رونق تولید در آمار شامخ

آخرین داده‌های شاخص PMI موسسه IHS در بخش جهانی نشانگر افزایش چشمگیر فعالیت‌های خدمات مالی در ژانویه است. کل فعالیت‌ها در بخش مالی با بیشترین سرعت از آگوست 2014 تا‌کنون افزایش یافته است. در سطح جزئی‌تر، بخش‌های بانکداری، املاک و مستغلات و بیمه به ترتیب بیشترین رشد را در بخش خدمات در ماه ژانویه داشتند. همچنین بیشترین رشد در بخش‌های صنعتی در ماه ژانویه، ماشین‌آلات و تجهیزات، قطعات خودرو و اتومبیل و تجهیزات فناوری بودند. اما توریسم و سرگرمی همچنان به‌عنوان بدترین بخش هستند اگرچه نرخ کاهش آن از اکتبر تا‌کنون کمتر شده است. براساس گزارش ماه فوریه IHS از شاخص PMI در منطقه یورو، شاخص از 8/ 47 در ژانویه به 1/ 48 در فوریه افزایش یافت و فعالیت‌های کسب‌وکار در منطقه یورو برای چهارمین ماه پیاپی در ماه فوریه کاهش داشت، اما شدت کاهش نسبت به ژانویه کمتر است. با ادامه محدودیت‌های مربوط به کووید-19، بسیاری از مشاغل تحت تا‌ثیر رکود در بخش خدمات قرار گرفتند اما رکود بخش خدمات منطقه یورو با رشد سریع‌تر تولید به رهبری آلمان جبران شد. از سوی دیگر انتظارات بهبود فعالیت‌های کسب و کار تقریبا به بیشترین مقدار خود طی سه سال گذشته افزایش یافت، زیرا شرکت‌ها به‌دنبال استفاده گسترده از واکسن هستند که اجازه می‌دهد محدودیت‌ها را کاهش دهد. در همین راستا‌ مرکز پژوهش‌های اتا‌ق ایران گزارش دوره هفدهم طرح شاخص مدیران خرید (PMI) کل اقتصاد در بهمن 1399 و گزارش دوره بیست و نهم طرح شاخص مدیران خرید بخش صنعت را منتشر کرد که از بهبود وضعیت در هر دو حوزه حکایت دارد. اطلاعات این گزارش نشان می‌دهد در بهمن‌ماه 1399 میزان فعالیت‌های کسب‌وکار نسبت به ماه قبل افزایش یافته و با رشد میزان سفارش‌های جدید مشتریان و افزایش فروش کالا و خدمات شرایط نسبتا‌ مساعدی برای رونق فعالیت‌های اقتصادی رقم خورده است.

شاخص مدیران خرید کل اقتصاد

بر اساس نظرسنجی انجام شده از بنگاه‌های اقتصادی کشور، شاخص مدیران خرید برای کل اقتصاد ایران در بهمن‌ماه، 73/ 53 به دست آمده که نسبت به دی‌ماه (83/ 48) افزایش قابل‌توجهی داشته است و فعالان اقتصادی بخش خصوصی طی 17 ماه گذشته از ابتدای شروع طرح در بخش کل اقتصاد، بیشترین میزان این شاخص را ثبت کرده‌اند. شاخص میزان فعالیت‌های کسب‌وکار در بهمن‌ماه (71/ 56) نسبت به دی‌ماه (01/ 50) افزایش داشته است و طی 17 ماه از شروع طرح به بیشترین مقدار خود رسیده است. این شاخص در همه بخش‌های کشاورزی، خدمات، صنعت و ساختمان، بهبود قابل‌توجهی نسبت به دی‌ماه نشان می‌دهد و بخش ساختمان بیشترین افزایش را داشته است. شاخص میزان سفارش‌های جدید مشتریان (43/ 53) برخلاف دی‌ماه (99/ 43) به میزان قابل‌توجهی افزایش داشته و بیشترین رکورد خود را از ابتدای شروع طرح ثبت کرده است. اکثر فعالان اقتصادی دلیل عمده آن را افزایش تقاضا در ماه‌های پایانی سال می‌دانند، به‌ویژه در بخش صنعت که این شاخص بیشترین مقدار را داشته است، افزایش تقاضای داخلی و خارجی بر آن موثر بوده است. شاخص موجودی مواد اولیه یا لوازم خریداری‌شده (26/ 48) نسبت به ماه قبل (47/ 49) به‌صورت جزئی روند کاهشی داشته و این کاهش بیشتر مربوط به بخش خدمات و کشاورزی بوده است.

