فرادید؛ ریشه یابی علت مشکل (Problem) یکی از مهمترین اقدامات اولیه برای شروع و تحلیل یک ایده میباشد. کارآفرینان تا زمانی که نتوانند ریشه و علت اصلی یک مشکل را بیابند نخواهند توانست تا برای آن مشکل راه حلی مناسب ارائه دهند.
تجزیه و تحلیل ریشهای (analysis Root cause) و نگهداری پیشگیرانه مفاهیمی است که ما انتظار داریم در مدیریت یک کارخانه ببینیم. استارتاپها برای اینگونه تحلیلها و روشهای دقیق زمان کافی ندارند. با این حال کلید موفقیت استارتاپها داشتن یک رویکرد سریع برای آزمایش و ارزیابی محصولات میباشد.
یکی از این تکنیک ها، پنج چرا (5 whys) است که ریشه آن در سیستم تولید تویوتا نهفته است و نشان میدهد که پشت هر مشکل فنی ظاهرا یک مشکل انسانی است. در ادامه خواهیم گفت که تکنیک 5 چرا برای استارتاپها چگونه کار میکند.
پرسیدن چراها پشت سرهم تکنیک موردعلاقه بچههای کوچک است. سوالاتی که نهایتا صبر و حوصله شما را از بین خواهد برد. اما همین تکنیک یکی از ابزارهای کیفیت است. پنج چرا تکنیکی است که در شناخت مساله و آنالیز آن کاربرد جدی دارد.
با پرسیدن مکرر چرا (5 بار یک قاعده تجربی خوب است)، شما میتوانید از لایههای ظاهری یک پدیده عبور کرده و علت ریشهای آن پدیده برسید. در اغلب موارد دلیل ظاهری یک عارضه میتواند شما را وادار به پرسیدن سوال بعدی کند. هرچند این تکنیک را 5 چرا میگویند، اما شما ممکن است تعداد کمتر یا بیشتر از دقیقا پس سوال بپرسید تا موضوعات و دلایل مربوط به یک مساله را پیدا کنید.
ساکی شی تویودا یکی از پیشگامان انقلاب صنعتی ژاپن، این تکنیک را در سال 1930 ابداع نمود. او یک متخصص صنعت، مخترع و همچنین پایه گذار شرکت تویوتاست. روش وی در دهه 1970 مشهور شد و البته تویوتا همچنان این روش را استفاده می کند.
تویوتا دارای فلسفه “مشاهده از نزدیک (go and see) ” است. یعنی تصمیم گیری آن بر مبنای شناخت عمیق از آن چیزی است که واقعا در کف کارخانه روی داده است.
تکنیک 5 چرا با این فلسفه همخوانی دارد. خصوصا اینکه تکنیک 5 چرا وقتی توسط افرادی که مستقیما با کار درگیر هستند، انجام میشود، منجر به نتایج بهتری نیز میشود. منطق این تکنیک ساده است: مساله موردنظر را بنویس و سپس 5 بار (کمتر یا بیشتر) سوال چرا را بپرسید. زمانی که معیار یا ریشه مساله مشخص شد، به دنبال حل ریشهای مساله باشید تا از تکرار آن مساله جلوگیری شود.
روش 5 چرا در تولید ناب و در شش سیگما اغلب به عنوان یک ابزار کارآمد معرفی میشود.
- کمک به تعیین علت ریشه ای یک مساله
- تعیین روابط بین علتهای ریشه ای مختلف یک مساله
- یکی از ساده ترین ابزارها که کاربرد راحتی داشته و نیاز به تحلیل آماری ندارد
- وقتی در مسائل عوامل انسانی نیز موثر است.
- وقتی در مسائل چندین عامل و روابط بین آنها موثر است.
- در عملیات روزمره کسب و کار می تواند استفاده شود.
اگرچه تکنیک 5 چرا برای حل مساله، بهبود کیفیت و رفع مشکلات استفاده میشود، اما در مسائل ساده و با دشواری متوسط نیز اثربخشی دارد. وقتی از 5 چرا در بررسی مسائل پیچیده یا حیاتی استفاده میشود، باید دقت بیشتری به خرج داد.
تکنیک 5 چرا ممکن است منجر به طی کردن یک مسیر یا تعداد محدودی مسیر در حل مساله شود، در حالیکه میتواند مسیرهای مختلفی برای وقوع مساله دشوار و پیچیده وجود داشته باشد. در چنین مساله هایی، روشهای با دامنه گستردهتر مانند تحلیل علت و معلول یا تحلیل حالات خرابی و اثرات آن موثرتر است. البته تکنیک 5 چرا در اغلب مسائل پیچیده میتواند شروع خوبی برای شناخت بیشتر مساله باشد.
