انسداد روده انسدادی است که از عبور غذا و مایعات از روده کوچک یا بزرگ جلوگیری می‌کند. انسداد روده می‌تواند بخاطر نوارهای فیبری بافت‌های شکم (چسبندگی‌های داخل شکم) که پس از جراحی ایجاد می‌شود، غده‌های التهابی یا عفونی روده، فتق و تومور ایجاد شود.
اگر این مشکل تحت درمان قرار نگیرد، بخش‌های مسدودشده روده مرده و می‌تواند منجر به بروز مشکلات بسیار جدی شود. بااینحال، با مراقبت و پیگیری پزشکی صحیح، انسداد روده قابل درمان است.
علائم و نشانه‌های انسداد روده عبارتند از:
• درد شکم
• حالت‌تهوع
• استفراغ
• اسهال
• یبوست
• ناتوانی در دفع گاز یا مدفوع
• تورم شکم
چه زمان باید به پزشک مراجعه کرد
باتوجه به مشکلات جدی که می‌تواند در اثر انسداد روده ایجاد شود، در صورت وجود درد شدید شکم یا سایر علائم انسداد روده باید بلافاصله به پزشک مراجعه شود.
علل متداول انسداد مکانیکی که در آن مانعی فیزیکی روده کوچک را مسدود می‌کند، عبارتند از:
• چسبندگی‌های روده – نوارهای بافت فیبری در حفره شکم که ممکن است بعد از جراحی شکم یا لگن ایجاد شوند
• فتق – قسمت‌هایی از روده که به قسمت‌های دیگری از بدن بیرون زده و برجستگی پیدا می‌کنند
• تومورهای روده کوچک
• بیماری‌های التهابی روده مثل بیماری کرون
• پیچ خوردن روده
• تلسکوپی شدن روده
انسداد مکانیکی روده بزرگ مشکل چندان شایعی نیست. علل احتمالی این نوع انسداد عبارتند از:
• سرطان روده بزرگ
• دیورتیکولیت – مشکلی که در آن کیسه‌هایی کوچک و بیرون‌زده (دیورتیکول) در مجرای گوارش دچار التهاب یا عفونت می‌شوند
• پیچ‌خوردگی روده بزرگ
• انبار شدن مدفوع
• باریک شدن روده بزرگ به علت التهاب و زخم
ایلئوس پارالیتیک (paralytic ileus)می‌تواند موجب بروز علائم و نشانه‌های انسداد روده شود اما در آن انسداد فیزیکی وجود ندارد. در ایلئوس پارالیتیک، مشکلات عصب یا عضله موجب از هم گسیختگی انقباضات طبیعی و هماهنگ عضله روده‌ها، کندی یا توقف حرکت غذا و مایعات در دستگاه گوارش می‌شود.
ایلئوس پارالیتیک ممکن است در هر قسمتی از روده ایجاد شود. علل بروز این مشکل عبارتند از:
• جراحی شکم
• جراحی لگن
• عفونت
• برخی داروها ازجمله داروهای ضدافسردگی و داروهای مُسکنی که بر ماهیچه‌ها و اعصاب تاثیر دارند
• اختلالات عضله و عصب مانند بیماری پارکینسون
بیماری‌ها و مشکلاتی که احتمال بروز انسداد روده را افزایش می‌دهند عبارتند از:
• عمل جراحی شکم و لگن غالباً سبب بروز چسبندگی می‌شود که یکی از علت‌های شایع انسداد روده است
• بیماری کرون که موجب ضخیم شدن دیواره‌های روده و باریک شدن مجرای عبور می‌شود
• سرطان در شکم، به ویژه در صورت انجام عمل جراحی برای برداشتن تومور یا پرتودرمانی
انسداد روده اگر تحت درمان قرار نگیرد، ممکن است موجب بروز عوارض جدی و خطرساز از جمله موارد زیر شود:
• مرگ بافت. انسداد روده ممکن است خون‌رسانی به بخشی از روده را قطع کند. فقدان خون سبب مرگ دیواره روده می‌شود. مرگ بافت ممکن است به پارگی دیواره روده انجامیده و به بروز عفونت منجر شود.
• عفونت. پریتونیت اصطلاح پزشکی عفونت حفره شکم است که مشکلی بسیار خطرساز بوده و نیاز به درمان فوری و غالباً جراحی دارد.
آماده شدن برای ملاقات با پزشک
انسداد روده معمولاً یک وضعیت اورژانسی است. در نتیجه معمولاً بیمار وقت زیادی ندارد تا خود را برای ملاقات با پزشک آماده کند. اما اگر بیمار وقت کافی داشت، بهتر است فهرستی از علائم و نشانه‌های بیماری خود تهیه کند تا بتواند بهتر به سوالات پزشک خود پاسخ گوید.
