تردید درباره پذیرش شرایط جدید واتس‌اپ برای حریم خصوصی یا ترک این اپلیکیشن و نصب پیامرسانهای جایگزین، دغدغه‌ای است که این روزها ذهن کاربران این اپلیکیشن را درگیر کرده است. با وجود آنکه در ابتدای امسال پیام‌رسان واتس‌اپ با داشتن 2میلیارد کاربر فعال، عنوان محبوب‌ترین پیام‌رسان دنیا را از آن خود کرد، اما به نظر می‌رسد حواشی اخیر اولتیماتوم این اپ به کاربران، برای پذیرش شرایط جدید اشتراک‌گذاری داده‌هایشان با فیس‌بوک، محبوبیت این پیام‌رسان را متزلزل کرده است. فیس‌بوک (شرکت مادر واتس‌اپ) امیدوار است از محبوبیت واتس‌اپ بهره‌برداری کرده و به تبلیغات‌کنندگان اجازه دهد از طریق این اپلیکیشن تماس بیشتری با مشتریان داشته باشند. فیس‌بوک اعلام کرده شرایط جدید شامل حساب‌های کاربری در انگلیس یا اتحادیه اروپا نمی‌شود. اما خارج از اروپا کاربران باید با اشتراک‌گذاری اطلاعات خود با زیرمجموعه‌های فیس‌بوک موافقت کنند. این اطلاعات شامل شماره تماس‌ها و اطلاعات پروفایل بوده و محتوای پیام‌ها را دربرنمی‌گیرد. سخنگوی این غول فناوری تایید کرد که به روزرسانی سیاست‌های حریم خصوصی در صنعت متداول است و این شرکت همه اطلاعات لازم را در اختیار کاربرانش قرار می‌دهد.
شفاف‌سازی درباره اشتراک‌گذاری داده‌ها
با توجه به رمزنگاری نقطه به نقطه‌ای که واتس‌اپ بر پیام‌های کاربران اعمال می‌کند، این اپ مدت‌ها در صدر عناوین امن‌ترین پیامرسانهای دنیا قرار داشت ولی نگرانی‌های ایجاد شده درباره اینکه این اپلیکیشن چه داده‌هایی را با شرکت مادر یعنی فیس‌بوک به اشتراک می‌گذارد، موجب شده است خیل عظیمی از کاربران به مهاجرت به پیامرسانهای جایگزینی مانند سیگنال و تلگرام اقدام کنند.پس از انتقادات شدیدی که این روزها متوجه واتس‌اپ شد، مدیران این شرکت مجبور به توضیح شده و تاکید کردند تغییرات مذکور شامل پیام‌های خصوصی کاربران با دوستان و خانواده‌شان نمی‌شود.مدیران واتس‌اپ در پیامی اعلام کرده‌اند پذیرش قوانین جدید، لطمه‌ای به حریم خصوصی کاربران وارد نخواهد کرد و پیام‌های خصوصی کاربران که با دوستان و خانواده رد و بدل می‌شود، شامل داده‌های به اشتراک گذاشته شده با فیس‌بوک نخواهد شد. این پیام‌رسان تاکید کرده که این امر تنها پیام‌های رد و بدل شده با اکانت شرکت‌ها برای مقاصد تجاری را دربر خواهد گرفت و این رویکرد واتس‌اپ موجب افزایش شفافیت خواهد شد.در پیام اخیر این پیام‌رسان تصریح شده است که پیام‌های رد و بدل شده با کسب و کارها و شرکت‌ها، متفاوت با پیام‌های دوستانه و خانوادگی است. با توجه به آنکه شرکت‌ها برای مدیریت ارتباطاتشان به خدمات میزبانی نیاز دارند، این اقدام باعث خواهد شد تا کسب و کارها قادر شوند با دریافت سرویس‌های میزبانی امن از فیس‌بوک، پیام‌های خود با مصرف‌کنندگان و مشتریانشان را مدیریت کرده، به سوالات آنها پاسخ دهند و داده‌های مفیدی را درباره محصولات و خدمات جدید و اطلاعات خرید با آنها به اشتراک بگذارند.
