نیکسِن؛ راز هلندی برای شادی و دور کردن استرس

فرادید؛ وقتی نخستین‌بار درباره هنرِ «نیکسِن» یا هیچ‌کاری‌نکردن در یک مجله هلندی خواندم، به سرعت عاشق این ایده شدم. دو سال قبل بود و آن‌موقع من مادر 3 بچه کوچک بودم که تقریباً تا بچه‌ها صبحانه را بخورند و به مدرسه بروند دیوانه می‌شدم.

به گزارش فرادید؛ مفهوم هیچ‌کاری‌نکردن برایم بسیار جذاب جلوه کرد، اما درعین‌حال ناممکن به نظر می‌رسید. هرزمانی‌که به خودم اجازه نشستن می‌دادم، حس می‌کردم خانه شروع به صحبت کردن می‌کند. خودآگاه من فریاد می‌زد: «بلندشو کاری انجام بده، بلند شو آشپزخانه را تمیز کن، بلند شو کتاب‌های بچه‌ها را مرتب کن.»

من هرگز آخرین زمانی که هیچ کاری نکرده باشم را به خاطر نمی‌آوردم. اما بعد از خواندن آن مقاله کنجکاوی‌ام زیاد شد. این چیزی که هلندی‌ها نیکسن می‌نامیدندش چه بود؟ و چه فایده‌ای می‌توانست برای من داشته باشد؟

در همان ابتدای تحقیقم درباره نیکسن دریافتم که این ایده فواید بسیاری برای من و افرادی مانند دارد که تحت فشار و استرس زیاد هستیم. درحقیقت، همه ما می‌توانیم قدری نیکسن را در زندگی خود تجربه کنیم.

هلندی‌ها آدم‌های کم‌استرسی هستند، آن‌ها به ندرت در حال عجله و شتاب هستند. همسایه‌ها از آن‌طرف خیابان با هم احوال‌پرسی می‌کنند و عابران به هم لبخند می‌زنند. آن‌ها از خوشی فریاد نمی‌کشند، اما آرام و خونسرد هستند و از زندگی‌شان رضایت دارند. هلندی‌ها در شاخص شادی جهانی همواره در رأس قرار می‌گیرند. همین ماه اخیر بود که کودکان هلندی توسط یونیسف به عنوان شادترین کودکان جهان معرفی شدند.

چرا هلندی‌ها شاد هستند؟ آیا شادی هلندی‌ها ناشی از مزارع گل‌های لاله است؟ یا آزاد بودن مصرف ماری‌جوآنا یا هوای خوب؟ راز آن‌ها چیست؟ آیا نیکسن می‌تواند راز شادی هلندی‌ها باشد؟ من برای دستیابی به پاسخ این پرسش‌ها یک کتاب نوشتم. اکنون این کتاب به شما می‌گوید: برای ازبین‌بردن استرس و تقویت قوای تفکر باید هنر هیچ‌کاری‌نکردن را بیاموزید.

در زبان هلندی، نیکس niks یعنی «هیچ» که اسم است، نیکسن niksen فعل و به معنای «هیچ‌کاری‌نکردن» یا به انگلیسی nothing-ing است.

درباره معنای دقیق این واژه حتی در بین هلندی‌ها هم توافق نظر وجود ندارد، اما من فکر می‌کنم «انجام کار‌های بی‌هدف، مانند خیره شدن به بیرون از پشت یک پنجره» جزو کار‌هایی است که در این طبقه جای می‌گیرد.

یکی از کارشناسانی که برای نگارش کتابم با او صحبت کردم، درباره نیکسن به من گفت: «نیکسن احساس صبح یکشنبه‌ای است»؛ یا «تنها شدن با افکار خویشتن بدون قضاوت»؛ یا خیلی ساده «نشستن و آفتاب‌گرفتن.»

نیکسن در عمل شامل کار‌هایی مانند درازکشیدن روی کاناپه و خیال‌پردازی یا قدم زدن و تماشای مغازه‌هاست. نیکسن یعنی اجازه بدهی ذهنت در صف یک سوپرمارکت پرسه بزند یا یک فقط یک جا بنشینی.

نیکسن یعنی درحالیکه در اتوبوس نشسته‌ای به هیچ‌چیزی خیره نشوی، تلفنت توی جیبت باشد نه توی دستت. شما می‌توانید «هر دم» نیکسن را تجربه کنید و بدون اینکه خیلی تلاش کنید، مشاهدات زیادی داشته باشید.

نیکسن کتاب‌خوانی، تلویزیون دیدن و مرور شبکه‌های اجتماعی نیست. خیلی مهم است بین این فعالیت‌ها و نیکسن تمایز قائل شویم. شما نباید نیکسن را با تفریح و اوقات شاد اشتباه بگیرید. این کار‌ها هم اهمیت دارند، اما نیکسن از اهمیت بیشتری برخودار است.