چه انتظاری از پزشک داشته باشید
پزشکتان سوالات مختلفی از شما خواهد پرسید، ازجمله:
• درد شکم یا علائم دیگرتان از چه زمانی شروع شد؟
• آیا نشانه‌های بیماری در شما ناگهان بروز کردند یا پیش از این هم چنین علائمی را تجربه کرده بودید؟
• آیا دردتان مداوم بود؟
• آیا دچار حالت‌تهوع، استفراغ، تب، خون در مدفوع، اسهال یا یبوست شده‌اید؟
• آیا قبلاً جراحی شکم داشته‌اید؟
• آیا قبلاً پرتو درمانی شکم شده‌اید؟
آزمایش‌ها و روشهای مورد استفاده در تشخیص انسداد روده عبارتند از:
• معاینه جسمی. پزشکتان در مورد سابقه پزشکی و نشانه‌های بیماری‌تان سوال خواهد کرد. همچنین برای ارزیابی وضعیت شما معاینه جسمی انجام خواهد داد. در صورتی که تورم شکم یا غده‌ای در شکمتان دیده شود، ممکن است پزشک حدس به انسداد روده پیدا کند. همچنین ممکن است با گوشی صداهای روده‌تان را گوش کند.
• آزمایشات تصویری. برای تایید تشخیص انسداد روده، پزشک دستور رادیوگرافی یا CT اسکن شکم خواهد داد. این آزمایشات به پزشک کمک خواهد کرد تا بفهمد انسداد روده شما از نوع ایلئوس پارالیتیک است و یا انسداد مکانیکی و همچنین جزئی یا کامل بودن آن را مشخص کند.
درمان انسداد روده به علت بروز مشکل بستگی دارد ولی عموماً به بستری شدن بیمار نیاز خواهد بود.
بستری شدن برای تثبیت وضعیت. وقتی به بیمارستان می‌رسید، گروه پزشکی ابتدا تلاش برای تثبیت وضعیت شما خواهند کرد تا بتوانید درمان‌ها را پشت سر بگذارید. آنها برای این منظور:
• برای تجویز مایعات، خط وریدی در سیاهرگ بازو شما قرار خواهند داد.
• وارد کردن لوله نازو گاستریک از راه بینی و وارد کردن آن به معده برای مکش هوا و مایعات و تسکین ورم شکم.
• قرار دادن یک لوله نازک قابل انعطاف (کاتتر) در مثانه برای زهکشی ادرار و جمع کردن ادرار برای آزمایش
درمان انسداد مکانیکی جزیی
در این نوع انسداد مکانیکی هنوز مقداری غذا و مایعات از روده قابل عبور است و پس از تثبیت وضعیت، بیمار به درمان بیشتری نیاز نخواهد داشت. در این حالت پزشک یک رژیم‌غذایی کم‌فیبر به شما خواهد داد که برای روده‌ای که دچار انسداد جزیی است، هضم آن ساده‌تر است. در صورتی که انسداد به خودی خود برطرف نشود، برای رفع انسداد، بیمار به جراحی نیاز خواهد داشت.
درمان انسداد مکانیکی کامل
اگر انسداد روده به گونه‌ای باشد که چیزی از روده رد نشود، انسداد کامل است و برای رفع آن بیمار نیاز به جراحی دارد. نوع عمل جراحی به عامل ایجادکننده انسداد و بخش آسیب‌دیده روده بستگی دارد. جراحی شامل برداشتن انسداد و همچنین بخش‌های دیگری از روده است که دچار صدمه یا مرگ شده است.
همچنین ممکن است پزشک به جای جراحی از یک استنت متسع‌شونده فلزی استفاده کند. در این حالت از طریق آندوسکوپ، لوله‌ای را از راه دهان یا مقعد، وارد روده بزرگ می‌کنند. این استنت با فشار روده بزرگ را باز می‌کند تا انسداد دفع شود. از استنت‌ها معمولاً برای درمان بیماران مبتلا به سرطان پستان یا برای تسکین موقت در افرادی استفاده می‌شود که از نظر عمل جراحی پرخطر تلقی می‌شوند. پس از تثبیت وضعیت نیز باز بیمار به عمل جراحی نیاز خواهد داشت.
در صورتی که مشخص شود نشانه‌های بیماری به علت ایلئوس پارالیتیک به وجود آمده است، پزشک به مدت یک یا دو روز وضعیت بیمار را در بیمارستان کنترل می‌کند. ایلئوس پارالیتیک غالباً یک حالت موقتی است که به خودی خود بهبود می‌یابد.
در صورتی که ظرف چند روز ایلئوس پارالیتیک بهبود نیابد، ممکن است پزشک دارویی تجویز کند که سبب انقباض عضله شود و به این ترتیب وضعیت مساعدی برای عبور غذا و مایعات در روده فراهم آید. در صورتی که ایلئوس پارالیتیک به علت بیماری یا دارو ایجاد شده باشد، با درمان بیماری زمینه یا قطع دارو، ایلئوس درمان خواهد شد.
