فرادید؛ با سپری شدن هر سال، معمولا مهم‌ترین‌ها، خوب‌ترین‌ها، بدترین‌ها و خلاصه «ترین»های هر زمینه‌ای در سالی که گذشته، مورد توجه قرار میگیرند. دنیای علم و مخصوصا دنیای هوا فضا نیز از این قاعده مستثنی نیست.
به گزارش فرادید؛ سال 2020 یک سال بسیار عجیب، مهم و چالش برانگیز برای دنیای علم بود. شاید بزرگترین چالش برای علم، ساخت واکسن برای پاندمی کرونا بود. در این سال، چشم جهانیان بیش از هرچیز دیگر، تنها به دست‌های علم خیره شده بود و علم این بار هم سربلند از میدان بیرون آمد. اما این تمام ماجرا نیست. در حوزه علوم فضایی اتفاقات و دستاوردهای بسیار بزرگی رخ داد. از انفجار اسپیس ایکس و تخریب تلسکوپ غول‌آسای آرسیبو، تا ارسال نمونه‌ی خاک سیارک ریگو به زمین و بسیاری رخداد‌های دیگر که حتی این مورادی که ذکر شد را به حاشیه راند. به همین خاطر سال 2020 یکی از مهم‌ترین و ماندگارترین سال‌ها در دنیای علم و مخصوصا علوم فضایی بود
با ما همراه باشید تا بررسی کوتاهی داشته باشیم بر مهم‌ترین دستاوردهای فضایی در سال 2020 به ثمر نشست.
ثبت زلزله در مریخ
در سال 2020، محققان اولین مقالات علمی را با استفاده از داده‌های جمع‌آوری شده توسط کاوشگر «اینسایت» ناسا منتشر کردند. از اواخر سال 2018 که این فضاپیما مأموریت علمی خود را در مریخ آغاز کرده، لرزه‌سنج آن صد‌ها زلزله را شناسایی کرده است.
فرکانس‌های امواج لرزه‌ای ثبت شده توسط ابزار‌های «اینسایت» نشان می‌دهد که این فضاپیما روی تپه شنی بزرگی فرود آمده است که چند فوت در زیر سطح مریخ امتداد دارد. بر اساس تجزیه و تحلیل محققان ناسا و انستیتوی فناوری فدرال سوییس در زوریخ، ترکیب زیر سطح خاکی شنی مریخ بسیار شبیه پوسته بلورین زمین است، شکستگی‌های بیشتری دارد.
محققان توانستند برخی از زلزله‌های سیاره سرخ را به یک منطقه فعال آتشفشانی موسوم به Cerberus Fossae ارتباط دهند که مشخصه آن یک جفت کانال عمیق است که توسط جریان گدازه در حدود 10 میلیون سال پیش ایجاد شده است.
جمع‌آوری نمونه خاک ماه
سال گذشته، چین اولین کشوری بود که یک فضاپیما را در سمت پنهان ماه فرود آورد. امسال آژانس فضایی چین برای اولین‌بار در دهه‌های گذشته موفق شد نمونه‌های سنگ و خاک ماه را جمع کرده و به زمین بازگرداند.
فضاپیمای «چانگ ای-5» چین در اوایل ماه دسامبر موفق شد در منطقه «مونس رومکر» ماه فرود آید؛ مونس رومکر یک دشت آتشفشانی 1.2 میلیارد ساله است که در منطقه Oceanus Procellarum معروف به اقیانوس طوفان‌ها قرار دارد. این کاوشگر پس از جمع‌آوری دو کیلوگرم از نمونه‌های خاک و سنگ ماه از سطح این قمر زمین بلند شد و توسط مدارگرد این فضاپیما به سفینه بازگشت به زمین منتقل شد.
در روز 17 دسامبر، کپسول بازگشت به زمین فضاپیمای چانگ‌ای -5، به درستی از سفینه اصلی جدا شد و در منطقه خودمختار مغولستان شمالی چین به زمین نشست. این نخستین‌بار پس از ماموریت 44 سال پیش فضاپیمای اتحاد جماهیر شوروی است که نمونه‌هایی از ماه برای انجام تحقیقات تازه در اختیار بشر قرار می‌گیرد.
انتشار نزدیکترین تصاویر از خورشید
در حالی که دانشمندان از فعالیت‌های داخلی خورشید اطلاع دارند، اما هنوز مسائل زیادی در مورد این ستاره وجود دارد که محققان در موردش اطلاع ندارند، مانند اینکه چرا جو خورشید از سطح آن گرمتر است یا اینکه دقیقا چه چیزی موجب بروز پدیده «خروج جرم از تاج خورشیدی» می‌شود.
در سال 2020، محققان با کمک یک جفت رصدخانه یعنی تلسکوپ زیرمداری Hi-C متعلق به سازمان فضایی آمریکا (ناسا) و مدارگرد خورشیدی این سازمان به نام «سولار اوربیتر» که یک کاوشگر فضایی است که به صورت مشترک با سازمان فضایی اروپا مدیریت می‌شود، توانستند نگاه نزدیکتری به برخی از گیج کننده‌ترین پدیده‌های خورشیدی داشته باشند.