بیشتر ما اغلب اوقات پرمشغله هستیم. احساس پرمشغله‌بودن به یک حس آشنا برای ما و اطرافیانمان تبدیل شده است. ما به این احساس عادت کرده‌ایم و آن را به خوبی می‌شناسیم.

اما اینکه کار‌های زیادی برای انجام دادن داشته باشیم ما را به سمت استرس یا احساس گناه هدایت می‌کند، زیرا به لحاظ فیزیکی قادر به انجام همه آن کار‌ها نیستیم؛ و به محض آنکه واکنش استرس در بدن فعال می‌شود، زمان زیادی طول می‌کشد تا از این حالت خارج شوید و خونسردی خود را به دست آورید.

 

 

بدتر از آن این است که بسیاری از ما در وضعیت استرس مزمن به سر می‌بریم. اگر استرس را یک موج در نظر بگیرید، استرس مزمن زمانی است که این موج همواره در اوج است و بدن و مغز ما همیشه در وضعیت هشدار قرار دارد. این وضعیت برای ما بسیار بد است.

روان‌شناس، جولی فراگا، می‌گوید: «استرس زیادی باعث می‌شود بدن همیشه در حالت جنگ یا گریز قرار داشته باشد. وقتی این وضعیت رخ می‌دهد، سیستم عصبی ما وارد مرحله واکنش شدید می‌شود که می‌تواند منجر به اضطراب، بی‌خوابی یا تحریک‌پذیری شود.»

فراگا می‌گوید، استرس مزمن می‌تواند سیستم ایمنی را مرطوب کرده و آن را مستعد بیماری‌هایی مانند سرماخوردگی و آنفولانزا کند. استرس مزمن همچنین می‌تواند منجر به درد‌های مفصلی و ماهیچه‌ای شود.

اما فقط چند دقیقه نیکسن در طول یک روز می‌تواند استرس را کاهش داده و بین هر موج استرس لحظاتی را ایجاد کند که فرد در آرامش فکر کند. نیکسن لحظاتی است که فرد به چیزی توجه ندارد و این لحظات می‌تواند نقش مهمی در زدودن استرس ایفا کند.

علاوه بر بدن، مغز نیز از هیچ‌کاری‌نکردن سود می‌برد. وقتی مارکوس رایچل، عصب‌شناس در مدرسه پزشکی سنت لوئیز در دانشگاه واشنگتن، تصمیم گرفت بفهمد مغز ما در زمانی که هیچ کاری نمی‌کنیم، چه کار می‌کند، از نتایج به دست آمده شگفت‌زده شد.

او با اندازه‌گیری فعالیت مغز به کمک اسکنر fMRI کشف کرد که مغز افرادی که در وضعیت نیکسن بودند بسیار فعال‌تر از مغز کسانی بود که در حال انجام کاری بودند.

درواقع، چیزی که رایچل حالت پیش‌فرض مغز نامید، شبکه‌ای از اتصالات مهم مغز بود که در هنگام هیچ‌کاری‌نکردن روشن بود.

رایچل می‌گوید: «مغز شما همیشه فعال است، همیشه روشن است. حتی وقتی هیچ کاری نمی‌کنید.» وقتی از او پرسیدم که آیا مغز حتی در هنگام هیچ‌کاری نکردن هم کاری انجام می‌دهد؟، او مکثی کرد و گفت: «همه کار می‌کند.» او می‌گوید: «شاعرانه‌اش این است که بسیار آرام با خودش حرف می‌زند.»

شاید به همین علت است که بعد از قدری نیکسن مولدتر می‌شویم. شاید نتوانیم بلافاصله بعد از نیکسن اثرات مفید آن را مشاهده کنیم، اما این به این معنی نیست که نیکسن کم‌اهمیت است.

برعکس، نیکسن فواید ارزشمند، آنی و بلندمدت دارد. آنچه نویسنده کانادایی کریس بایلی پرسه‌زنی ذهن و من نیکسن می‌نامم درواقع وضعیتی عالی برای خلاقیت و حل مسئله است.

بایلی می‌گوید: «در هنگام پرسه‌زنی، ذهن ما به مکان‌هایی می‌رود که ما می‌توانیم ایده‌هایی که در اثر مشکلات گذشته به دست آورده‌ایم را به مسائلی که در زمان فعلی با آن مواجه هستیم، پیوند بزنیم.»

«پرسه ذهنی ایده‌هایی را به هم وصل می‌کند و ایده‌های جدیدی را خلق می‌کند که اگر این اتفاق نمی‌افتاد هرگز به آن‌ها دسترسی پیدا نمی‌کردیم.»

به همین علت است که در هنگام دوش گرفتن، نشستن روی کاناپه، بافتنی بافتن یا خیلی ساده نیکسنینگ، ایده‌ها، گویی که جادویی صورت گرفته باشد، به ذهنمان خطور می‌کنند.