با وجود این بسیاری از کارشناسان معتقدند اشتراک‌گذاری داده‌های واتس‌اپ با فیس‌بوک موضوع تازه‌ای نیست و از زمانی که این شرکت توسط فیس‌بوک خریداری شد در حال انجام است. ویل کت کارت، مدیرعامل واتس‌اپ در توییتر اعلام کرد: «باید روشن کنیم که این آپدیت ارتباطی تجاری را توصیف می‌کند و شیوه اشتراک‌گذاری اطلاعات با فیس‌بوک را تغییر نمی‌دهد. این آپدیت روی نحوه ارتباط خصوصی مردم با یکدیگر در هر جای جهان که باشند، تاثیر نمی‌گذارد.»
آدام موسری، یکی از مدیران ارشد فیس‌بوک که این روزها هدایت اینستاگرام را برعهده دارد در توییتی اعلام کرده است درباره این به روزرسانی سیاست‌های واتس‌اپ، اطلاعات غلط زیادی منتشر شده است. وی تاکید کرد به روزرسانی سیاست این اپ به هیچ وجه بر حریم خصوصی کاربران تاثیر نخواهد داشت و به اشتراک‌گذاری داده با فیس‌بوک ابدا موضوع جدیدی نیست. وی گفته است: «ما نمی‌توانیم پیام‌های خصوصی شما را ببینیم یا تماس‌های خصوصی‌تان را بشنویم، کما اینکه فیس‌بوک نیز نمی‌تواند.»
تلاش فیس‌بوک برای بهره‌برداری از واتس‌اپ با افت رشد درآمد این شرکت شبکه اجتماعی جدی‌تر شده است. طبق اعلام این شرکت، پیام‌رسان بیش از 50 درصد در بسیاری از کشورهایی که از شیوع ویروس کرونا به شدت آسیب دیده‌اند رشد داشته است اما این رشد به درآمد تبلیغاتی بیشتری منجر نشده است زیرا واتس‌اپ در میان پلت‌فرم‌هایی نبوده که فیس‌بوک در آنها کسب و کار تجاری قوی داشته است.
رویکردهای متفاوت در احترام به کاربر
واتس‌اپ اندکی پس از شدت گرفتن حواشی، اقدام به شفاف‌سازی درباره نوع داده‌هایی که از کاربران با فیس‌بوک به اشتراک می‌گذارد کرد و به شائبه‌های به وجود آمده درباره احتمال نقض حریم خصوصی کاربران پاسخ داد. اما آنچه فراتر از این امر موجب نارضایتی کاربران این پیام‌رسان شد، نوع رویکرد واتس‌اپ نسبت به پذیرش شرایط جدید حریم خصوصی و در نظر نگرفتن حق انتخاب برای کاربرانش بوده است. پیام‌رسان 2 میلیارد کاربری واتس‌اپ در نوتیفیکیشنی به کاربران اعلام کرد در صورت عدم پذیرش شرایط جدید توسط کاربران تا تاریخ 8 فوریه (20 بهمن)، از ادامه خدمت‌رسانی به آنها خودداری خواهد کرد. بسیاری از کاربران این رویکرد واتس‌اپ را قلدرمآبانه تلقی کرده‌اند و از احترام قائل نشدن مدیران این اپ برای تصمیم کاربر گلایه کرده‌اند.
