دکتر مریم کاشانیان : جراح و متخصص زنان، زایمان و نازایی ؛ استاد دانشگاه علوم پزشکی ایران
تحریریه زندگی آنلاین : در دو مطلب، عواملی را که با بروز زایمان زودرس در ارتباط هستند، بیان کردیم. در اینجا به بررسی سایر عوامل می پردازیم:
تاثیر عفونت در زمان بارداری در ایجاد زایمان زودرس
در مورد عفونت‌ها هم همان طور که گفته شد، عفونت‌هایی که تمام بدن را در بر می‌گیرد (عفونت‌های سیستمیک)، می‌توانند در ایجاد زایمان زودرس دخالت داشته باشند. وضعیتی در طی حاملگی وجود دارد که به آن باکتریوری بدون علامت گفته می‌شود. این وضعیت زمانی به وجود می‌آید که کشت ادرار مثبت است، یعنی عفونت در ادرار وجود دارد، ولی خانم هیچ علامتی ندارد. به خاطر همین هم به آن بدون علامت گفته می‌شود. این حالت، مقدار کمی ریسک زایمان زودرس را زیاد می‌کند، بنابراین یکی از آزمایشاتی که در زمان بارداری برای خانم درخواست می‌شود، آزمایش کامل ادرار و کشت ادرار است که در صورت وجود این وضعیت، درمان صورت بگیرد و از تاثیر آن بر روی زایمان زودرس جلوگیری شود. مطالعات نشان داده‌اند بیماری‌های لثه هم که در بزرگسالان خیلی شایع هستند، می‌توانند ریسک زایمان زودرس را افزایش دهند، بنابراین بررسی و برطرف کردن آنها شاید بتواند به کاهش میزان زایمان زودرس کمک کند. بعضی از عفونت‌هایی که در سیستم تناسلی وجود دارند (مثل استرپتوکوک گروه B و کلامیدیا)، ممکن است که با زایمان زودرس همراه شوند، ولی عفونت‌هایی مانند قارچ که به صورت شایع در زمان بارداری دیده می‌شوند، ارتباطی با زایمان زودرس ندارند و عفونت‌های قارچی شایع ترین علت ایجاد ترشحات واژینال برای خانم در زمان بارداری هستند.
از نظر رفتاری خانم چه کمک‌هایی می‌تواند به خودش بدهد؟
همان طور که گفته شد، وقتی فاصله دو حاملگی کوتاه باشد، ریسک زایمان زودرس را افزایش می‌دهد و بنابراین حداقل باید بین دو بارداری حداقل 12 ماه فاصله گذاشته شود تا این ریسک را بتوانیم به جمعیت عادی برسانیم.
در مورد فعالیت فیزیکی از نظر زایمان زودرس مشکلی ایجاد نمی‌کند، ولی فعالیت‌های خیلی سنگین ممکن است بتواند زمینه زایمان زودرس را ایجاد کند و سر دسته این موارد استرس به ویژه استرس‌های محیط کار است، بنابراین باید به خانم‌هایی که حاملگی آنها مشکل و عارضه خاصی ندارد، گفت که شغل آنها برایشان خطر خاصی ندارد و می‌توانند زندگی عادی خودشان را بدون قطع کردن کارشان تا زمان شروع زایمان، ادامه بدهند و احتیاجی به مرخصی گرفتن نیست، ولی در مواردی که کار شدید است و به خصوص استرس در محیط کاری وجود دارد، باید ارزیابی شود که چه کمکی می‌توان به خانم داد. یادمان باشد که استراحت، مطلقا کمکی برای پیشگیری از زایمان زودرس نمی‌کند.
تاثیر جنس جنین در ایجاد زایمان زودرس
جنس جنین هم می‌تواند روی زایمان زودرس تاثیر بگذارد. مطالعات نشان داده که زایمان زودرس در جنین‌های پسر بیشتر دیده می‌شود. همچنین بعضی از ناهنجاری‌های جنینی و نیز تاخیر رشد داخل رحمی می‌توانند یک فاکتور خطر برای زایمان زودرس باشند. به نظر نمی‌رسد عامل خطری در پدران بتواند در ایجاد زایمان زودرس نقش داشته باشد.و نقش اساسی آنان در ایجاد محیط بدون استرس و با آرامش در خانه می‌باشد. همان‌طور که گفته شد، خانمی که سابقه زایمان زودرس را دارد، در ریسک خطر خیلی بالایی برای ایجاد زایمان زودرس دوباره هست، بنابراین باید از ابتدای حاملگی، مراقبت‌های پزشکی کامل را داشته باشد. این افراد گاهی اوقات نیاز به اقدامات درمانی خاصی برای جلوگیری از زایمان زودرس پیدا می‌کنند.
