دکتر محمدجواد سلیمانی؛ فوق تخصص پیوند کلیه
سنگ‌های سیستم ادراری
یکی از شایع‌ترین علل مراجعه بیماران به مراکز درمان، وجود سنگ‌های ادراری می‌باشد که این مشکل در کشور ما نیز بسیار شایع است.
می‌توان از علل به وجود آمدن سنگ‌های ادراری به عوامل مختلفی همچون جنس، سن، میزان نوشیدن مایعات، نوع غذا، ژنتیک، بیماری‌های ارثی و منطقه جغرافیایی اشاره نمود. با توجه به اینکه در سراسر کره زمین عوامل بسیار متعددی در تشکیل سنگ‌های ادراری دخالت دارند لذا بررسی دقیق علل تشکیل این سنگ‌ها بسیار مشکل است.
البته در بررسی‌های انجام شده، مشخص گردیده است که یکی از مهم‌ترین علل شیوع سنگ‌های ادراری در ایران، عدم مصرف آب و مایعات به اندازه کافی می‌باشد. همچنین، در افرادی که غذاهای پرپروتئین و با نمک زیاد مصرف می‌کنند، سنگ سازی بیشتر دیده می‌شود، به خصوص در افرادی که گوشت بیشتری مصرف می‌کنند.
روش ESWL یا سنگ‌شکنی برون اندامی از سال 1980 در پزشکی رایج شده است البته این روش از سالها قبل در مهندسی و شکستن سنگ‌های معادن کاربرد داشته است. پس از به کارگیری این روش در مدل‌های حیوانی، استفاده از آن در انسان نیز به کار گرفته شد که به عنوان تحولی در پزشکی و جراحی کلیه محسوب می‌شود.
انواع سنگ‌های سیستم ادراری
1- سنگ‌های کلسیمی که شایع‌ترین انواع سنگ‌ها هستند.
2- سنگ‌های عفونی
3- سنگ‌های با منشاء اسیداوریکی
4- سنگ‌های سیستینی (این نوع سنگ‌ها به دلیل نقص ژنتیکی به وجود می‌آید بطوریکه این ماده در ادرار بیش از حد ترشح شده، سبب ایجاد سنگ سیستینی می‌شود).
مکانیسم ایجاد سنگ‌های ادراری
وقتی ماده مورد نظر بیش از حد طبیعی در ادرار ایجاد شود، از حد اشباع می‌گذرد و در این حالت هسته اولیه سنگ تشکیل می‌شود که به مرور زمان با باقی ماندن این ماده در ادرار، اندازه سنگ بزرگ‌تر می‌گردد.
علل به وجود آمدن سنگ‌های کلسیمی
سنگ‌های کلسیمی که از شایع‌ترین نوع سنگ‌های سیستم ادراری در ایران هستند، گاه به علل نامشخصی به وجود می‌آیند، ولی عمدتا بیماری‌های نظیر: پرکاری تیروئید، پرکاری پاراتیروئید، سرطان با پیشرفت استخوانی و خصوصا در خانم‌ها مصرف خودسرانه ویتامین D از علل به وجود آمدن این نوع سنگ‌ها هستند.
با توجه به اینکه شیوع سنگ‌های ادراری در آقایان سه برابر بیش از شیوع آن در خانم‌ها می‌باشد، ولی متاسفانه مصرف ویتامین D بدون تجویز پزشک آمار متقاضیان سنگ‌شکنی در خانم‌ها را افزایش داده است.
پیشگیری از بروز سنگ‌های ادراری
1- مصرف کافی آب در روز (حدود 10-8 لیوان آب) 2- عدم مصرف با محدود کردن مصرف ماده‌ای که سبب ایجاد سنگ می‌شود. به عنوان مثال، افرادی که سنگ‌هایی از نوع اسیداوریک دارند، مواد گوشتی و... را باید در حد متعادل مصرف کنند.
توجه
نکته مهم در پیشگیری از بروز مجدد سنگ‌های ادراری، رعایت دستورات پزشک در رژیم غذایی است.
آمارها در سراسر دنیا نشان می‌دهند بیش از 60 درصد افرادی که دچار سنگ‌های ادراری شده‌اند، پنج سال پس از شکستن و دفع سنگ، به دلیل عدم رعایت دستورات پزشک، دچار عود مجدد بیماری و تشکیل سنگ شده‌اند.
عوارض ایجاد سنگ‌های ادراری
1- انسداد سیستم ادراری 2- ایجاد عفونت 3- از بین رفتن کلیه در اثر انسداد 4- به ندرت در زمان‌های طولانی منجر به سرطان نیز می‌شود.
روش سنگ‌شکنی برون اندامی چگونه است؟
در روش PCNL (Per Cotaneus Nephrolitotomy) با ایجاد سوراخی از طریق پوست لوله پلاستیکی داخل کلیه قرار می‌گیرد و از این طریق بین پوست و داخل کلیه کانالی ایجاد شده و عمل مذکور انجام می‌شود.
رده‌بندی سیستم‌های سنگ‌شکنی
1- سیستم الکتروهیدرولیک
2- سیستم الکترومگنتیک
3- سیستم اولترا سوند
روش الکترومگنتیک یکی از روش‌های رایج در سراسر دنیا می‌باشد.
مکانیسم دستگاه سنگ شکن
در دستگاه بخشی وجود دارد که تولید صوت می‌کند. صوت ایجاد‌شده با فرکانس خاص به سیم‌پیچ منتقل می‌شود و ایجاد انواع صوتی با فرکانس بالای 20 هزار می‌کند.
وقتی امواج صدا به سیم‌پیچ پالس می‌رسد، حالتی مانند انفجار ایجاد شده، سپس امواج صوتی به محل مورد نظر هدایت می‌شود.
در سیستم ادراری هر چه از مناطق بالا به پایین می‌رویم، موفقیت سنگ‌شکنی کمتر می‌شود. در مناطق بالاتر نظیر کلیه به جهت اینکه در معرض دید بیشتری قرار دارند، عمل سنگ‌شکنی بهتر صورت می‌گیرد. همچنین، سنگ‌های حالب فوقانی بهتر از حالب میانی شکسته می‌شود.
یکی از مهم‌ترین کارهای جراح کلیه و مجاری ادراری این است که قادر باشد سنگ را دقیقا مورد هدف قرار دهد؛ سپس دستگاه امواج صوتی با پالس 120-80 ضربه در دقیقه منتقل می‌کند.
در این حالت امواجی که ایجاد می‌شود، Shoke wave نام دارد.
عمل سنگ‌شکنی چه مدت طول می‌کشد؟
این زمان حدود 30-15 دقیقه طول می‌کشد که براساس جنس، اندازه و محل قرار گرفتن سنگ متغیر است. وقتی امواج مورد نظر به سنگ منتقل می‌شوند، به تدریج ترک خوردگی ایجاد شده روی سطح سنگ عمیق‌تر می‌گردد و در نهایت سنگ به قطعات ریز درمی‌آید...
برای خواندن بخش دوم- کاربرد سنگ شکن در سنگ‌های سیستم ادراری- اینجا کلیک کنید.