مهاجرت کاربران پیام‌رسان واتس‌اپ به پیامرسانهای دیگر به قدری محسوس بوده است که در روزهای اخیر سرورهای پیام‌رسان سیگنال تحت هجوم یکباره کاربران با اختلالاتی مواجه شدند و مدیر اجرایی تلگرام، پاول دورف نیز روز گذشته از عبور تعداد کاربران فعال این اپ پیام‌رسان از مرز 500 میلیون کاربر خبر داد. بر اساس جدیدترین اعلام، ظرف 72 ساعت اخیر، 25میلیون کاربر جدید به این پیام‌رسان اضافه شده‌اند.دورف در روزهای اخیر در پیامی طعنه‌آمیز خطاب به مدیران واتس‌اپ، رمز موفقیت و محبوب بودن تلگرام میان کاربران را «احترام به کاربران» عنوان کرده بود. رویکرد تلگرام نسبت به کاربران خود نیز در روزهای اخیر واکنش‌های جالبی را از سوی رسانه‌های مختلف دریافت کرده است. در پی اغتشاشات اخیر آمریکا، بخش قابل ملاحظه‌ای از شبکه‌های اجتماعی آمریکایی اقدام به تعلیق یا مسدود کردن حساب‌های کاربری متعلق به دونالد ترامپ و افراد نزدیک به وی کردند که این امر واکنش‌های متفاوتی را حتی از سوی سیاست‌مدارانی مانند آنجلا مرکل، صدراعظم آلمان، درباره رویکرد شبکه‌های اجتماعی نسبت به مفهوم آزادی بیان در پی داشت. اندکی پس از کوتاه شدن دست ترامپ از شبکه‌های اجتماعی معروفی مانند توییتر، فیس‌بوک، اینستاگرام و.... وی به پیام‌رسان تلگرام پیوست و شروع به اشتراک‌گذاری اطلاعاتی از طریق کانال اختصاصی خود با کاربران کرد.
مقایسه امنیت پیامرسانهای مختلف
در سال‌های اخیر وب سایت‌های مختلفی اقدام به رتبه‌بندی پیام‌رسان‌ها در زمینه ایجاد امنیت کافی برای اطلاعات خصوصی کاربران کرده‌اند. در سنجش‌هایی که صورت می‌گیرد، رمزنگاری نقطه به نقطه (end-to-end-entprtion) یکی از مهم‌ترین مواردی است که مورد توجه قرار می‌گیرد. مدتی است که نام اپلیکیشن سیگنال، به‌عنوان امن‌ترین پیام‌رسان دنیا بر سر زبان‌ها افتاده است. این امر زمانی قوت گرفت که ایلان ماسک در توییتی، کاربران را به نصب این اپ تشویق کرد و همین امر موجب افزایش یکباره تعداد نصب‌های جدید این پیام‌رسان شد. در ادامه به مقایسه ویژگی‌های تعدادی از پیام‌رسان‌هایی که امن‌ترین پیامرسانهای دنیا لقب گرفته‌اند می‌پردازیم:
پیام‌رسان سیگنال (signal): اپ سیگنال در تمامی متدهای ارسال و دریافت پیام‌ها، از الگوریتم‌های رمزنگاری استفاده می‌کند. از جمله نقاط قوت این پیام‌رسان می‌توان به رمزنگاری پیشفرض تمامی پیام‌ها، پشتیبانی از انواع فرمت‌های ارسال پیام، کاملا متن باز بودن، عدم ذخیره اطلاعات و داده‌های کاربر و تایمر خودکار پاک کردن پیام اشاره کرد. کارشناسان مهم‌ترین نقطه ضعف این پیام‌رسان را طراحی ساده و بدون جلوه‌های بصری آن می‌دانند.
پیام‌رسان واتس‌اپ (WhatsApp): واتس‌اپ علاوه بر اینکه به‌عنوان محبوب‌ترین پیام‌رسان‌ها در دنیا محسوب می‌شود، یکی از امن‌ترین پیام‌رسان‌ها در جهان نیز شمرده می‌شود. این برنامه پیام‌رسانی محبوب دارای قابلیت‌های امنیتی بسیاری است که پشتیبانی از رمزنگاری پیشفرض تمامی پیام‌ها و همچنین احراز هویت دو مرحله‌ای، از جمله قابلیت‌های مهم امنیتی آن است. از جمله نقاط قوت این پیام‌رسان می‌توان رمزنگاری پیشفرض تمامی پیام‌ها، پشتیبانی از انواع فرمت‌های ارسال پیام، گسترده بودن میزان استفاده، رابط کاربری خوب، عدم دسترسی سرور به پیام‌های کاربروپشتیبانی از احراز هویت دو مرحله‌ای اشاره کرد. کارشناسان متن باز نبودن و تحت مالکیت فیس‌بوک بودن را از مهم‌ترین نقاط ضعف این پیام‌رسان می‌دانند.