مقاربت در زمان بارداری و زایمان زودرس
اینکه سوال می‌شود آیا نزدیکی ریسک زایمان زودرس را زیاد می‌کند یا نه؟ باید گفت خیر. در مواردی که در حاملگی مشکل خاصی وجود ندارد، نزدیکی جنسی نمی‌تواند ریسکی برای زایمان زودرس به حساب بیاید و بنابراین ضرورتی وجود ندارد که از نزدیکی خودداری شود. در موارد خاصی مثل خونریزی‌ها در بارداری ممکن است پزشک از بیمار بخواهد که از نزدیکی خودداری کند.
تاثیر مصرف سیگار و قلیان در زمان بارداری در ایجاد زایمان زودرس
در مورد مصرف سیگار و قلیان، باید قطعا کنار گذاشته شوند. متاسفانه برخی از افراد تصور می‌کنند مصرف سیگار با قلیان متفاوت است، اما واقعیت این طور نیست و شاید مصرف قلیان بدتر هم باشد. با سیگار کشیدن، یک سری از عوارض حاملگی افزایش پیدا می‌کنند؛ مثل کنده شدن زودرس جفت، جفت سرراهی، پاره شدن زودرس کیسه آب و تاخیر رشد داخل رحمی برای جنین و حاملگی خارج از رحم، بنابراین قطعا باید سیگار و قلیان کشیدن را به عنوان یک عادت مخرب در طی بارداری کنار گذاشت. همچنین در زمان غیر بارداری نیز باید برای سلامت عمومی کنار گذاشته شود. مواد مخدر هم به همین ترتیب باید کنار گذاشته شوند.
ورزش در زمان بارداری و زایمان زودرس
در مورد ورزش هم که سوال بسیاری از خانم‌ها است که آیا ورزش را در زمان حاملگی ادامه بدهند یا نه؟ باید گفت در حاملگی که مشکلی در آن وجود ندارد، ورزش در طی حاملگی نه تنها ریسک زایمان زودرس را زیاد نمی‌کند، بلکه با کاهش استرس و بهبود وضعیت بدنی، ایجاد سرخوشی و افزایش جریان خون جفت، حتی ممکن است ریسک زایمان زودرس را کم کند. پس توصیه به ادامه دادن ورزش می‌شود، فقط ورزش باید در حدی باشد که خانم حامله خیلی خسته نشود.
تاثیر تغذیه در زمان بارداری در ایجاد زایمان زودرس
در مورد مواد غذایی هم باید گفت افرادی که توده عضلانی کافی دارند، چاق و نیز خیلی لاغر نیستند و تغذیه کافی و سالم دارند، وضعیت خوبی دارند و احتیاج به اقدام خاصی نیست، ولی در افرادی که وزن بالا دارند و یا خیلی لاغر هستند، ریسک زایمان زودرس بیشتر است، بنابراین افرادی که چاق هستند، باید در مراقبت‌های قبل از بارداری وزن خود را کم بکنند و به وزن ایده‌آل برسانند تا اجازه بارداری به آنها داده شود. متاسفانه چاقی می‌تواند زمینه‌ساز بسیاری از عوارض وخیم بارداری باشد، ولی به رفع آن و رساندن به وزن ایده‌آل قبل از بارداری اقدامی نمی‌شود.
تاثیر استرس در زمان بارداری در ایجاد زایمان زودرس
در مورد استرس مجددا با تاکید گفته می‌شود که استرس باید کم شود. تحقیقات نشان می‌دهند که استرس می‌تواند یک فاکتور خیلی مهم در ایجاد زایمان زودرس باشد، بنابراین حمایت‌های اجتماعی و خانوادگی در طول بارداری خیلی می‌تواند به کاهش استرس و کاهش ریسک زایمان زودرس کمک کند.
آیا می‌توان زایمان زودرس را پیش‌بینی کرد؟
هیچ آزمایشی برای پیش‌بینی زایمان زودرس، در خانم‌های بدون علامت و کم خطر، وجود ندارد، که آیا دچار زایمان زودرس خواهند شد یا نه. فقط باید با در نظر گرفتن فاکتورهای گفته شده در فوق، بارداری را با دقت رصد کرده و در صورت اتفاق زایمان زودرس، با اقدامات لازم تا حد امکان به مادر و جنین کمک‌های لازم را داد.
