انواع عفونت‌های شایع دهانی

دکتر محسن نراقی؛ فوق تخصص راینولوژی و جراحی اندوسکوپیک بینی و سینوس؛ عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی

عفونت‌ها

کاندیدیازیس: کاندیدیازیس شایع‌ترین علت قارچی التهاب مخاط گلو است. این بیماری در دو گروه سنی نوزادان و کهنسالان بیشتر دیده می‌شود. بسیاری از عوامل موضعی یا سیستمیک، زمینه عفونت کاندیدیایی را فراهم می‌آورد. عوامل موضعی شامل تحریک‌های فیزیکی دندان، عفونت‌های پیشین و بهداشت نامناسب دهان است.

عوامل سیستمیک شامل کمبودهای تغذیه‌ای، دیابت، استروئیدهای سیستمیک، تومورهای بدخیم، شیمی‌درمانی، سندرم نقص ایمنی اکتسابی، درمان درازمدت با آنتی‌بیوتیک و حتی حاملگی است. شایع‌ترین شکل این عفونت کاندیدیازیس یا غشای کاذب (برفک) است. کاندیازیس به صورت پلاک نرم و سفیدرنگی است که می‌تواند از سطح اپی‌تلیال کنده شود.

در معاینه اریتم حلق بدون ادم وجود دارد. این عفونت معمولا دردناک نیست اما موارد شدیدتر و توام با التهاب مخاطی می‌تواند با سوزش همراه باشد. گسترش آن به مری و حنجره ممکن است موجب دیسفاژی شود. درمان شامل استفاده از داروهای ضدقارچی موضعی و سیستمیک است. نیستاتین متداول‌ترین داروی موضعی است. در بیماری شدید یا منتشر ممکن است از داروهای ضدقارچ خوراکی یا وریدی نیز استفاده شود.

ژنژیوفارنژیت اولسرونکروتیک: ژنژیوفارنژیت اولسرونکروتیک (آنژین ونسان) عفونت دردناک و بدبوی لثه و گلو است که به وسیله بورلیا ونسانتی و باسیل‌های فوزیفرم ایجاد می‌شود. معمولا در بیمارانی که ضعف ایمنی یا بهداشت نامناسب دهان دارند، رخ می‌دهد. در این بیماری گلودرد و دیسفاژی به همراه زخم‌های حلقی و غشای خاکستری روی لوزه‌ها که ممکن است به کام هم گسترش یابد، دیده می‌شود.

گاهی آدنوپاتی حساس گردنی به همراه تب نیز وجود دارد. درمان آن شامل توصیه به استفاده از دهان‌شویه‌های آب اکسیژنه، خارج ساختن بافت نکروتیک و تجویز پنی‌سیلین‌های خوراکی به مدت ده روز است.

استوماتیت هرپسی: استوماتیت هرپسی شامل ضایعات دردناکی است که توسط ویروس هرپس یا DNA دورشته‌ای خطی (HSV-2 یا HSV-1) ایجاد می‌شود. دو تظاهر بالینی اصلی تب‌خال، التهاب لثه و مخاط دهان هرپسی اولیه و عفونت HSV ثانویه یا راجعه است. در ابتدا وزیکول‌های کوچک روی سطح مخاطی ایجاد می‌شوند که طی 24 ساعت، پاره شده، حاشیه اریتروماتوز با غشای پوششی خاکستری رنگ بر جای می‌گذارند.

این عفونت، با تب، درد مفصل، سردرد، لنفادنوپاتی گردن و فارنژیت همراه است. عفونت HSV اولیه به گانگلیون تری‌ژمینال وارد می‌شود؛ جایی که معمولا ضایعه به صورت خفته باقی می‌ماند. میزان عود از 45-15 درصد متغیر است و با نور ماورای بنفش، اضطراب، تب، سرما، خستگی مفرط، تضعیف سیستم ایمنی یا ضربه فعال می‌شود.

ضایعات دهانی HSV معمولابا درمان حمایتی شامل مسکن و مایع درمانی بهبود می‌یابد. گاهی ممکن است درمان‌های ضد ویروسی مانند آسیکلوویر در مراحل اولیه بیماری به کار برده شود. کرم آسیکلوویر موضعی در درمان هرپس لبی راجعه مفید است. برای افرادی که از عفونت شدیدتری رنج می‌برند، ممکن است درمان ضد ویروسی سیستمیک به کار گرفته شود.

پاپیلوم دهانی: پاپیلوم دهانی از شایع‌ترین ضایعات خوش‌خیم حفره دهان است. معمولا این ضایعه در بیمارانی بین سنین 50-20 سال رخ می‌دهد.

ویروس پاپیلوم انسانی (HPV) ممکن است در بعضی موارد به عنوان یک عامل اتیولوژی مطرح شود. HPV گرایش خاصی به سلول‌های اپی‌تلیال مکعبی دارد. انواع 6، 11، 16 و 18 با نئوپلاسم‌های پاپیلاری مخاطی خوش‌خیم و بدخیم راه هوایی- گوارشی مرتبط هستند.

پاپیلوم دهانی به صورت ضایعه‌ای پایه‌دار سفید یا صورتی رنگ بدون علامت ظاهر می‌شود. درمان آن از طریق جراحی است. ضایعات دیگر ویروس HPV «زگیل‌های دهانی» است Verrucae vulgaris که نوعی زگیل پوستی محسوب می‌شود. ممکن است به صورت ضایعه‌ای در حفره دهانی دیده شود، به‌ویژه در کودکان و جوانان.

کوندیلوما آکومیناتا (زگیل ناحیه مقعدی- تناسلی) ممکن است در حفره دهانی نیز ایجاد شود. روش درمانی معمول برای تمامی پاپیلوم‌های دهانی، برداشت موضعی از طریق جراحی است.

التهاب گوشه‌های لب: التهاب گوشه‌های لب، در واقع حضور چین‌های خراشیده پوست صورت در محل پیوند لب‌هاست. این حالت بیشتر در بیمارانی رخ می‌دهد که دچار اختلال ایمنی شدید و درازمدت هستند. چین‌ها به‌طور ممتد با بزاق و میکروارگانیسم‌های فرصت‌طلب مانند کاندیدا آلبیکنس در تماس‌اند.

درمان شامل درمان‌های موضعی و بهداشت مناسب است اما در غلب موارد، به دلیل عدم اصلاح مشکلات زمینه‌ای، این بیماری عود می‌کند.

التهاب آفتی مخاط دهان: التهاب آفتی مخاط دهان، پدیده‌ای عودکننده در مخاط دهان و لثه، زبان وکام است. علت آن نامشخص است و تقریبا در 20 درصد از جمعیت پدیدار می‌شود. این ضایعه به صورت زخم کانونی دردناک با قطر 10-2 میلی‌متر است که توسط مخاط ملتهب، محصور شده است.

ضایعات در ظرف یک یا دو هفته ناپدید می‌شوند. مصرف مسکن‌های موضعی (مانند استفاده از شربت دیفن‌هیدرامین به صورت موضعی) مفید است.