عمل پیوند صورت؛ تکان‌دهنده و باورنکردنی

برترین‌ها: حتما در شبکه‌های مجازی مثل اینستاگرام، با چهرهِ پیریِ دوستان خود مواجه شدید که با استفاده از نرم‌افزاری به نام «فیس اپ» چهره جدیدشان را به شما نشان دادند. اما آیا تا به حال برایتان سوال شده علم پزشکی می‌تواند صورت شما را از نو بسازد؟

از سال 1997 میلادی که رؤیای پیوند صورت با فیلم فیس آف در ذهن‌ها شکل گرفت تا به امروز چندین پیوند صورت در سراسر جهان انجام‌گرفته و افرادی که به هر دلیلی چهره خود را ازدست‌داده بودند با چهره‌ای جدید به زندگی بازگردانده شدند.

عکسی دیدنی از پیوند صورت

این عکس صورتی را نشان می‌دهد که در انتظار انتقال از گیرنده به دهنده است و قرار است روی فردی به نام katie Stubblefield زندگی کند. این عکس یکی از عکسهای برترِ قرن 21 Nat Geo (نشنال جئوگرافیک) شد.

تغییر چهره (Face/Off) یک فیلم اکشن ساخته‌شده در سال 1997 میلادی و به کارگردانی جان وو (John Woo) و نقش‌آفرینی جان تراولتا (John Travolta) و نیکلاس کیج (Nicolas Cage) است که در آن عمل جراحی تغییر چهره مطرح‌شده و طی رویداد‌های هیجان‌انگیزی، چهره یک پلیس با یک فرد خلاف‌کار به‌طور کامل تعویض می‌شود. این بار هم تفکرات و تخیلات سینماگران، الهام‌بخش پژوهش‌های علمی شده و این رؤیا پس از 8 سال به حقیقت پیوسته و نخستین عمل جراحی پیوند صورت در سال 2005 میلادی بر صورت آسیب‌دیده یک زن در کشور فرانسه انجام گرفت.

شاید عمل جراحی پیوند صورت یکی از عجیب‌ترین و در عین حال ترسناک‌ترین عمل‌های زیبایی در دنیا باشد. اما بروز اتفاقی در زندگی موجب از دست رفتن کامل صورت شده و نیاز به این پیوند را بیشتر می‌کند.

جراحی و پیوند صورت

از دیرباز داشتن صورتی زیبا یکی از ملاک‌های اصلی سنجش زیبایی بوده است. اما در طول عمر انسان گاه زندگی روی خوش خود را نشان نداده و در اثر حوادثی دردناک، زیبایی انسان دستخوش تغییرات وحشتناکی می‌شود که لحظه لحظه زندگی را تحت تاثیر قرار می‌دهد و زندگی خود و اطرافیان را از روند عادی خارج کرده و زیر و رو می‌کند.

اگرچه در یک دهه اخیر، امکان ترمیم بخشی از چنین آسیب‌هایی به واسطه جراحی پلاستیک، ترمیمی و پیوند صورت در کنار فناوری‌های پیشرفته رایانه‌ای به وجود آمده است، اما با این وجود، نباید از درمان پرهزینه و پیچیده آن که نیازمند تخصص فراوان است، غافل بود.

جراحی‌های تغییر چهره، یا پیوند کامل یا نیمه کامل چهره، قدمت چندانی ندارد، اولین پیوند صورت جزئی در سال 1384/2005 روی زنی به نام ایزابل دینوآر انجام شد و اولین جراحی پیوند صورت کامل در جهان نیز در سال 1389/ 2010 به همت تیمی از جراحان اسپانیایی روی مردی انجام گرفت که قربانی یک سانحه تیراندازی شده بود. آخرین و مهم‌ترین نمونه آن نیز در 25 آبان 1394 در نیویورک به دست جراحی به نام ادوارد رودریگرز، روی آتش نشانی که در عملیات دچار سانحه شده بود و کل صورتش را از دست داده بود، انجام شد. در این جراحی پیوند کامل که عنوان پیچیده‌ترین جراحی پیوند صورت در جهان را یدک می‌کشد، صورت کامل و جمجمه مرد جوانی که دچار مرگ مغزی شده بود به صورت پاتریک هاردیسون، آتش نشان 41 ساله آمریکایی پیوند زده شد.

فناوری، دستیار جراح

چنین جراحی‌هایی به دلیل اینکه انجام آن‌ها در دوران شکوفایی فناوری‌های رایانه‌ای محقق شده است؛ از ابزار‌هایی حیاتی، چون مدل سازی سه بعدی پیشرفته، مدل سازی رایانه‌ای و چاپ سه بعدی به عنوان ابزار‌های راهنما در پیش از جراحی و حین ن بهره می‌برند.

در این جراحی نیز رودریگرز، برنامه جراحی پیوند ویژه‌ای را با حضور 100 متخصص تنظیم کرد. در این برنامه با استفاده از تصاویر اسکن صورت اهدا کننده و گیرنده، مدل سازی‌های رایانه‌ای و همچنین مدل‌های سه بعدی از صورت‌ها به عنوان راهنمای جراحی با استفاده از چاپگر سه بعدی آماده شدند تا تیم جراحان با استفاده از آن بتواند صورت‌ها و استخوان‌ها را به دقت با یکدیگر تنظیم و پیوند دهند.

