کبد چرب چیست

دکتر سید محمود اسحاق حسینی؛ فوق تخصص گوارش و کبد

استئاتوز (Steatosis) یک حالت هیستوپاتولژیک می‌باشد بطوریکه هرگاه میزان چربی کبد از 5 درصد وزن آن بیشتر شود و یا در یک لوبول کبدی بیش از 30 درصد سلول‌‌ها، سلول‌های چربی (Adiposyte) تشکیل دهد تشخیص کبد چرب گذاشته می‌شود چربی معمولا به صورت تری‌گلیسیرید (TG) و یا اسیدهای چرب ذخیره می‌شود. ولی میزان کمی هم به صورت کلسترول استرهای کلسترول و فسفولیپیدها وجود دارد. کبد چرب پدیده بسیار شایعی است.

مطالعات انجام شده در نقاط مختلف جهان حکایت از شیوع بالای آن در جاهای مختلف می‌دهند شیوع استئاتوز به طور میانگین 25 درصد است. اما میزان شیوع Steato Hepatits ناشناخته می‌باشد هپاتیت چربی می‌تواند در اثر مصرف الکل به وجود آید یا ایجاد آن مستقل از الکل باشد که مورد دوم را هپاتیت چربی غیرالکلی (NASH) می‌نامند. NASH از 9/2-1 درصد کسانی که به طور روتین تحت بیوپسی کبد قرار می‌گیرند دیده می‌شود.

استئاتوز یک وضعیت خوش خیم بوده و پیشرفت آن ندرتا دیده می‌شود حال آنکه هپاتیت چربی ممکن است به سمت فیبروز و سیروز پیشرفت کند و باعث عوارض مرگ و میر شود. ممکن است در بیماران NASH دیده شود قبل از هر چیز باید تست‌های ویرولوژی انجام و عوامل ویروسی در بیماران NASH کنار گذاشته شود اندازه ALT نشان‌دهنده نسبی منشاء الکلیک می‌باشد.

بافت‌شناسی

از نظر هیستولوژی کبد چرب به سه دسته تقسیم می‌شود

1- ماکروزنیکولر

2- میکرووزیکولر

3- فسفولیپیدوزیس

هیستولوژی کبد چرب را می‌توان در طیف وسیعی از بیماری‌ها و با شرایط فیزیولوژیک مشاهده نمود، کبد چرب یک حالت برگشت‌پذیر بوده در ابتدای طیفی قرار گرفته که انتهای آن را سیروز تشکیل می‌دهد. آمارهای ارائه شده از سوی جوامع پزشکی حکایت از شیوع بالای استئاتوز در اقصی نقاط جهان دارد.

با کمی دقت و توجه بیماران کبد چرب را می‌توان در جامعه مراکز دانشگاهی مختلف و بخش‌های گوناگون بیمارستانی یافت. در کشور ما اکثر این افراد به صورت سرپایی ویزیت می‌شوند و متاسفانه مشکل آنها تشخیص داده نمی‌شود.

اتیولوژی

1- چاقی: کبد چرب در افراد چاق نسبت به جمعیت عادی از شیوع بالاتری برخوردار است بروز استئاتوز در افراد چاق مفرط بین 90-60 درصد است تغییرات چربی در 80 درصد التهاب پوست در 33 درصد فیبروز 29 درصد و سیروز در 3 درصد مشاهده گردید. اکثر بیماران کبد چرب بدون علامت هستند با این وجود اگر از آنها سوال شود بیش از 50 درصد آنان از علائمی چون خستگی، احساس کسالت و درد بالای شکم شکایت دارند و در معاینه فیزیکی بزرگی کبد شایع‌ترین یافته است.

اسپلنومگالی (بزرگی طحال) و علایم هیپرتانسیون پورت شامل آسیت، ادم، آنژیوم عنکبوتی، واریس مری، ژنیکوماستی و مشکلات قاعدگی نیز در بیماران سیروتیک ممکن است دیده شود. در کبد چرب دارویی علائم نارسایی کبد می‌تواند به صورت برق آسا ایجاد شود. کسانی که سوء مصرف الکل دارند ممکن است دچار علائم خارج کبدی مثل آتروفی عضلات اسکلتی، کاردیومیوپاتی، پانکراتیت و نوروپاتی محیطی شوند.

هیچ تست آزمایشگاهی در تشخیص کبد چرب اختصاصی و قطعی نمی‌باشد. آنزیم‌های AST و ALT ممکن است تا 10 برابر میزان طبیعی بالا روند در غیاب سیروز نسبت AST به ALT بالاتر از 2 بیانگر مصرف الکل و نسبت AST به ALT کوچکتر از 1 مطرح‌کننده NASH است آلکالن فسفاتاز می‌تواند تا 3-2 برابر حد نرمال افزایش یابد. هیپرلیپیدمی ممکن است وجود داشته باشد افزایش TG در بچه‌ها شایع است. 2– HCV:  مطالعات نشان داده که ژنوتیپ 3-HCV:بیشتر از سایر ژنوتیپ‌‌ها متابولیسم چربی را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.

3- سوءمصرف الکل: آشامیدن بی‌رویه الکل منجر به سیروز الکلی می‌شود. 20 درصد الکلی‌ها به سمت سیروز می‌روند – سیر بیماری به عوامل زیر بستگی دارد: مدت و شدت نوشیدن الکل جنس مونث، ابتلا همزمان به عفونت‌ها مثل HCV و از نظر ژنتیک میزان الکل دهیدروژناز و سیستم ایمنی در افراد مختلف متفاوت است.

علائم کبد چرب در سه مرحله می‌باشد، از مرحه بی‌علامتی تا سیروز

درمان

کاهش وزن درافراد چاق ممکن است باعث بهبود اختلالات آزمایشگاهی شود. یافته‌های بافت‌شناسی و شواهد سی‌تی اسکن، و بهبودی معمولا در 30 پوند اول کاهش وزن مشهود است. رژیم درمانی شامل محدود کردن هیدروکربن‌های سریع‌الجذب، افزایش پروتئین و روزه‌داری می‌باشد. کاهش وزن باید تدریجی، متوسط  و ناکامل انجام گیرد. کاهش وزن ناگهانی باعث رسوب بیش از حد چربی در کبد می‌شود. درمان‌های طبی دیگر شامل اورو دزوکسی‌کولیک اسید، انفوریون اسیدآمینه، Vit E، کارنتین، گیاه خارمریم (سلمارین) می‌باشد. با این حال هیچکدام درمان قطعی به حساب نمی‌آید.