دکتر آزیتا حکمت دوست : متخصص تغذیه و رژیم درمانی
تحریریه زندگی آنلاین : سندرم روده کوتاه به ظرفیت جذب ناکافی ناشی از کاهش طول روده یا کاهش عملکرد روده پس از برداشت قسمتی از روده گفته می‌شود. از دست دادن 70 تا 75 درصد از روده کوچک منجر به بروز سندرم روده کوتاه (SBS) می‌شود که 100 الی 120 سانتیمتر از روده (بدون کولون) یا 50 سانتیمتر از روده (با کولون) را شامل می‌شود.بیماران مبتلا به SBS نیاز به کنترل وضعیت تغذیه‌ای، مایعات و الکترولیت‌ها دارند. از عوارض SBS سوءجذب ریزمغذی‌ها، درشت مغذی‌ها، اسهال مکرر، استئاتوره، دهیدراسیون، عدم تعادل الکترولیت‌ها، کاهش وزن و کاهش رشد در کودکان می‌باشد. عوارض دیگر شامل ترشح زیاد معده، سنگ‌های کلیوی اگزالات و سنگ‌های مثانه کلسترول می‌باشد. افرادی که نیازمند تغذیه وریدی طولانی مدت هستند با افزایش خطر عفونت کاتتر، عفونت خون (سپسیس)، کلستاز، بیماری‌های کبد و کاهش کیفیت زندگی روبه‌رو هستند.
مهم‌ترین علل برداشت روده در بزرگسالان بیماری کرون، التهاب روده در اثر اشعه، انفارکتوس مزانتر، بدخیمی‌ها و ولوولوس است. در کودکان بیشترین موارد SBS از ناهنجاری‌های مادرزادی لوله گوارش، ولوولوس، اترزی روده و انتروکولیت نکروزان ناشی می‌شود.
بیشتربخوانید:
برداشت دئودنوم: برداشت دئودنوم نادر می‌باشد. دئودنوم محل اصلی جذب مواد مغذی اصلی مثل آهن، روی، مس و فولات می‌باشد.
برداشت ژوژنوم: ژوژنوم مسئول جذب قسمت زیادی از مواد مغذی است. عموماً اغلب هضم و جذب غذا و مواد مغذی در 100 سانتیمتر ابتدای روده کوچک اتفاق می‌افتد. هورمون‌های ژژنوم در هضم و جذب نقش کلیدی دارند.
برداشت ایلئوم: برداشت قسمت زیادی از ایلئوم به‌ویژه ایلئوم دیستال عوارض پزشکی و تغذیه‌ای زیادی ایجاد می‌کند. ایلئوم دیستال تنها محل جذب نمک‌های صفراوی و کمپلکس ویتامین 12B فاکتور داخلی می‌باشد. ایلئوم همچنین جذب و ترشح قسمت عظیمی از مایعات را بر عهده دارد. دریچه ایلئوسکال در محل اتصال ایلئوم و سکوم با کنترل ورود محتوای ایلئوم به کولون باعث افزایش جذب و با جلوگیری از برگشت محتویات کولون به ایلئوم از SIBO (رشد بیش از حد باکتری‌های روده) جلوگیری می‌کند. هرچند سوءجذب نمک‌های صفراوی خوش‌خیم به نظر می‌رسد اما، اگر ایلئوم قادر به بازیافت نمک‌های صفراوی ترشح شده نباشد، کبد کفاف تولید نمک صفراوی کافی جهت امولسیون کردن چربی‌ها را نمی‌دهد. بنابراین جذب چربی‌ها ناقص انجام می‌شود و منجر به سوءجذب چربی و ویتامین‌های محلول در چربی می‌شود. به‌علاوه سوءجذب چربی‌ها منجر به ترکیب آنها با کلسیم و منیزیم جهت تشکیل صابون اسیدچرب-ماده مغذی و سوءجذب آنها می‌شود. جذب اگزالات از کولون افزایش یافته و منجر به هیپراگزالوری و افزایش سنگ‌های اگزالاتی می‌شود. ادرار غلیظ و دهیدراسیون نسبی در برداشت ایلئوم معمول بوده و احتمال تشکیل سنگ را افزایش می‌دهد. کولون مسئول جذب 1 تا 5/1 لیتر مایعات غنی از الکترولیت در طول روز می‌باشد که به 5 تا 6 لیتر در طول روز نیز قابل افزایش است. اگر قسمتی از کولون در بیمار باقی‌مانده باشد، سوءجذب نمک‌های صفراوی باعث آسیب مخاط کولون، افزایش حرکات کولون و در نتیجه از دست دهی مایعات و الکترولیت‌ها می‌شود. در برداشت ایلئوم اگر فرد رژیم پرچرب مصرف کند منجر به شکل‌گیری هیدروکسی اسیدچرب و از دست‌دهی بیشتر مایعات می‌شود.