در جراحی‌های پیوند صورت چه قرار باشد بخشی از اسکلت صورت به فرد گیرنده پیوند بخورد و چه قرار باشد تنها پوست و ماهیچه‌ها پیوند زده شوند، اسکلت صورت گیرنده و اهداکننده پیش از آغاز جراحی باید به طور دقیق درک شود، زیرا در نهایت، این برجستگی‌ها و بی نظمی‌های اسکلت صورت هستند که ظاهر نهایی و عملکرد بافت نرم چهره را تعیین می‌کنند. در این مدل سازی‌ها به شبکه اعصاب صورت نیز توجه می‌شود، زیرا این اعصاب هستند که حرکت و احساس را در صورت ایجاد می‌کنند، از این رو با استفاده از فناوری نوظهوری که از آن برای تصویربرداری مسیر‌های عصبی مغزی استفاده می‌شود، مدل سازی شبکه عصبی صورت اهداکننده و دریافت کننده انجام می‌شود.

آن‌ها مرگ را ترجیح می‌دهند

بهمن گویورون، جراح پلاستیک ایرانی مقیم آمریکا و عضو انجمن جراحان پلاستیک و انجمن پزشکی آمریکا، درباره جراحی پیچیده می‌گوید: «افرادی که به آسیب دیدگی‌های شدید بدنی و صورت مبتلا نیستند، اهمیت کیفیت زندگی را دست کم می‌گیرند. بسیاری از قربانیان مبتلا به از شکل افتادگی شدید صورت، وقتی فکر می‌کنند که باید تا پایان زندگی شان به همین شکل باقی بمانند مرگ را به زندگی ترجیح می‌دهند. این جراحی انقلابی در تکنیک‌های جراحی پلاستیک در جهان است که در آینده نزدیک به عملی روزمره و عادی عمل پیوند کلیه، قلب و دیگر اندام‌های بدن تبدیل خواهد شد.»

ترمیم یا زیبایی؟

گویورون که خود با بهره گیری از تکنیک جراحی جوان سازی و ترمیم پیشانی موفق به کشف درمانی جدید برای میگرن شده است، درباره دلیل اینکه چرا بیشتر مردم جراحی پلاستیک و ترمیمی و زیبایی را یکی می‌انگارند و روش‌ها و مواد به کار گرفته شده در جوان سازی صورت و بدن را تنها در انحصار زیباتر شدن و نه درمانگری می‌دانند، می‌گوید: «این دیدگاه ریشه در علاقه عمومی انسان به زیبایی دارد، زیرا انسان‌ها به صورت طبیعی به هرچیزی که با ظاهر جوان‌تر و جذاب‌تر سر و کار داشته باشد، علاقه بیشتری دارند.»

گویورون برای مثال به کارآیی‌های درمانی داروی بوتاکس، یا سم بوتولینو A اشاره می‌کند. به گفته او این ماده که همه آن را به عنوان ابزاری برای از بین بردن چین و چروک صورت و بدن می‌شناسند، در درمان سردرد‌های میگرنی، اسپاسم‌های عضلانی، اسپاسم مثانه، تعریق شدید بدن، ترشح بیش از حد بزاق، اسپاسم مری و بسیاری از دیگر اختلالات و بیماری‌ها کارآیی دارد. اما جراحی پلاستیک ترمیمی و تکنیک‌های بازسازی آن نقشی حیاتی‌تر از جوان سازی و زیباسازی در زندگی انسان‌ها دارد.

به گفته گویورون هر گونه تغییر شدید در ظاهر انسان زجرآور است. علاوه بر این، در سوانح شدید ممکن است علاوه بر تغییر شکل و از بین رفتن ظاهر فرد، درد شدید نیز وجود داشته باشد که از بین بردن آن با کمک جراحی از دیگر جنبه‌های موثر جراحی ترمیمی به شمار می‌رود.

گویورون درباره روند پیشرفت تکنیک‌های جراحی ترمیمی و بازسازی متناسب با فناوری‌های روز جهان به کارآیی چاپ سه بعدی و شبیه سازی‌های رایانه‌ای اشاره می‌کند که توانسته اند در جراحی‌های پیوند جزئی یا کلی صورت درک بهتری از حجم صورت و بدشکلی‌های ایجاد شده در آن را در اختیار جراحان قرار دهند. او همچنین شبیه سازی رایانه‌ای را ابزاری توصیف می‌کند که علاوه بر آموزش بیمار در زمینه جراحی که قرار است روی او انجام شود، می‌تواند روند کلی عمل و جزییات آن را پیش از آغاز و حین اجرا در اختیار تیم جراحان قرار دهد.

گویورون معتقد است جراحی مشابه آنچه روی آتش نشان آمریکایی انجام شده، با کشف روش‌های بهتر و پیشرفته‌تر فرونشانی سیستم ایمنی که برای بیماران کمترین آسیب را خواهدداشت، به زودی به جراحی‌های رایج‌تر و ساده‌تر تبدیل خواهند شد. با این همه، پیشرفت این جراحی‌های ترمیمی تا حدی نخواهد بود که در آینده‌ای نزدیک، پیوند اندام‌های پیچیده تری مانند سر را امکان پذیر کند.

خوشبختانه عمل پیوند صورت رفته رفته در کشور‌های در حال توسعه نیز در حال باب شدن است. آنچه که اهمیت دارد، پیشرفت تکنولوژی و به دنبال آن دانش علم پزشکی است که این دو عامل، به موازات هم می‌توانند بستر را برای گسترش این عمل جراحی در کشور‌های گوناگون، بیشتر فراهم کنند. مردم نیز کم کم به ترس خود پایان داده و با پذیرش خطرِ عمل پیوند صورت، به این کار تن می‌دهند تا هم زندگی بهتری را تجربه کرده و هم اطرافیانشان با دید بهتری با آن‌ها رابطه داشته باشند.