، پایین‌ترین تورم‌ماهانه با رقم منفی‌6/ 3درصد مربوط به گروه حمل‌و‌نقل در آذر‌ماه سال‌جاری ثبت شده است. همچنین بالاترین تورم ثبت‌شده نیز مربوط به همین گروه و در مهر‌ماه سال‌جاری با رقم 17درصد ثبت شده است.

در آذر‌ماه سال‌جاری، گروه‌های میوه و خشکبار، شیر، پنیر و تخم‌مرغ و گوشت قرمز و گوشت ماکیان بیشترین ضریب تاثیر را در افزایش تورم‌ماهانه ثبت کرده‌اند،‌ به‌طوری که ضریب تاثیر گروه میوه و خشکبار، 3/ 33‌درصد و برای گروه شیر، پنیر و تخم مرغ 8/ 28‌درصد و برای گوشت قرمز و گوشت ماکیان، 6/ 20‌درصد به دست آمده است. از طرفی کمترین اثرگذاری بر نرخ تورم‌ماهانه آذر، مربوط به گروه حمل‌و‌نقل با ضریب تاثیر منفی 9/ 33درصد ثبت شده است. رتبه‌های دوم و سوم کمترین اثرگذاری به گروه آب، برق و سوخت با ضریب منفی 2/ 2 درصد و ارتباطات با ضریب صفر بر‌می‌گردد.

بالاترین تورم نقطه‌به‌نقطه آذر‌ماه

در آذر‌ماه 1399 نسبت به ‌ماه مشابه سال قبل (تورم نقطه‌به‌نقطه)، گروه‌های میوه و خشکبار با 2/ 76 درصد، روغن‌ها و چربی‌ها با 8/ 75 درصد و حمل‌و‌نقل با 3/ 65 درصد بالاترین نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه را داشته‌اند که در مقایسه با آبان 1399 گروه روغن‌ها و چربی‌ها جایگزین گروه سبزیجات شده است. در بررسی تورم آذر‌ماه نسبت به‌ماه مشابه سال قبل، گروه آب، برق و سوخت با 7/ 12 درصد کمترین نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه را داشته است. بر اساس گزارش مرکز آمار تحت‌نظارت وزارت رفاه، گروه‌های اجاره و حمل‌و‌نقل بیشترین ضریب تاثیر را در افزایش تورم نقطه‌به‌نقطه آذر‌ماه داشته‌اند. گروه اجاره در این‌ماه با ضریب تاثیر 854 بالاترین تاثیر و گروه خدمات نگهداری و تعمیر واحد مسکونی (خدمت) 8/ 17‌درصد کمترین اثرگذاری بر تورم نقطه‌ای آذر‌ماه را داشته‌اند.

سنگینی نرخ اجاره و حمل‌و‌نقل

براساس گزارش تحلیلی مرکز آمار و مطالعات راهبردی وزارت رفاه، سه قلم اساسی اجاره، حمل‌و‌نقل و نان و غلات نسبت به سایر گروه‌های مصرفی خانوارها دارای اثر بالاتری بر نرخ تورم 12‌ماهه منتهی به آذر‌ماه دارد. در این گزارش، ضریب تاثیر گروه اجاره 6/ 792، گروه حمل‌و‌نقل 8/ 609 و ضریب تاثیر گروه نان و غلات و بهداشت و درمان به ترتیب 8/ 266 و 9/ 184 برآورد شده است. طی 12‌ماهه منتهی به آذر‌ماه 1399(تورم سالانه)، گروه‌های حمل‌و‌نقل با 8/ 64 درصد، چای، قهوه، کاکائو، نوشابه و آب‌میوه (نوشابه‌های غیر‌الکلی) با 2/ 41 درصد و گروه نان و غلات با 40 درصد بالاترین نرخ تورم 12‌ماهه را داشته‌اند که در مقایسه با آبان 1399 نیز همین روال بوده است. گروه‌های ارتباطات با 8/ 11‌درصد، محصولات خوراکی طبقه‌بندی نشده با 5/ 10درصد و آب، برق و سوخت با 5/ 9درصد کمترین نرخ تورم 12‌ماهه را داشتند.