شاخص قیمت خرید مواد اولیه یا لوازم خریداری‌شده (92/ 79) نسبت به ماه قبل (76/ 72) شدت افزایش بیشتری داشته است. شدت افزایش قیمت مواد اولیه که طی دو ماه اخیر اندکی کمتر شده بود، مجددا در بهمن‌ماه افزایش یافته است. بر اساس نتا‌یج مرکز آمار ایران در بهمن‌ماه از شاخص قیمت مصرف‌‌کننده، این شاخص در بهمن 8/ 292 به دست آمده است که نسبت به دی‌ماه (7/ 285) مقدار 5/ 2 درصد افزایش داشته است.

شاخص میزان صادرات کالاها یا خدمات در بهمن‌ماه (56/ 47) هرچند همچنان کاهشی است اما نسبت به شاخص ماه قبل (46/ 43) افزایش داشته است که بیشتر به دلیل بهبود صادرات در بخش صنعت است. بر اساس گزارش گمرک ایران صادرات در بهمن‌ماه، افزایش 184 میلیون دلاری را نسبت به دی‌ماه تجربه کرده است. شاخص میزان فروش کالاها یا خدمات در بهمن (72/ 53) نسبت به دی‌ماه (86/ 47) روند افزایشی داشته است و طی 9 ماه گذشته بیشترین مقدار خود را به ثبت رسانده است. این شاخص در همه بخش‌های صنعت، ساختمان، خدمات و کشاورزی افزایش داشته است که همراه با افزایش میزان سفارش‌های و انتظارات تولید که در ماه گذشته (دی) توسط فعالان اقتصادی اعلام شده بود، نشان‌دهنده رونق فعالیت‌ها در بهمن‌ماه است.

به‌طورکلی در بهمن‌ماه با نزدیک شدن به پایان سال همان‌طور که شاخص انتظارات در ارتباط با میزان فعالیت‌ها در ماه آینده نشان می‌داد، اکثر فعالیت‌ها با رونق روبه‌رو بوده‌اند. میزان فعالیت‌های کسب‌وکار در همه رشته فعالیت‌ها افزایش داشته اما بیشترین افزایش در مقدار سفارش‌ها و تقاضا در بخش صنعت بوده است. انتظارات تولید برای اسفندماه نیز کماکان مثبت بوده و رقم 92/ 58 را ثبت کرده است.

شاخص مدیران خرید در بخش صنعت

بررسی گزارش مرکز پژوهش‌های اتا‌ق ایران نشان می‌دهد: بر اساس داده‌های به دست آمده از بنگاه‌های بخش صنعت، شاخص مدیران خرید صنعت در بهمن‌ماه 34/ 58 است، این شاخص که طی 9 ماه گذشته بیشترین مقدار خود را به ثبت رسانده، نشان‌دهنده رونق در اکثر فعالیت‌های صنعتی است. در بهمن‌ماه برای اولین بار طی 29 دوره از ابتدای شروع طرح همه زیرشاخص‌های اصلی شامخ صنعت عدد بالای 50 را ثبت کرده‌اند.