5 گامِ 5 چرا
میخواهید خودتان این روش را امتحان کنید؟ اینها 5 گام اصلی برای انجام 5 چرا هستند:
1. همهی کسانی را که درگیر مسئله هستند، دعوت کنید
به محض اینکه مشکل یا وضعیت مورد نظر شناسایی شد، همهی کسانی را که از این مسئله تأثیر میگیرند و درگیر یا متوجه آن هستند، به جلسهی 5 چرا دعوت کنید.
2. مدیر جلسهای برای برگزاری جلسه انتخاب کنید
مدیر جلسه کسی است که بتواند بحث را هدایت کند. او 5 چرا را خواهد پرسید و مسئولیتها را برای پیاده سازی راه حلهایی که گروه به آنها میرسد، بین اشخاص مختلف تقسیم خواهد کرد. بقیهی کسانی که حضور دارند، به آن پرسشها پاسخ میدهند و بحث میکنند.
هر کسی میتواند مدیر این جلسه باشد، ویژگیهای خاصی لازم نیست و نیازی هم نیست که آن شخص حتما مدیر پروژه یا مؤسس شرکت باشد. همچنین توصیه میشود که مدیر جلسه در طول جلسه یادداشت برداری کند، مگر اینکه شخص دیگری را برای انجام این کار مشخص کرده باشد.
3. پنج بار بپرسید «چرا؟»
با 5 سطح از «چرا»، حداقل 5 سطح به لایههای زیرین موضوع نفوذ کنید. به نظر میرسد این آسانترین بخش فرآیند باشد، اما در حقیقت ممکن است منحرفتان هم بکند! اولین چرا، پرسشی مناسب برای شروع و کلید این ماجراست.
وقتی 5 چرا را اجرا میکنیم، حرکت در همهی مسیرهای بالقوه، طبیعی و مفید به نظر میرسد و تقریبا جامع است. اما این کار ممکن است حیطهی موضوع و اقدامات اصلاحی را که باید انجام شوند نیز بسیار گسترده کند؛ بنابراین باید فرآیندی ناب باشد که در آن انتخاب یک مسیر، به ما اجازه میدهد تا فقط آن مقدار از اقدامات اصلاحی را انجام دهیم که برای حل مشکل نیاز است.
گاهی لازم است که به خودمان بگوییم: فقط باید یکی را انتخاب کنیم و با همان جلو برویم. اگر مسئلهی یکسانی دوباره اتفاق افتاد، آن موقع میتوانیم مسیر دیگری را انتخاب کنیم.
4. مسئولیتهای مربوط به راه حل را واگذار کنید
در پایان فرآیند، هر یک از چراها و پاسخ مربوط را دوباره بررسی میکنیم و 5 اقدام اصلاحیِ مرتبط را که همگی روی آنها توافق داریم، انتخاب میکنیم. مدیر جلسه، وظایف و مسئولیتهای مربوط به حل مسئله را به افراد مختلفِ حاضر در بحث واگذار میکند.
5. گروهتان را در جریان نتایج قرار دهید
پس از هر فرآیند 5 چرا، یکی از افرادی که در جلسه حضور داشته است، آنچه را که مورد بحث قرار گرفته است، تا جای ممکن شفاف و با زبانی ساده مینویسد. سپس نوبت به ثبت و بایگانی مطالب میرسد که یکی از مهمترین گامها در کل این فرآیند است، و در نهایت نتیجه به همهی اعضای گروه اطلاعرسانی میشود.
انجام این کار کاملا منطقی است. برای همهی کسانی که در گروه حضور دارند فوقالعاده مفید است که در جریان باشند و تک تک گامهایی را که برای رسیدن به نتیجهی 5 چرا برداشتهاید، بدانند.
اریک ریس توضیح میدهد که چرا این گام تا این اندازه اهمیت دارد:
مزیت به اشتراک گذاشتنِ این اطلاعات با همگان، در این است که به همه، بینشی از انواع مسائلی که گروه با آنها روبرو میشود و همچنین چگونگی برخورد با این مسایٔل، میدهد؛ و اگر هم تجزیه و تحلیل بینقص باشد، درک این موضوع را که چرا گروه به جای اضافه کردن ویژگیهای جدید، زمانی را صرف پیشگیری از مسئله کرده است، برای همه آسان میکند. از سوی دیگر، اگر تحلیلها کامل هم نباشند، باز هم خبر خوبی است. چه تجزیه و تحلیل خوب نباشد و نیاز باشد آن را دوباره انجام دهید، و چه شرکتتان متوجه نشود که چرا آنچه انجام میدهید اینقدر مهم است، در هر حال میدانید که مشکلی وجود دارد. کشف کنید که در کدام یک از این موقعیتها هستید و آن را رفع کنید.