بازار کشاورزی در مرز هشدار

هرچه می‌گذرد تامین محصولات کشاورزی مورد نیاز دشوارتر می‌شود و البته رشد هیجانی و انفجاری بهای خوراک دام و غلات در بازارهای جهانی ریسک مضاعفی است برای تغییر چارچوب‌های کلی در بازارها. پاندمی کرونا و تغییر در سبک زندگی تاکنون اثر منفی بزرگی بر تولید محصولات کشاورزی و مواد معدنی بر جای گذاشته تا جایی که این دو بازار خاص را باید برنده‌های اصلی بازارهای کالایی در ماه‌های اخیر به‌شمار آورد. در این شرایط اگر توجه به سازوکار قیمتی کم‌رنگ جلوه کند تامین محصولات کشاورزی از منابع داخلی کشورمان با مشکل روبه‌رو خواهد شد و از هم‌اکنون باید هشداری جدی را مطرح کرد. آن زمانی که محصولات کشاورزی از بورس کالا خارج شد و مکانیزم قیمت تضمینی به جای خرید تضمینی هم به کناری رفت این خطا مورد بحث قرار گرفت، ولی هیچ گشایشی در آزادی نوسان نرخ یا شفافیت معاملات به ثبت نرسید و خروجی آن سیگنال‌های خطرناکی بود که از خروج محصولات کشاورزی از کشور حکایت داشت یا کاهش کیفیت در مراکز خرید حتی خبرساز شد. هم‌اکنون باید رشد قیمت‌های جهانی را به رسمیت شناخت و همان‌گونه که در بازار فولاد نتوانستیم راهی جز تبعیت از نوسان قیمت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی داشته باشیم، در بازار محصولات کشاورزی نیز اوضاع همین‌گونه خواهد بود و رشد قیمت‌ها در بازارهای جهانی به بازار داخلی نیز نفوذ می‌کند. این ادعایی نیست که حتی نیاز به اثبات داشته باشد، بنابراین بهتر است با بازبینی سازوکارهای قیمتی، رشد نرخ‌های جهانی را به رسمیت شناخته و حتی از آن به‌عنوان فاکتوری برای حمایت از بخش تولید کشاورزی در کشور استفاده کرد که بهترین بستر آن نیز معاملات آزادانه در بورس کالای ایران است. هم‌اکنون که در ابتدای زمستان قرار داریم بهترین زمان برای استفاده از مکانیزم‌های بازار به جهت حمایت واقعی از تولید با آزادی نوسان عادلانه قیمت‌هاست آن‌هم در شرایطی که زمان برای بازبینی انبارهای کلید در دست بورس جهت استفاده از ابزار معاملاتی گواهی سپرده برای تحویل محصول وجود داشته و می‌توان از پتانسیل صندوق‌های کالایی به جهت متعادل‌سازی بازار بهره برد. از اسفند 95 تاکنون 12 گزارش مختلف درخصوص صندوق‌های کالایی در «دنیای‌اقتصاد» به رشته تحریر درآمده و حتی در ابتدای سال‌جاری نسبت به کاهش عرضه محصولات کشاورزی با محوریت خوراک دام هشدار داده شد ولی هیچ‌کدام موردتوجه قرار نگرفته است. شاید این بار هشدار پیش‌روی بازارهای محصولات کشاورزی تلنگری برای مدیران این بخش باشد تا شاید به امنیت غذایی مردم با نگاهی دانش‌محور و عالمانه توجه شود.

 رشد شدید قیمت‌ها در جهان و پتانسیل برتری محسوس تقاضا بر عرضه‌ها مطلبی نیست که با گشایش‌های سیاسی حل‌وفصل شود و باید به وضوح از هم‌اکنون برای مقابله با آن با تکیه بر منابع داخلی آماده شویم و همچنین برنامه‌ریزی قطعی برای واردات و حتی صادرات محصولات غذایی به کشورهای منطقه را در دستور کار خود قرار دهیم. آینده بازار محصولات کشاورزی، آینده شکننده‌ای است و در نمودارها می‌توان تغییر فاز بازار این محصولات را در مقایسه با شاخص‌های کالایی مشاهده کرد. نکته حائز اهمیت آنکه، رشد بهای گندم بیش از سایر بازارها حتی قبل از پاندمی کرونا آغاز شده بود و البته هم‌اکنون شتاب گرفته است. 