این لحظاتی که در انفعال و سکوت می‌گذرد قطعاً از آن لحظه‌ای که فریاد «یافتم!» سر می‌دهیم، نامرئی‌تر است، اما به همان اندازه مهم است. به یاد داشته باشید که حتی چند دقیقه نیکسن کفایت می‌کند.

مشخص شده که نیکسن برای مردان آسان‌تر است. مطالعات نشان می‌دهند که مردان هم اوقات فراغت بیشتری دارند و هم به خوبی از این اوقات محافظت می‌کنند. علاوه‌بر‌آن، زنان هم از اوقات فراغت مردان خود حمایت می‌کنند و حتی اوقات فراغت خود را فدای اوقات فراغت همسرانشان می‌کنند.

آمار‌ها نشان می‌دهد درحالیکه مردان و زنان تقریباً ساعات برابری کار می‌کنند، مردان بیشتر از زنان به کارهایِ درآمدزا اشتغال دارند. این در تمام دنیا صادق است و حتی در کشور‌های بسیار پیشرفته مانند هلند که به برابری جنسیتی معروفند، نیز دیده می‌شود.

جما هارتلی، روزنامه‌نگار آمریکایی، می‌گوید: «من فکر می‌کنم ما برای اوقات فراغت مردان و زنان استاندارد‌های متفاوتی داریم.» او اصطلاح «کار عاطفی» را برای توصیف بار نامرئیِ ذهنی‌ای به کار برد که زنان متحمل می‌شوند.

زندگی پرشغله می‌تواند یک زندگی شاد باشد، اما همه ما نیاز داریم که سرعت خود را آگاهانه کم کنیم و بدون آنکه احساس گناه کنیم، به خلوت خود پناه ببریم.

شاید لازم است که اوقاتی را آگاهانه و طبق برنامه به نیکسن اختصاص دهید. جانی اودل، نویسنده کتاب چطور هیچ کاری نکنیم: مقاومت در برابر اقتصاد توجه، هیچ کاری نکردن را به اختصار NOMO می‌نامد که یعنی «ضرورت از دست دادن» یا به انگلیسی Necessity of Missing Out؛ بنابراین برای رسیدن به این لحظه باید لحظات خود را برای نیکسن خالی کنید؛ یعنی قرار نگذارید، به شبکه‌های اجتماعی مراجعه نکنید و نگران از دست دادن اخبار نباشید.

ممکن است نیکسن شبیه ذهن آگاهی به نظر برسد، اما دقیقاً نقطه مقابل آن قرار دارد. ذهن آگاهی یعنی «آگاهی کامل از اکنون». هر دو در ذات خود بی‌تحرکی و آرامش دارند، اما دو فعالیت کاملاً متفاوت هستند.

در ذهن‌آگاهی یا مدیتیشن شما یک وضعیت بدنی خاص دارید و ذهن خود را متمرکز می‌کنید، بنابراین در ذهن‌آگاهی شما مشغول انجام کاری هستید، هرچند که حرکت نداشته باشید.

به عقیده من در هنگام ذهن‌آگاهی و مدیتیشن ما در واقع مشغول انجام کار‌های سنگینی هستیم که با استراحت و خونسردی فاصله زیادی دارد.

حتی شاید بتوان گفت که نیکسن در واقع ضدِ ذهن‌آگاهی است؛ زیرا در نیکسن شما نیازی ندارد به بدن خود، تنفس‌تان، لحظه اکنون یا افکارتان آگاه باشید. برعکس، شما روشی کاملاً متضاد را در پیش می‌گیرید: گریز از خودتان و گم شدن برای چند لحظه.

نیکسن مثل رویابافی است. رویابافی، برخلاف ذهن‌آگاهی و درست مثل نیکسن، به هیچ آمادگی، آموزش، یا اتاق و موسیقی خاصی نیاز ندارد. برعکس، شما همین حالا هم در انجام آن بسیار خوب عمل می‌کنید.

راچل ژانت در کتاب «لذت هیچ‌کاری‌نکردن» به خوانندگان توصیه می‌کند یک فهرست از کار‌هایی که نباید انجام دهند تهیه کنند. این ایده بسیار درخشان است و ممکن است حتی بسیار بهتر از تهیه فهرست کار‌هایی که باید انجام دهیم باشید.

این ایده از شما می‌خواهد چیز‌هایی را پیدا کنید که نمی‌خواهید انجامش دهید. از خودتان بپرسید آیا این فعالیت‌ها به شما کمک می‌کند تا به چیزی که می‌خواهید برسید یا آیا اگر انجامشان ندهید پیامد‌های جدی خواهد داشت؟

و بعد یاد بگیرید به فعالیت‌هایی که هیچ کمکی به پیشرفت شما نمی‌کنند، نه بگویید. زمانی که از انجام ندادن این فعالیت‌ها آزاد می‌شود را به نیکسن اختصاص دهید.