تحریریه ماهنامه دنیای سلامت
دانشمندان معتقدند برای هر یک از ما تقریبا هشت ساعت خواب شبانه لازم است، اما در حدود نیمی از انسان‌های کره خاکی این میزان خواب ندارند و تقریبا 80 درصد از زنان شاغل نمی‌توانند نیاز بدنشان را به خواب برآورده سازند و غالبا دچار خستگی و فرسودگی می‌شوند. پزشکان و دانشمندان معتقدند که:
اگر خواب شبانه 1-2 ساعت باشد، حتما به عملکرد مغز آسیب وارد می‌شود.
خواب نامناسب برابر است با سرطان، بیماری‌های قلبی، چاقی، دیابت و...
خواب نامناسب می‌تواند منجر به افسردگی، سقط جنین (در صورت بارداری)، افسردگی پس از زایمان و نازایی شود.
مرحله اول
در ساعت 10:00 شب، ماده شیمایی خواب‌آوری به نام «آدنوسینی» در رگ‌های خونی به بیشترین مقدار خود می‌رسد. آدنوسین وقتی که مشغول کار کردن هستید، در بدن به وجود می‌آید. همچنان که فکر می‌کنید، حرف می‌زنید، رانندگی می‌کنید و غذا می‌خورید، آدنوسین در بدن ذخیره می‌شود و کم‌کم زمان خواب را به مغز دستور می‌دهد. اگر در این لحظه یک فنجان قهوه بنوشید، کافئین آن در میان سلول‌های مغز جای می‌گیرد و اجازه نمی‌دهد سیگنال‌هایی که آدنوسین به مغز می‌فرستد، به آن برسد.
مرحله دوم
در ساعت 10:13 دقیقه شما کاملا بیدار هستید، اما فعالیت الکتریکی مغز کندتر و ضعیف‌تر از قبل می‌شود. وقتی که کاملا به خواب می‌روید، امواج مغز آرام و هماهنگ می‌شوند و شما وارد اولین مرحله خواب می‌شوید. در این مرحله که تقریبا پنج دقیقه طول می‌کشد، نوعی هوشیاری دارید و به سرعت می‌توانید از خواب بیدار شوید.
مرحله سوم
مرحله بعدی، یعنی مرحله سوم، 20-15 دقیقه به طول می‌انجامد. بعد از آن وارد مرحله چهارم می‌شوید. در این مراحل شما به خواب عمیق می‌روید. نفس کشیدن‌تان کندتر شده و سریع وارد مرحله REM می‌شوید. مرحله REM همراه با تکان‌های سریع چشم است و مغز نوعی سیگنال الکتریکی بد آهنگ از خود ساطع می‌کند. در این مرحله مغز شما مانند زمان بیداری فعال است و فقط جسم‌تان در خواب است. همچنین، بیشتر خواب می‌بینید. چشمان تان به عقب و جلو می‌روند، ماهیچه‌ها و عضلات دست و پاهای‌تان کاملا بی‌حس هستند و شاید همین لختی بدن نیز باعث می‌شود که به هنگام دیدن برخی خواب‌ها نتوانید به خود تکان دهید.
چرخه خواب
چرخه خواب 9:11 دقیقه طول می‌کشد و سپس چرخه بعدی آغاز می‌شود. در هر چرخه میزان عمق خواب و REM متفاوت است. موش‌ها چیزی حدود دو سال عمر می‌کنند، اما اگر نخوابند، ظرف مدت سه هفته می‌میرند. اگر شما یک شبانه‌روز (24 ساعت) نخوابید، به طور غیرارادی خواب‌های کوتاه 2-3 ثانیه‌ای با فاصله‌های زمانی کوتاه خواهید داشت که در هر یک از این خواب‌های بسیار کوتاه، کاملا هوشیاری خود را از دست می‌دهید.
در ساعت 3:21 دقیقه نیمه شب، شما با یک صدای کوچک از خواب می‌پرید.
کورمال کورمال لیوان آب را از روی میز برمی‌دارید و آن را می‌نوشید.
در ساعت 3:59 دقیقه ممکن است به ساعت نگاهی بیندازید احساسی لذتبخش و دلچسب به شما دست دهد.
اگر خواب شما 1-2 ساعت کمتر از نیاز واقعی بدن‌تان باشد، در طول روز تحریک‌پذیرتر می‌شوید و بیشتر در معرض خطر بیماری‌های قلبی و دیابت قرار می‌گیرید. همچنین، سیستم ایمنی بدن‌تان ضعیف شده و سریع‌تر به سرماخوردگی و آنفلوآنزا مبتلا می‌شوید. افرادی که در طول شبانه‌روز کمتر از 7 ساعت می‌خوابند، چاق‌ترند.
اگر کسی دو شب پیاپی، هر شب فقط 4 ساعت بخوابد، میزان ترشح هورمون لپتین بدنش تا 18 درصد کاهش و ترشح هورمون گرلین او 28 درصد افزایش می‌یابد. هورمون لپتین پیام سیری و هورمون گرلین پیام گرسنگی را به مغز می‌فرستد.
ساعت 4:25 دقیقه آخرین ساعات خواب خود را می‌گذرانید. در این زمان مغز شما آنچه را که در روز قبل آموخته‌اید، تمرین و تکرار می‌کند.
در ساعت 7 صبح خودتان را با خواب آلودگی به ساعت می‌رسانید و به طور ژنتیکی تمایل دارید که بیشتر بخوابید. بدن حیوانات نوعی ساعت زنگدار دارد! آنها سر وقت از خواب بیدار می‌شوند، غذا می‌خورند، استراحت می‌کنند و حتی در زمان معینی مهاجرت می‌کنند؛ اما در انسان‌ها این کارها با ساعت تنظیم می‌شود.
در سال‌های اخیر دانشمندان نزدیک به 10 نوع ژن مربوط به زمان کشف کرده‌اند. یکی از این ژن‌ها باعث می‌شود که فرد به طور مرتب هر روز صبح از خواب بیدار شود. این ژن کاملا ارثی است. شاید فکر کنید با تلاش بیشتر می‌توانید به خواب کافی برسید؛ اما در واقع لازم است که عوامل دیگر را با خواب‌تان تطبیق دهید.
رابطه کم‌خوابی با چاقی
کم‌خوابی موجب چاقی و بیماری‌هایی از قبیل دیابت می‌شود. قبلا مردم از این موضوع تعجب کرده و تصور می‌کردند کم خوابی موجب لاغری می‌شود. پژوهشگران برای رسیدن به این نتیجه 25000 زن و مرد را مورد آزمایش قرار دادند. آنها این افراد را به مدت دو سال تحت نظر داشتند و دریافتند از میان آنها افرادی که کمتر از 7 ساعت در شبانه‌روز می‌خوابند، در معرض خطر حملات قلبی، دیابت و از همه بیشتر چاقی قرار دارند. از هر 10 نفر، 1 نفر کمتر از 6 ساعت در شبانه‌روز می‌خوابد و بقیه بیش از 9 ساعت می‌خوابند. اما خواب بیش از 9 ساعت موجب چاقی نمی‌شود. براساس پژوهش‌های انجام شده کسانی که کمتر از میزان مورد نیاز بدنشان می‌خوابند، تا 33 درصد بیشتر چاق می‌شوند.
