مراحل و روند طراحی معماری

اطلاعات معماری: در سراسر دنیا معماران حرفه ای هر کدام روشی خاص خود، برای طی کردن روند طراحی معماری دارند، که این روش ممکن است در خصوص هر پروژه و هر موضوع جدید دستخوش تغییراتی شود. سال ها تجربه کار و درگیری با پروژه های مختلف تجربیاتی را در اختیار آنها می گذارد تا بتوانند برای طراحی یک اثر معماری راه های متنوع و مخصوص به خود داشته باشد. اما در این میان یک معمار تازه کار و یا یک دانشجوی معماری از کجا باید شروع کند تا بتواند روند طراحی پروژه را پیش بگیرد؟! قطعا در ابتدای راه شناخت مراحلی مشخص و پیروی از آن کمک خواهد کرد تا یک طراح تازه کار بتواند به جوانب مختلف کار آشنا شود و پس از کسب تجربه های بسیار مانند یک معمار حرفه ای عمل کند. در این مطلب از چیدانه قصد داریم تا مراحل روند طراحی معماری را به صورت خلاصه با هم مرور کنیم. با ما همراه باشید.

تعریف و تشریح موضوع پروژه ( شناخت خواسته های کارفرما)

همانطور که در مطلب مراحل طراحی دکوراسیون داخلی گفتیم، اولین مرحله از کار طراحی معماری نیز کسب اطلاعات در خصوص خواسته های کارفرماست. قبل از هر چیزی طراح باید بداند که موضوع طرح و کاربری ساختمانی که قرار است طراحی شود چیست؟! و کارفرما از فضای مورد نظر خود چه توقعاتی دارد؟! بنابراین سوالاتی که به وجود خواهد آمد این است که:

• استفاده کنندگان از فضا چه کسانی هستند؟
• چه نوع فعالیتی قرار است در آن اتفاق بیفتد؟
• خواسته های ویژه کارفرما کدامند؟
• و هر سوال دیگری از این دست که در مورد هر کاربری می تواند متفاوت باشد.

جمع آوری اطلاعات و شناخت سایت (زمین) پروژه

در این مرحله باید به بررسی شرایط سایت پروژه پرداخت و ابعاد، اندازه و همسایگی های زمین را شناخت. طراح باید جهت گیری جغرافیایی و دسترسی های معبرهای عمومی آن را در نظر بگیرد. میزان عبور و مرور پیاده و سواره را بشناسد و شرایط کالبدی (فیزیکی)، فرهنگی و اجتماعی محل قرارگیری زمین پروژه را شناسایی کند. جمع آوری این اطلاعات کمک خواهد کرد تا معمار بتواند تصمیمات صحیح اتخاذ کرده و حتی در مراحل بعدی کار از آنها استفاده کند.

مطلب پیشنهادی: تبدیل ساختمان های 26 معمار مشهور به حروف الفبا

جمع آوری اطلاعات و شناخت اقلیم منطقه

معمار باید بداند که زمین پروژه در کدام یک از مناطق آب و هوایی قرار دارد. تا بتواند برحسب شرایط محیطی دست به انتخاب مصالح و طراحی فضاهای ساختمان بزند. همه ما خوب می دانیم که شرایط اقلیمی هر منطقه تاثیرات مستقیمی بر روی ساخت و سازهای آن دارد و محدودیت هایی را در انتخاب گزینه های پیش روی طراح ایجاد می کند. بنابراین در این مرحله تجزیه تحلیل های لازم به خوبی صورت می پذیرد.

مطلب پیشنهادی: با مصالح بومی اقلیم های مختلف ایران آشنا شویم!

بررسی نمونه مورد های مرتبط اجرا شده

پس از کسب اطلاعات پایه ای نوبت آن خواهد رسید که طراح شروع به جستجو بکند و ساختمان های اجرا شده در شرایط مشابه پروژه خود را بیابد. این شباهت ها می تواند در حوزه کاربری و یا اقلیمی باشد. دیدن نمونه ای اجرایی و موفق به یاری طراح خواهد آمد تا بداند که در شرایط یکسان به چه نکاتی باید توجه کند. بدیهی است که این بررسی ها تنها برای دیدن و ایده گرفتن است و انتظار می رود که باعث خلق اثری خلاقانه، نو و بدیع شود.