تورم سالانه روستایی بالاتر از  شهری

بررسی روند تورم سالانه در مناطق شهری و روستایی طی 14 سال، 1384 تا 1398، نشان می‌دهد، تورم سالانه مناطق روستایی در اکثر سال‌ها رقم بالاتری را نسبت به مناطق شهری به ثبت رسانده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد طی سال‌های مذکور تنها در سه سال 1385، 1393 و 1394 تورم مناطق شهری بالاتر از مناطق روستایی بوده است. شایان ذکر است در سه سال مذکور اختلاف تورم مناطق شهری و روستایی به ترتیب 3/ 1، 1/ 1 و 7/ 0 واحد ثبت شده است. این در حالی است که اختلاف تورم این مناطق در سال‌هایی که تورم مناطق روستایی بالاتر بوده، حتی به رقم 1/ 10 واحد (در سال 1390) رسیده است. مشاهده روند تورم سالانه در مناطق شهری و روستایی طی سال‌های 84 تا 98، از سه موج تورمی خبر می‌دهد. در گزارش تحلیلی مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت رفاه، افزایش تورم در موج اول در سال 1387، حاصل افزایش نقدینگی در اقتصاد کشور دانسته شده است. موج دوم تورم در سال‌های 1390تا 1392 مرتبط به دور اول تحریم‌ها دانسته شده است.

بررسی روند تورم سالانه مناطق شهری و روستایی، از تغییرات حدود 30واحدی در این تورم‌ها در دهه اخیر خبر می‌دهد. کمترین رقم تورم سالانه مناطق روستایی در سال‌های اخیر رقم 2/ 7 در سال 1395 و بالاترین رقم تورم ثبت شده برای این مناطق 3/ 37 واحد مربوط به سال 1398 به‌دست آمده است. برای مناطق شهری کمترین رقم تورم سالانه ثبت شده مربوط به سال 1395با رقم 8/ 6 بوده است. بالاترین رقم ثبت شده نیز مربوط به سال 1398، رقم 4/ 34 برای تورم مناطق شهری ثبت شده است. از دهه 1380 تاکنون، نرخ تورم تک‌رقمی فقط طی دو سال پیاپی 1395 و 1396در مناطق شهری و روستایی، ثبت شده است.

وزنه کالاها در سبد مصرفی خانوار

بررسی ضرایب اهمیت گروه‌های اصلی سبد کالاها و خدمات مصرفی خانوارهای کشور نشان می‌دهد، بالاترین ضریب اهمیت مربوط به تامین مسکن است. به‌طور کلی برآورد ضریب اهمیت مسکن در سبد مصرفی خانوارهای ایرانی، رقم 12/ 31 را به‌دست می‌دهد. در حالی که ضریب اهمیت مسکن برای خانوارهای شهری 10/ 34 و برای خانوارهای روستایی 47/ 14 به‌دست آمده است. با توجه به اینکه بیش از 70درصد جمعیت ایران شهر‌نشین هستند پس می‌توان گفت 34درصد از سبد مصرفی 70 درصد از خانوار‌های ایرانی صرف تامین مسکن می‌شود.

بالاترین ضریب اهمیت برای کلیه خانوارهای ایرانی، پس از گروه مسکن، مربوط به گروه خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها با رقم 64/ 26‌درصد به‌دست آمده است. تفکیک ضریب اهمیت گروه خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها در مناطق شهری و روستایی نشان می‌دهد ضریب‌اهمیت این گروه برای خانوارهای شهری 53/ 24 و برای خانوارهای ساکن روستا 48/ 38 ثبت شده است. بر این اساس بالاترین سهم مخارج برای خانوارهای شهری مربوط به تامین مسکن و برای خانوارهای روستایی مربوط به تامین مواد خوراکی مورد‌نیازشان است.

به‌طور کلی ضریب‌اهمیت چند گروه خوراکی و آشامیدنی و دخانیات و پوشاک و کفش و آب و برق و سوخت و لوازم خانگی نگهداری معمول آنها برای خانوارهای روستایی بالاتر از خانوارهای شهری است. با این حال ضریب اهمیت گروه‌های بهداشت و درمان و حمل‌و‌نقل و ارتباطات برای خانوارهای شهری و روستایی دارای اختلاف محسوسی نیست.

توجه به ضریب اهمیت گروه آموزش نیز نشان می‌دهد، ضریب اهمیت این گروه برای خانوارهای شهری بیش از دو‌برابر خانوارهای روستایی است. ضریب‌اهمیت گروه آموزش برای خانوارهای شهری‌ 02/ 2 و برای خانوارهای روستایی 95/ 0 به‌دست آمده است. نکته دیگر که از بررسی ضریب اهمیت گروه‌های اصلی سبد‌مصرفی خانوارهای ایرانی می‌توان به‌دست آورد این است که ضریب اهمیت گروه دخانیات در خانوارهای روستایی بیش از دو‌برابر خانوارهای شهری ثبت شده‌ است. ضریب اهمیت گروه دخانیات برای خانوارهای ساکن روستا 14/ 1 و برای ساکنان شهر 5/ 0 برآورد شده است.