دکتر مریم شاهرخ؛ فوق تخصص بیماری‌های کلیه
کلیه‌ها عامل و قربانی پرفشاری خون (هیپرتانسیون) هستند. فشارخون بالا عامل کلیدی مختل‌کننده عملکرد کلیه است. بروز بیماری کلیه پیامد شایع هایپرتانسیون مقاوم به درمان است. بنابراین درمان هایپرتانسیون مهم‌ترین مداخله در درمان همه انواع بیماری‌های مزمن کلیه است.
چگونه وجود بیماری مزمن کلیه را اثبات نماییم؟
اندازه‌گیری GFR (میزان فیلتراسیون گلومرولی) به عنوان معیار عملکرد کلیه همراه با ارزیابی پروتئین یا آلبومین ادرار باید جهت بررسی بیمار انجام شود. با وجود پیشرفت‌های آزمایشگاهی در ارزیابی بیماران، آگاهی بیماران مبتلا به نارسایی مزمن کلیه چندان مناسب نیست. بیماران با بیماری مزمن کلیه چندین بار بیشتر از افراد عادی جامعه به دلیل بیماری قلبی عروقی فوت می‌کنند.
شیوع بیماری مزمن کلیه در دنیا چگونه است؟
شیوع بیماری مزمن کلیه و به دنبال آن نارسایی مزمن کلیه مرحله نهایی رو به افزایش است. شایع‌ترین (البته نه تنهاترین) عوامل بیماری مزمن کلیه دیابت شیرین و پرفشاری خون (هیپرتانسیون) هستند. عوارض قلبی عروقی با کاهش GFR به زیر 60 Ml/min افزایش می‌یابد و بنابراین شناسایی و کاهش CKD مقدمه‌ای بر افزایش سلامت عمومی است.
افراد مسن، مردان و نژاد آفریقایی – آمریکایی که سابقه قبلی هایپرتانسیون دارند، استعداد ابتلا به نارسایی کلیه مرحله نهایی بیشتری خواهند داشت.
نقش پرفشاری خون (هیپرتانسیون)
هایپرتانسیون یک مشکل عمده است و بزرگترین عامل خطر برای پیشرفت و بدتر شدن بیماری مزمن کلیه در افراد دیابتی و غیردیابتی است. جمعیت دنیا هر روز پیرتر می‌شود و سن بالا شایع‌ترین عامل خطر برای پیشرفت هایپرتانسیون و دیابت به دنبال آن بیماری مزمن کلیه می‌باشد. شیوع هایپرتانسیون 34 درصد در کشورهای پیشرفته و 80 درصد در کشورهای در حال پیشرفت است.
میزان هایپرتانسیون در افراد بالای 60 سال بیشترین است و در BMI بالای 30 افزایش می‌یابد. کمتر از نیمی از وجود بیماری آگاهی دارند، کمتر از نیمی درمان می‌شوند و کمتر از 3/2 با دارو به فشارخون کمتر از 90/140 می‌رسند. وضعیت در بیماران مبتلا به CKD از نظر آگاهی و درمان به مراتب بدتر است.
کدام نوع از فشارخون عامل خطر بالاتری برای کلیه و سیستم قلبی و عروقی است؟
براساس مطالعات موجود فشارخون سیستولیک بیشتر از فشارخون دیاستولیک عامل ایجادکننده حوادث قلبی عروقی و پیشرفت بیماری کلیه است.
هدف از درمان هایپرتانسیون در بیماران CKD چیست؟
فشارخون سیستولیک کمتر از mmHg 130 و کمتر از mmHg 125 در صورتی که دفع پروتئین 24 ساعته در ادرار از یک گرم بیشتر باشد. همانطور که قبلا اشاره شد دیابت شیرین و هایپرتانسیون شایع‌ترین مسببین CKD هستند.
در حال حاضر بیش از 240 میلیون بیمار دیابتی در دنیا وجود دارد که در سال 2025 به دنبال پیر شدن جامعه، زندگی شهری، عادات غذایی نامناسب و افزایش مصرف چربی این میزان به 380 میلیون خواهد رسید.
بیشتر از 50 درصد بیماران دیابتی در دنیا از وضعیت خود آگاهی ندارند و درمان نمی‌شوند. همان عاداتی که چاقی را افزایش می‌دهند عوامل مستعدکننده دیابت را در برمی‌گیرند مانند سابقه فامیلی، بروز هایپرتانسیون، سن، افزایش وزن بدن، فقدان ورزش و عادات غذایی ناسالم.
در حال حاضر نه تنها آگاهی در مورد CKD در دنیا کم است بلکه دانش پزشکان نیز در مورد عوامل مستعدکننده آن مانند دیابت شیرین و هایپرتانسیون پایین است. در یک بررسی در آمریکا مشخص شد که 2/1 پزشکان عمومی از نقش تاریخچه خانوادگی به عنوان عامل خطر برای CKD آگاهی نداشتند در حالی که نژاد آمریکایی‌های آفریقایی تبار را در 4/1 موارد مقصر دانستند و از دیابت و هایپرتانسیون به ترتیب در 95 درصد و 97 درصد موارد به عنوان عامل خطر CKD یاد می‌کردند.
با تمام این آگاهی‌ها کمتر از 60 درصد موارد درمان مناسب دریافت می‌کردند.
تکلیف چیست؟
مهم‌ترین راه‌حل آن است که بر روی آگاهی اجتماعی متمرکز شده و برنامه‌های غربالگری و برنامه‌های آموزشی برای بیماران و پزشکان اجرا شود. هدف آن باشد که به هنگام تشخیص CKD هایپرتانسیون بهتر درمان شود.
جمعیت دنیا رو به پیر شدن است و به همین دلیل اختلالاتی مانند هایپرتانسیون و دیابت ملیتوس رو به فزونی است و این به بهای سنگینی برای جوامع تمام خواهد شد در سال 2005 در آمریکا 32 میلیون دلار در چنین برنامه‌هایی هزینه شده است.
این هزینه‌ها باید به سمت شناسایی و پیشگیری از پیشرفت CKD سوق داده شود.
راه مطمئن برای پیشگیری از CKD شامل غربالگری پرفشاری خون هایپرتانسیون بهبود تست‌های تشخیصی، شناسایی عوامل مستعدکننده همراه مانند دیابت ملیتوس و درمان جدی این اختلالات است.