شاخص مقدار تولید محصولات در بخش صنعت (58/ 59) نسبت به ماه قبل (65/ 48) افزایش داشته و رونق اکثر فعالیت‌های صنعتی را نشان می‌دهد. شرکت‌ها از یکسو به دلیل افزایش تقاضا و از سوی دیگر با نزدیک شدن به پایان سال به‌منظور تا‌مین سفارش‌های قبلی و انجام تعهدات قبلی خود میزان تولید را افزایش داده‌اند. افزایش سرعت انجام و تحویل سفارش‌ها (79/ 63) با شیب بیشتر نسبت به دی‌ماه (49/ 58) نیز موید این موضوع است.

شاخص میزان سفارش‌های جدید مشتریان در دی‌ماه (03/ 60) نسبت به دی‌ماه (80/ 44)، بعد از سه ماه کاهش در تقاضا، افزایش قابل‌توجهی داشته است که مقایسه آن با روند بهمن‌ماه در دو سال گذشته، وجود اثرات فصلی در پایان سال را نیز نشان می‌دهد، با این تفاوت که به‌‌رغم وجود شرایط کووید-19 بر کشور تا‌ثیر چندانی بر روند تقاضا در بخش صنعت وجود نداشته است. نتا‌یج نشان می‌دهد با توجه به افزایش شاخص صادرات صنعت، بخشی از این افزایش تقاضا ناشی از تقاضای خارجی بوده است. شاخص موجودی مواد اولیه (93/ 50) برای اولین بار طی 29 ماه گذشته از ابتدای شروع طرح شامخ در بخش صنعت، عدد بالای 50 را تجربه کرده است. بررسی زیربخش‌های صنعتی نشان می‌دهد که اگرچه این شاخص اندکی بهتر شده است اما همچنان در بسیاری از صنایع با روند کاهشی روبه‌روست و فقط صنایع کانی غیرفلزی، چوب و کاغذ و مبلمان، ماشین‌سازی و لوازم‌خانگی و صنایع فلزی وضعیت خوبی در این ماه در تا‌مین مواد اولیه مورد نیاز خود داشته‌اند. شاخص میزان صادرات کالا (48/ 50) برای اولین بار طی 29 ماه گذشته بیشترین مقدار خود را داشته و بیشتر از 50 شده است. با توجه به بالا بودن نرخ ارز به نظر می‌رسد تولیدکنندگان به‌ویژه در صنایعی که مواد اولیه خود را از داخل تا‌مین می‌کنند، امکان بالاتری در رقابت قیمتی برای صادرات با سایر کشورها دارند؛ اما همچنان مشکل عمده آنها تعهدات ارزی و نقل و انتقالات بانکی ناشی از تحریم است. در این میان به ترتیب صنایع لاستیک و پلاستیک، چوب، کاغذ و مبلمان و صنایع غذایی بیشترین میزان این شاخص را در صادرات کالا به ثبت رسانده‌اند. شاخص قیمت محصولات تولیدشده در بهمن‌ماه (87/ 55) افزایش داشته است این شاخص که در دی‌ماه (86/ 50) از شیب افزایش آن کاسته شده بود، مجددا با افزایش هزینه‌های تولید (مواد اولیه و دستمزد نیروی کار) با شدت بیشتری افزایش یافته است. به‌طورکلی بر اساس نظر فعالان اقتصادی در بهمن‌ماه، اکثر صنایع همراه با افزایش سفارش‌های داخلی و خارجی، در وضعیت رونق قرار گرفتند و شاخص صادرات بعد از مدت‌ها با اندکی رونق روبه‌رو شد که آمارهای گمرک در بهمن‌ماه نیز موید آن است؛ اما بنا به گفته بسیاری از تولیدکنندگان مشکلات مربوط به سامانه بهین‌یاب و ناکارآمدی اجرای آن در تخصیص سهمیه‌ها از یکسو و فساد شبکه توزیع کالاهای پتروشیمی از سوی دیگر گریبان بسیاری از صنایع وابسته به آن نظیر صنایع نساجی، لاستیک و پلاستیک، صنایع غذایی و... را برای تا‌مین مواد اولیه گرفته است و بعضا منجر به تعطیلی خطوط تولید شده، متا‌سفانه هیچ راهکاری در رابطه با این موضوع اندیشیده نمی‌شود.