مطلب پیشنهادی: 3 کتاب برای آشنایی با آثار معماران ایرانی و اصول طراحی داخلی

شکل گیری کانسپت و ایده های طرح

با توجه به تجزیه و تحلیل لیست اطلاعات به دست آمده از هر بخش، معمار کانسپت اولیه (مفهوم کلی) طرح را پیش روی خود می گذارد و برای اجرایی کردن آن ایده هایی کاربردی را مد نظر قرار می دهد. در صورتی که کاربری فضا از اهمیت ویژه ی فرهنگی، اجتماعی برخوردار باشد کانسپت طرح اهمیت بیشتری خواهد داشت. در پروژه هایی مانند بیمارستان ها و پایانه های مسافربری که روابط فضاها و رفت آمد در آن در اولویت قرار دارد ایده ها از رویکرد کاملا مفهومی فاصله می گیرد.

برنامه ریزی فیزیکی، طراحی دیاگرام روابط و عرصه بندی فضاها

تعیین ریزفضاهای ساختمان و مشخص کردن روابط آنها با یکدیگر باید به وضوح انجام بگیرد. گرچه اعداد و ارقام اندازه های فضاها در مراحل بعدی ممکن است با توجه به شرایط ترسیمی و ... تغییر کند اما ترسیمات شماتیک (فرضی و بدون اندازه) جایگذاری فضاها لازم است. معمار در این مرحله عرصه بندی فضاها را انجام می دهد. فضاهای عمومی و خصوصی، خدماتی و اداری و.... را تقسیم بندی می کند و از محدوده قرار گیری آنها در پلان مطمئن می شود.

مطلب پیشنهادی: تقسیم فضایی ، روش ها و ابزار آن در معماری داخلی

طراحی فضا و حجم ساختمان

برای طراحی فضا و حجم بنا ترسیمات شماتیک و ابتدایی، مفید و کاربردی خواهند بود. این ترسیمات هم به صورت دو بعدی و هم سه بعدی به طراح اجازه میداد که تصویر ذهنی خود را پیاده کرده و از امکان پذیر بودن اجرای آن تا حدی مطلع شود. با این کار می توان افکار اولیه طرح را در راستای اهداف پروژه بسط و گسترش داد. طراحی حجم، نما و معماری داخلی ساختمان در این مرحله تا حد قابل قبولی پیش خواهد رفت و آماده ترسیمات دقیق خواهد شد.

ترسیم و ارائه مدارک و نقشه ها  (پلان، برش، نما، حجم سه بعدی)

هر ایده و طرح معماری برای اجرا شدن و به عینیت رسیدن نیازمند ترسیمات دقیق اجرایی در دو مرحله فاز یک و دو است. نقشه های جزئیات بنا به سازندگان اجازه می دهند تا به طرح ذهنی معمار پروژه، کالبدی فیزیکی ببخشند و به کمک مصالح آن را قابل لمس و قابل سکونت کنند. خوشبختانه با پیشرفت تکنولوژی و وجود نرم افزارهای متعدد این کار با سرعت و دقت بسیار زیادی انجام می شود.

مراحل طراحی پس از جمع آوری اطلاعات روندی موازی به خود می گیرند و گاهی ممکن است با توجه به شرایط کار یکی از دیگری پیشی بگیرد. اما به هر حال انجام همه مراحل الزامی است.

مطالب بیشتر: 5 کتاب معماری و طراحی داخلی ترجمه محمد احمدی نژاد
در دوره های آموزشی طراحی داخلی چه چیزهایی باید بیاموزیم!
چگونه طراحی دکوراسیون داخلی را شروع کنیم؟
معرفی 4 مجله معتبر معماری در ایران

نویسنده: لاله داورپناه ؛ تحریریه چیدانه