 رشد انفجاری قیمت‌ها 

بهای گندم، ذرت (دامی) و سویا در بازارهای آتی به بالاترین میزان خود از سال 2014 تاکنون افزایش یافته است. این روند صعودی اما هنوز هم ادامه دارد و نمی‌توان گفت تا کجا میل به صعود داشته باشد، آن‌هم در شرایطی که سقف قیمت‌های مهمی را جابه‌جا کرده است. این درحالی است که نیم‌کره شمالی هم‌اکنون در روزهای سرد سال قرار دارد و اوضاع تولید در نیم‌کره جنوبی هم چندان مساعد نیست. کشورهایی همچون آرژانتین و برزیل در آمریکای جنوبی هم با پاندمی کرونا روبه‌رو هستند و هم با کاهش بارش تابستانی که در نهایت خبرهایی از توقف صادرات از این کشورهای مهم از دو ماه آینده (اواخر فوریه و ابتدای مارس ) همراه شده است. این داده‌ها به شدت نگران‌کننده هستند اما باید به این نکته هم توجه کرد که شتاب رشد قیمت‌ها در محصولات علوفه‌ای همچون سویا و ذرت شدیدتر از گندم بوده که اثر رفت و برگشتی بر قیمت محصولات پروتئینی برجای می‌گذارد. بعد از پاندمی کرونا تغییر در سبک زندگی افراد، نمود عینی بر بازار محصولات کشاورزی بر جای گذاشت و موجب شد تعادل عرضه و تقاضا در بازار محصولات پروتئینی به هم بخورد. به‌صورت دقیق‌تر شاهد رشد تقاضا برای موادغذایی با کیفیت بالاتر بودیم ولی شرایط کلی در صنعت دامپروری با ریسک‌های جدیدی همراه شد که با رشد بهای خوراک دام در کنار کاهش تولید در بازارهای مختلف محصولات کشاورزی، شرایط به سمت خروج این بازارها از حالت طبیعی حرکت کرد که یکی از مهم‌ترین خروجی‌های آن را به وضوح می‌توان در بهای محصولات کشاورزی با محوریت غلات مشاهده کرد. اما در کنار آن باید به رشد قیمت‌ها در سایر بازارهای جهانی با محوریت بازار سهام آمریکا اشاره کرد و افت ارزش دلار هم محرکی برای رشد بیشتر محصولات کشاورزی شد و البته هیچ بعید نیست که این بازار با استمرار رشد قیمت‌ها همراه شود. 

مهم‌ترین شوک در این بازار هم‌اکنون مخابره محدودیت جدی برای صادرات محصولات کشاورزی از دو ماه آینده در آرژانتین است، کشوری که به‌عنوان قطب دوم تولید این کالا در آمریکای جنوبی به‌شمار می‌رود. محدودیتی که دلیل آن را آرامش قیمتی در بازار داخلی این کشور عنوان کرده‌اند گویی در بازارهای جهانی دیگر نمی‌توان به سادگی به خرید غلات از سایر کشورها یقین داشت. کاهش بارش اگرچه دلیل اصلی این اتفاق بوده اما به دلیل پاندمی کرونا، روند گرم شدن کره زمین با کندی بسیاری همراه شده که این مطلب کاهش بارش تابستانی و البته سیل‌آسا را به همراه داشته است که نگرانی‌هایی که در چند سال گذشته از کاهش تولید محصولات کشاورزی هشدار داده شده بود را مجددا بازتعریف کرده است. این ریسک را باید بسیار جدی گرفت، آن‌هم در شرایطی که محموله‌های جدید پاییزه نفعی برای بازار نداشته و عرضه‌های قابل اتکا احتمالا در اواخر زمستان (نیم‌کره شمالی) به بازار تحویل می‌شود. این موارد یک ریسک جدی را برای بازارهای مختلف به همراه دارد که بیش از همه منافع معامله‌گران در بازارهای کشاورزی را با رشد قیمت‌ها تامین می‌کند. این روند صعودی اگر ادامه یابد که شواهد چنین امری را محتمل می‌داند، جریان غالب جدیدی در بازارهای جهانی به راه می‌افتد که برای غالب کشورها از ریسک‌های قدرتمندی برخوردار خواهد شد. به گزارش خبرگزاری فارس، قیمت انواع خوراک دام و طیور و همچنین گندم و دانه‌های روغنی و شکر در بازارهای جهانی به شدت افزایش یافت. قیمت هر(10) بوشل ذرت که به‌عنوان خوراک دام استفاده می‌شود با 5/ 6 دلار افزایش نسبت به روز گذشته به قیمت 481 دلار معامله شد. قیمت گندم هم رشد 25 سنتی داشت و هر (10)  بوشل به قیمت 641 دلار به فروش رفت. قیمت سویا که به‌عنوان دانه روغنی و خوراک دام از آن استفاده می‌شود 25/ 16 دلار در هر بوشل رشد داشت. گیاه روغنی سویا و کانولا هم افزایش قیمت داشتند.