دکتر فاطمه قائم‌مقامی
سرطان به‌طور فزاینده‌ای عامل مهمی در بازار جهانی بیماری در دهه آینده خواهد بود. در حال حاضر بیش از 25 میلیون نفر در دنیا با سرطان زندگی می‌کنند و سالانه بیش از 11 میلیون نفر به این بیماری مبتلا می‌شوند. 7 میلیـون مرگ ناشی از سرطان اتفاق می‌افتد که 12درصد عامل مرگ در سرتاسر جهان است.
تا سال 2030 این میزان به ترتیب به بیش از 75، 27و17میلیون خواهد رسید. سرطان دومین علت مرگ در کشورهای توسعه یافته است، این در حالی است که بیش از نیمی از سرطان‌های دنیا در کشورهای درحال توسعه ایجاد می‌شود. علت افزایش شیوع سرطان در سال‌های اخیر، افزایش عوامل خطرساز، به‌خصوص استعمال دخانیات است.
وضعیت سرطان در ایران
سالیانه بیش از 30هزار نفر از ایرانیان در اثر سرطان فوت می‌کنند و بیش از 70هزار مورد جدید سرطان در کشور اتفاق می‌افتد. عوامل افزایش سریع موارد سرطان در کشور عبارت است از: تغییر سبک زندگی به سمت الگوی غربی، تحرک کم، افزایش مصرف گوشت، چربی، افزایش مصرف دخانیات.
صنعتی شدن جامعه، افزایش آلودگی‌های زیست محیطی، شغلی و بیولوژیک به مواد سرطان‌زا افزایش امید به زندگی در افراد جامعه و افزایش تعداد سالمندان این در حالی است که امکانات تشخیصی و درمانی جامعه نمی‌تواند با آن رشد کند که علل آن عبارت است از: عدم رعایت استاندارد‌های تولیدات مواد غذایی، مشکلات اجرایی در قوانین تماس شغلی با عوامل بیماری‌زا، عدم اجرای دستورالعمل درمانی و حمایتی سرطان به‌طور دقیق، نگرش منفی نسبت به سرطان در جامعه که باعث تأخیر در مراجعه و پیگیری می‌شود.
وجود نگرش غلط در مورد عوامل خطرزای سرطان، عدم آگاهی عموم مردم از حق و حقوق خود در مواجهه با عوامل خطرساز.
برنامه کنترل سرطان
کاهش میزان مرگ‌ومیر ناشی از سرطان از طریق پیشگیری اولیه، تشخیص زودرس، درمان موثر، بازتوانی، درمان نگهدارنده، کنترل درد بیماران و مراقبت خانواده در طی حیات میسر است؛ به طوری که بیشتر از 40درصد موارد سرطان قابل پیشگیری است و طبق گزارش WHO تا سال 2020 بیش از دومیلیون نفر را می‌توان نجات داد. همچنین 3/1 سرطان‌ها در صورت تشخیص به موقع قابل معالجه می‌باشند.
ثبت موارد سرطان
اساس هر برنامه پیشگیری و کنترل ثبت به موقع موارد سرطان است. در ثبت سرطان مبنی بر جمعیت منابع متعدد جهت جمع‌آوری داده‌های سرطان وجود دارد. که سه منبع عمده آن مراکز آسیب‌شناسی، مدارک پزشکی بیمارستان‌ها و اطلاعات مرگ‌ومیر می‌باشد.
از نظر وضعیت سرطان در ایران و سرطان‌های زنان آخرین نتایج مربوط به سال 1383 است و نظام ثبت سرطان بر پایه مدارک آسیب شناسی توانسته است بیش از 80درصد موارد سرطانی را در کشور شناسائی و ثبت نماید.
شیوع سرطان‌های زنان در ایران
شیوع سرطان در زنان به نسبت کمتر از مردان در کشور است، به طوری‌که در کشورهای غربی نیز بروز سرطان در مردان یک نفر از هر دو نفر و در زنان یک نفر از هر سه زن می‌باشد. در ایران نیز تقریباً شبیه وضعیت سرطان در غرب نسبت ابتلا به سرطان بر حسب جنس است.
حداکثر شیوع سنی سرطان در زنان 80 سال به بالاست که شبیه به حداکثر شیوع آن در مردان می‌باشد. شایع‌ترین سرطان در زنان ایرانی، سرطان پستان است. بعد از آن به ترتیب سرطان پوست، روده، معده، مری، سیستم خون‌ساز، تخمدان، تیروئید، مثانه، رحم، دهانه رحم، مغز و سیستم اعصاب مرکزی، ریه، کیسه صفرا، کلیه و لب و حفره دهانی می‌باشد.
موارد مرگ ناشی از سرطان در زنان ایرانی بیشتر به‌دلیل سرطان معده و در درجات بعد ریه، برونش، کبد، لوسمی، مغز و سیستم اعصاب مرکزی، روده، مری، پستان، حنجره، مثانه، لنفوم و هوجکین، لوزالمعده، پوست و لب و دهان، کلیه و دهانه رحم و سایر بخش‌های رحم و تخمدان است.
به عبارتی بیشتر موارد مرگ ناشی از سرطان در زنان به دلیل سرطان‌های مشترک بین دو جنس و شایع‌ترین علت مرگ ناشی از سرطان‌های خاص (وابسته به جنس) در درجه اول مربوط به سرطان پستان و در درجه دوم مربوط به سرطان دهانه رحم می‌باشد. ازنظر شیوع سرطان در استان‌های مختلف کشور باید گفت بیشترین شیوع سرطان در زنان در استان‌های چهارمحال‌وبختیاری و خراسان و کمترین در استان‌های سیستان و بلوچستان است.
شیوع سرطان پستان در استان‌های یزد و اصفهان و تهران بیشتر و در سیستان و بلوچستان کمترین است. شیوع سرطان تخمدان نیز دراستان خراسان و یزد بیشتر و در استان‌های سیستان و بلوچستان و هرمزگان حداقل می‌باشد. شیوع سرطان رحم نیز در استان‌های یزد و سمنان و اصفهان بیشتر و در استان سیستان و بلوچستان درکمترین حد است.
به‌طور خلاصه باید گفت
شیوع سرطان در دنیا و در ایران روبه رشد است. علل عمده آن تغییر سبک زندگی و تماس با عوامل سرطان‌زا می‌باشد. شیوع سرطان در زنان به نسبت کمتر از مردان است.
طبق آمار ثبت سرطان در سال 1383
سرطان پستان شایع‌ترین سرطان خاص زنان و سرطان تخمدان در درجه هشتم و سرطان جسم رحم و دهانه رحم در درجات پایین‌تر می‌باشد. شیوع سرطان خاص زنان در مناطق شرقی و مرکزی کشور بیشتر و در مناطق جنوبی کمتر است.