بیشتربخوانید:
درمان‌های تغذیه‌ای
اصولاً پس از جراحی بیماران NPO نگه داشته شده یا تغذیه وریدی خواهند داشت. با بازگشت عملکرد روده رژیم مایع شفاف تجویز می‌شود. سپس بیماران به‌تدریج وارد رژیم کم فیبر و نهایتاً رژیم عادی می‌شوند. در این زمان مواد غذایی مختلف به‌صورت مجزا به رژیم اضافه می‌شوند. بنابراین در صورت بروز هرگونه مشکل، قابل پیگیری خواهد بود.اغلب بیمارانی که قسمت بزرگی از روده آنها خارج شده است، جهت حفظ وضعیت تغذیه‌ای نیازمند تغذیه روده‌ای می‌باشند. هر چه شدت مشکل بیمار بیشتر باشد، برگشت به رژیم عادی بیشتر طول می‌کشد. وعدههای غذایی کوچک و متعدد (6 الی 10 وعده در روز) بهتر از وعدههای بزرگ تحمل می‌شوند. استفاده از تغذیه وریدی در زمان‌هایی که بیمار معمولاً غذا نمی‌خورد (مثلاً در طول شب) باعث افزایش دریافت می‌شود.نوکلئوتیدها (بفرم پورین، پیریمیدین و ریبونوکلئیک اسید) باعث افزایش انطباق موکوسی می‌شوند؛ اما متأسفانه در محصولات تغذیه روده‌ای و وریدی به مقدار کمی یافت می‌شوند. اسیدهای چرب کوتاه زنجیر (مثلاً بوتیرات، پروپیونات و استات) حاصل از تخمیر باکتریایی فیبر و کربوهیدرات، سوخت عمده سلول‌های اپیتلیوم کولون می‌باشد. به غذای این بیماران MCT اضافه می‌شود و به‌عنوان وسیله‌ای برای جذب ویتامین‌های محلول در چربی محسوب می‌شود. ازآنجایی‌که مصرف مقادیر زیاد MCT (مثلاً 1 قاشق غذاخوری) به‌صورت یکجا باعث تشدید اسهال می‌شود، بنابراین باید در دوزهای مساوی و متعدد در طول روز تقسیم شود.در بیماران مبتلا به SBS، با استفاده از تغذیه دهانی و روده‌ای و مصرف داروهای کاهنده سرعت روده باید از نیاز بیمار به تغذیه وریدی پیشگیری کرد. وعدههای غذایی متعدد، عدم استفاده از غذاها و داروهای اسموتیک، استفاده از درمان هیدراسیون خوراکی و مداخلات دیگر باید پیگیری شود. در برخی موارد تغذیه بیش از حد بیمار برای مقابله با سوءتغذیه خود منجر به تشدید سوءتغذیه غذا و مایعات ترشح شده از دستگاه گوارش در پاسخ به مصرف غذا می‌شود. بیماران با روده بسیار کوتاه جهت تأمین بخشی از مایعات و مواد مغذی مورد نیازشان نیازمند تغذیه وریدی می‌شوند.
