تحریریه هفته نامه پزشک امروز
یکی از شایع‌ترین مشکلات در اشخاصی که مجبورند بنا به مقتضیات شغلی خود به مدت طولانی ایستاده کار کنند، با آن مواجه شده یا میشوند، نوعی اختلال در سیاهرگ است که به آن «واریس» گفته می‌شود. «واریس» از ریشه یونانی " واریکس " به معنی پیچدار گرفته شده است.
سیاهرگ‌های واریسی، سیاهرگ‌های پیچدار و متسعی هستند که در نزدیک سطح پوست تشکیل میشوند. احتمال واریسی شدن در همه سیاهرگ‌ها وجود دارد اما بیشترین مکان ابتلا اندام‌های پایینی و پاها هستند. سیاهرگ‌های واریسی، در نتیجه اختلال عملکرد دریچه های موجود در سیاهرگ‌ها ایجاد میشوند. در حالت طبیعی، این دریچه ها از بازگشت خون در مسیر عکس (به سمت پایین) جلوگیری می‌کنند. ممکن است این دریچه‌ها بر اثر عواملی مانند: بارداری، ترومبوفلبیت، ضعف مادرزادی، چاقی و یا ایستادن طولانی مدت، تحت کشش قرار گیرند.
وقتی دریچه ها ضعیف شده و دیگر قادر به بسته شدن طبیعی نباشند ، حوضچه هایی از خون در سیاهرگ‌ها ایجاد میشوند. در نتیجه سیاهرگ‌ها متسع و واریسی میشوند. سیاهرگ‌های عنکبوتی، نوع خفیفی از سیاهرگ‌های واریسی هستند. آنها کوچکتر و به سطح پوست نزدیکترند و شبیه شبکه عنکبوت به نظر می‌رسند. اینها چندان خطری ندارند، اما ممکن است از نظر بالینی نگران کننده باشند.
تشخیص
عروق واریسی سطحی، به شکل متسع و پیچدار و به رنگ آبی تیره هستند. ممکن است هیچ دردی نداشته باشد یا درد خفیفی در اندام‌های پایینی خود حس کنید. گاهی سیاهرگ‌های عمقی واقع در اندام‌های پایینی درگیر میشوند و تورم قابل توجه و حتی زخم‌های پوستی را به وجود می‌آورند. این حالت تحت عنوان نارسایی سیاهرگی شناخته می‌شود. پزشک، پاهای شما را در حالی که ایستادهاید. معاینه میکند و به دنبال تورم که نشانه دیگری از اختلال عملکرد دریچه های سیاهرگی است می‌گردد.
زخمها توسط سیاهرگ‌های واریسی یا اختلال عمل دریچه های سیاهرگی که معمولا نزدیک مچ پا قرار گرفته اند ، ایجاد میشوند. علت آن خیس خوردن طولانی مدت بافت مچ پا است، زیرا خروج جریان خون سیاهرگی کاهش می‌یابد. ایجاد رنگ دانه های قهوه ای، معمولا پیش درآمد ایجاد یک زخم هستند. سیاهرگ‌های واریسی تهدید کننده حیات نیستند، اما با گذشت زمان تمایل به افزایش دارند.
اگر شما نگران ظاهر سیاهرگ‌ها هستید یا شما را آزار میدهند، با پزشک خود صحبت کنید. در موارد شدید، ممکن است پوست مجاور سیاهرگ واریسی، دچار خارش یا زخم یا تغییر رنگ شود. در صورت بروز زخم‌های پوستی نیز به پزشک مراجعه کنید. زخمها نیاز به مراقبت طبی دارند.احتمال ابتلا به این اختلال در زنان، دو برابر مردان است.
درمان
روش‌های درمانی قادرند پیشرفت و احساس ناراحتی ناشی از سیاهرگ‌های واریسی را کاهش دهند. در بعضی موارد برای اصلاح سیاهرگ‌های واریسی شدید عمل جراحی ضرورت می‌یابد. برخی از درمانهای شایع (به منظور آشنائی شما)، عبارتند از:
اسکلروتراپی: ماده محلولی که سیاهرگ‌ها را زخمی میکند به داخل سیاهرگ‌های واریسی کوچک یا متوسط تزریق می‌شود. فرآیند تشکیل بافت در محل زخم، سیاهرگ‌های گشاد را
می‌بندد و خون آنها به سیاهرگ‌های سالم جریان می یابد.
برداشت سرپایی سیاهرگ‌ها: در این روش سیاهرگ‌های واریسی کوچک با ایجاد تعدادی سوراخ کوچک در پوست برداشته میشوند. معمولا بیحسی موضعی کفایت میکند و اثر باقیمانده از جراحی ناچیز است.
جراحی اندوسکوپی سیاهرگ: یک لوله انعطاف پذیر ( آندوسکوپ ) که دوربین ظریفی دارد وارد اندام پایینی بدن می‌شود تا به جراح در مشاهده و بستن سیاهرگ‌ها کمک کند. این روش تنها به برش‌های کوچک نیاز دارد. در صورت ابتلا به سیاهرگ‌های واریسی شدید و همراه با زخم‌های واریسی، احتمالا از این شیوه سود خواهید برد.
جراحی لیزری: سیاهرگ‌های واریسی کوچکتر و سیاهرگ‌های عنکبوتی با استفاده از لیزر بسته میشوند. به هر حال انتخاب روش مناسب درمان به عهده پزشک است.
توصیه هایی برای پیشگیری
اگر شما مبتلا به سیاهرگ‌های واریسی یا اختلال عملکرد دریچه های واقع در سیاهرگ‌های عمقی هستید، یک بخش از درمان عبارت است از: پوشیدن لباس مناسب و استفاده از جوراب‌های واریسی کشی مناسب که باعث تسکین سریع و طولانی مدت می‌شود.
استفاده از این جوراب‌ها حین بارداری نیز مطلوب است. آنها به طور یکنواخت اندام‌های پایینی را فشرده و به سیاهرگ‌ها و عضلات پا در به حرکت درآوردن موثر خون کمک کرده و از آنها حمایت می‌کنند. جوراب‌های واریس را صبح پس از بیدار شدن بپوشید، حتی قبل از خارج شدن از بستر. آنها را در تمام طول روز نیز به پا داشته باشید. دقت کنید جوراب‌هایی که می‌پوشید در ناحیه بالایی ران یا ساق پا خیلی تنگ نباشند.
مراقبت از اندام‌ها
از نشستن یا ایستادن طولانی مدت بپرهیزید. اگر نحوه کار شما به گونه‌ایست که مجبور هستید در محلی بی‌حرکت بمانید، اندام‌های پایینی و مچ‌ها را مرتب خم کنید. از جا برخیزید و در اطراف قدم بزنید. براساس گزارش دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت، شاید متوجه شده باشید که بالا گذاشتن پاها حداقل 20 سانتیمتر بالاتر از سطح قلب در انتهای روز، به برطرف شدن تورم کمک می کند.
وضعیت تورم اندام‌های پایینی ناشی از بی‌کفایتی سیاهرگی، اغلب با استفاده از جوراب‌های واریسی درمان می‌شود. این جوراب‌ها از خارج، روی ساق پا فشار آورده و از تورم شدید که می‌تواند به ضخامت پوست و ایجاد زخم بستر منجر شود، پیشگیری می‌کنند. ورزش منظم نیز اهمیت دارد فعالیت‌هایی مانند: راه رفتن ، دوچرخه سواری یا شنا به کاهش فشار در سیاهرگ‌ها و تخفیف ناراحتی کمک می‌کنند.
