اگر سالمند هستید (۱)

اعظم میرحاج؛ مسئول آموزش انجمن آلزایمر ایران

با شروع فصل تابستان بیماری‌های مربوط به گرما از جمله «گرمازدگی» شایع می‌شود که یکی از اورژانس‌های پزشکی محسوب می‌گردد؛ زیرا در صورت عدم اقدامات صحیح و بموقع حتی می‌تواند منجر به مرگ شود.

خوشبختانه آسیب‌های ناشی از عوامل محیطی قابل پیشگیری هستند. سیستم تنظیم درجه حرارت بدن در مغز از طریق تعادل در تولید و دفع گرما دمای بدن را ثابت نگه می‌دارد. دمای بدن انسان در محدوده 5/38- 5/36 درجه سانتی‌گراد طبیعی است و تغییرات بیشتر از دو درجه کمتر یا بیشتر از این محدوده می‌تواند اختلالات شدید عملکرد در دستگاه‌های بدن و حتی مرگ را به دنبال داشته باشد. دمای بدن انسان ناشی از تعادل میان تولید و جذب حرارت از یک‌سو و دفع آن از سوی دیگر است.

 تولید گرما در اثر فعالیت‌های بدنی و سوخت‌وساز سلولی.

 جذب محیطی گرما به دنبال حضور طولانی در برابر آفتاب یا هر منبع گرمایی دیگر.

 دفع گرما از طریق گشاد شدن عروق سطحی پوست (البته تا زمانی که دمای محیط از دمای بدن پایین‌تر است).

 دفع گرما به‌ وسیله تعریق و تبخیر آن از سطح پوست که به مقدار رطوبت و جریان باد محیط نیز بستگی دارد (هرچه مقدار رطوبت کمتر و جریان باد بیشتر باشد دفع گرما بهتر و بیشتر انجام می‌شود).

 اگر به هر دلیل میزان تولید بیش از دفع باشد و سیستم تنظیم‌کننده هم نتواند تعادل ایجاد نماید، آسیب‌های مربوط به گرما بروز می‌کند.

عوامل افزایش تولید گرما در بدن

1- فعالیت و ورزش 2- پرکاری تیروئید 3- مصرف برخی داروها 4- تب

علل کاهش دفع گرما از بدن

1- گرما و رطوبت بیش از حد هوا

2- بیماری‌های قلبی - عروقی 3- مصرف برخی داروها 4- ضایعات پوستی وسیع

5- ضایعات مغزی 6- مصرف الکل 7- سن بالا

معمولا فعالیت بدنی شدید و طولانی و نیز آب و هوای گرم و مرطوب و عدم تامین آب و نمک از دست رفته موجب بیماری‌های مربوط به گرما می‌شود. بدن انسان به‌طور طبیعی از طریق منبسط کردن عروق سطحی پوست و نیز عمل تعریق،‌ دمای افزایش یافته بدن را کاسته و گرمای بدن را تنظیم و کنترل می‌کند.

علائم زدگی یا حمله گرمایی

1- سردرد 1- سرگیجه 2- بی‌قراری 3- دمای بالای 40 درجه سانتیگراد 4- پوست خشک و قرمز 5- نبض تند و ضعیف 6- تندی تنفس 7- حالت تهوع و استفراغ 8- کاهش شدید فشارخون و حتی کاهش سطح هوشیاری.

3- گرفتگی عضلات: نوعی آسیب‌ ناشی از گرماست که معمولا پس از فعالیت شدید بدنی در هوای گرم ایجاد می‌شود. علت این حالت از دست رفتن مقادیر زیاد نمک در اثر تعریق فراوان و مصرف آب زیاد توسط فرد گرمازده می‌باشد. عمدتاً گرفتگی در عضلات بازو، ساق پا و شکم رخ می‌دهد. آنچه در بروز این آسیب مهم است، هوای بسیار گرم نیست، بلکه اختلال در تعادل آب و نمک بدن است.

4- سنکوپ گرما: نوعی غش خفیف با علائم مشابه گرمازدگی خفیف می‌باشد که به‌دنبال فعالیت شدید در آب‌وهوای گرم ایجاد می‌گردد.

بدن در تلاش برای افزایش دفع گرما، عروق سطحی پوست را منبسط می‌کند. اما وقتی که این عمل به سرعت انجام می‌گیرد سبب کاهش خونرسانی به مغز شده و حالت غش ایجاد می‌شود.

5- عرق‌سوز: آسیب پوستی ناشی از گرما و تعریق بالا است که معمولاً در نواحی پوشیده شده توسط لباس با علائمی مثل خارش و قرمزی و سوزش بروز می‌کند.

ورزشکاران، کارگران کوره‌پزخانه‌ها، نانوایان، بیماران قلبی عروقی، افراد چاق، کودکان و سالمندان بیشتر در خطر گرمازدگی قرار دارند. به گفته پژوهشگران افراد سالمند بیشتر از دیگران در معرض آسیب‌های ناشی از گرما قرار دارند.

اول اینکه به‌دلیل تغییرات جسمی  ناشی از بدن:

 دمای بدن آن‌ها با سرعت لازم پایین نمی‌آید.

 گرمای زیاد هوا را خوب احساس نمی‌کنند.

 حتی زمانی هم که آب از دست می‌دهند، تمایل به خوردن آب ندارند.

 دفع گرما کمتر و کندتر است.

دوم اینکه، بخشی از قشر مغز که با میل تشنگی ارتباط دارد، با تمایل به نوشیدن آب سعی می‌کند مقدار آب بدن را در مقدار طبیعی حفظ کند؛ اما در افراد سالمند با نوشیدن مقادیر اندکی آب غیر فعال می‌شود و این موجب می‌گردد تا فرد تمایلی به نوشیدن آب نداشته باشد؛ در حالی که بدنش به آب نیازمند است.

سوم اینکه، اغلب سالمندان داروهای مختلف مصرف می‌کنند که ممکن است در شرایط معمول مشکلی ایجاد نکند، اما در آب‌وهوای گرم می‌تواند آنها را در معرض خطر کم‌آبی و افزایش دمای بدن قرار دهد. برخی داروها عملکرد مغز را در ایجاد تعادل دمای بدن دچار مشکل می‌کنند، بنابراین برخی دیگر باعث می‌شوند آنچنان که باید تعریق انجام نشود و برخی نیز آگاهی فرد را نسبت به گرما کم می‌کنند...

برای خواندن بخش دوم- اگر سالمند هستید- اینجا کلیک کنید.