بهار امسال، دانشمندانی که در زمینه انجام مأموریت Hi-C فعالیت می‌کردند، موفق شدند با اشتراک گذاری واضح‌ترین تصاویر گرفته شده از خورشید، رشته‌های مغناطیسی را از پلاسمای فوق‌العاده داغ خورشید را آشکار سازند که لایه خارجی این ستاره را تشکیل می‌دهند.
«ایمی واینبارگر»، محقق اصلی Hi-C در مرکز پرواز فضایی مارشال ناسا گفت: این تصاویر جدید تلسکوپ Hi-C، بینشی قابل توجه از جو خورشید به ما می‌دهند. در همین راستا، محققان ناسا و سازمان فضایی اروپا که در زمینه ماموریت مدارگرد خورشیدی «سولار اوربیتر» فعالیت می‌کنند، نیز نزدیکترین تصاویری را که تاکنون از این ستاره میزبان زمین گرفته شده است، منتشر کردند.
این محققان در بیانیه‌ای اعلام کردند که این تصاویر شگفت‌انگیز به دانشمندان کمک می‌کنند تا لایه‌ای جوی خورشید را کنار هم قرار دهند. شناخت این موضوع برای درک چگونگی هدایت آب و هوای فضایی در نزدیکی زمین و سراسر منظومه شمسی مهم است.
احتمال بالای وجود آب در سیاره‌های فراخورشیدی
جستجوی حیات همچنان در حوزه علوم سیاره‌ای ادامه دارد. محققان مختلف از کارشناسان زمین‌شناسی گرفته تا اخترشناسان، تحقیقات زیادی را در این زمینه انجام داده اند؛ محوریت این تحقیقات به اندازه زیادی بر شکار بی‌پایان آب‌های فرازمینی متمرکز بوده است. تابستان امسال، محققان ناسا با استفاده از مدل‌های پیچیده ریاضی پیش‌بینی کردند که آیا سیارات فراخورشیدی مشابه زمین که در نزدیکی منظومه شمسی قرار دارند، میزبان آب هستند یا خیر.
«لینا کوئیک»، محقق سیاره‌ای در مرکز پرواز فضایی گودارد، متوجه شد که یک چهارم از 53 سیاره فراخورشیدی (سیاره‌هایی که خارج از منظومه خورشیدی قرار دارند) که مورد مطالعه قرار گرفته‌اند، به احتمال بالا دارای مقدار قابل توجهی آب بوده یا به اصطلاح اخترشناسان، «جهان‌های اقیانوسی» هستند. این بدان معنی است که این سیارات دارای نهاد‌های بزرگی از آب به صوت لایه‌های از یخ هستند مانند قمر‌های مشهور دو سیاره «مشتری» و «زحل» به نام‌های «اروپا» و «انسالادوس» که با یخ زیادی پوشیده شده اند.
کوئیک در خبرنامه ناسا گفت: ماموریت‌های آتی به ما فرصت می‌دهد تا مشاهده کنیم که آیا قمر‌های اقیانوسی در منظومه شمسی می‌توانند از حیات پشتیبانی کنند. درصورت کشف امضا‌های شیمیایی حیات در آن صورت می‌توانیم به دنبال نشانه‌های مشابه در فضا‌های میان ستاره‌ای باشیم.
شکار سیارک‌ها
امسال ناسا دومین سازمانی بود که با موفقیت نمونه‌هایی از سنگ و گرد و غبار را از سطح یک سیارک جمع‌آوری کرد. در اوایل ماه اکتبر، فضاپیمای اُسیریس-رکس ناسا توانست سطح سیارک بنو را لمس نماید و از آن نمونه‌بردای کند. نمونه‌های از این سیارک با موفقیت در یک کپسول مهر و موم شدند و اکنون آماده سفر به زمین هستند. سفر بازگشت به زمین سال آینده آغاز می‌شود، اما انتظار نمی‌رود که نمونه‌ها تا سال 2023 به زمین برسند.
محققان امیدوارند که این نمونه‌ها به آن‌ها در رمزگشایی تاریخچه اولیه منظومه شمسی و نیز کمک به مهندسان «دفاع سیاره» برای محافظت از زمین در برابر سیارک‌های سرکش یاری رساند. اعتقاد بر این است که سیارک «بنو» دریچه‌ای به گذشته منظومه شمسی ارائه می‌دهد چرا که این جرم غنی از کربن حامل بلوک‌های سازنده‌ای از هر دو سیاره و حیات است. در حالی که ناسا منتظر سنگ‌های سیارکی خود است، سازمان فضایی ژاپن از بازگشت موفق ماموریت کاوشگر «هایابوسا2» به همراه نمونه‌های سیارک «ریگو» خبر داد.