پیام‌رسان تلگرام (Telegram): در تمامی لیست‌های معرفی امن‌ترین پیامرسانهای جهان همیشه باید جایی برای تلگرام در نظر گرفت. این اپلیکیشن پیام‌رسانی دارای امنیت بالایی است که موجب شده تا هک کردن آن کار چندان ساده‌ای نباشد. تنها ایرادی که بسیاری از کارشناسان امنیتی به این پیام‌رسان می‌گیرند، عدم پیشفرض بودن رمزنگاری همه پیام‌ها و ذخیره پیام‌های کاربر در سرورهای این پیام‌رسان است. از جمله نقاط قوت تلگرام می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: رمزنگاری پیام‌ها در حال سکرت‌چت، پشتیبانی از انواع فرمت‌های ارسال پیام، تا حدودی متن باز بودن، واسط کاربری فوق‌العاده و دارای امکانات زیاد، تایمر خودکار پاک کردن پیام، پشتیبانی از احراز هویت دو مرحله‌ای.
کارشناسان، ذخیره اطلاعات و داده‌های کاربر و عدم رمزنگاری پیشفرض تمام داده‌ها را از مهم‌ترین نقاط ضعف تلگرام می‌دانند.
پیام‌رسان ویکر (Wickr): شاید بعد تجاری اپلیکیشن پیام‌رسانی ویکر سبب شده است تا این پیام‌رسان در میان سایر پیام‌رسان‌ها، کمتر شناخته شود. اما با این وجود، هنوز هم نام آن جزو امن‌ترین پیامرسانهای دنیا قرار گرفته و نمی‌توان از ویژگی‌های امنیتی فوق‌العاده آن چشم‌پوشی کرد. این پیام‌رسان رایگان، برای استفاده تجاری و شرکتی طراحی شده است و دارای امکانات بسیاری در این زمینه است.
رمزنگاری پیشفرض تمامی پیام‌ها، قابلیت ثبت نام با ایمیل، متن باز بودن، عدم ذخیره اطلاعات و داده‌های کاربران از جمله مهم‌ترین نقاط قوت این پیام‌رسان است. کارشناسان طراحی اختصاصی این اپ برای استفاده تجاری و رابط کاربری متفاوت آن را از جمله مهم‌ترین نقاط ضعف آن به حساب می‌آورند.
پیام‌رسان ای‌مسیج (imessage):ای مسیج، سرویس پیام‌رسانی مختص محصولات اپل است و محصولات اپل، معمولا از امنیت بسیار بالایی برخوردار هستند. این سرویس پیام‌رسانی که جزو امن‌ترین پیامرسانهای جهان محسوب می‌شود نیز از متدهای رمزنگاری خاص اپل بهره می‌برد و می‌تواند به‌طور پیشفرض تمامی پیام‌های ارسالی کاربر را به‌صورت رمزنگاری شده ارسال کند. شاید بتوان مهم‌ترین نقاط ضعف این اپلیکیشن را مختص آیفون بودن و عدم پشتیبانی از هر نوع فایلی برای ارسال دانست. اما متن باز نبودن و ذخیره اطلاعات و داده‌های کاربر را نیز می‌توان جز نقاط ضعف آن به حساب آورد. رمزنگاری پیشفرض تمامی پیام‌ها و واسط کاربری مطلوب از جمله مهم‌ترین نقاط قوت این پیام‌رسان است.
