ملاحظاتی در مصرف نوشیدنی ها از منظر طب سنتی ایرانی

د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کتر سید‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ مهد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی میرغضنفری : پزشک، د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کتری تخصصی (PhD) فیزیولوژی پزشکی، پژوهشگر طب سنتی ایرانی - عضو هیات علمی و معاون پژوهشی د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌انشکد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ه پزشکی د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌انشگاه علوم پزشکی ارتش

تنظیم و گردآوری : مریم قره گزلو

تحریریه زندگی آنلاین : با آمدن فصل تابستان تمایل به آشامیدن نوشیدنی‌ها خصوصاً نوشیدنی‌های خنک بیشتر می‌شود. در کنار آب‌میوه‌ها و شربت‌های طبیعی و خانگی اما نوشیدن آبمیوه‌ها و شربت‌های صنعتی، و نوشیدنی‌های گازدار نیز در این روزها رواج بسیاری دارد. همچنین هستند افرادی که بر طبق عادت علاقه‌ی بسیاری به مصرف چای، دمنوش‌ها و یا قهوه و نسکافه دارند.مصرف برخی نوشیدنی‌ها مانند شیر و یا آب پنیر (ماء‌الجبن) نیز برای حفظ سلامت در حد متعادل و با توجه به مزاج به افراد توصیه می‌شود. اما در هنگام خوردن و آشامیدن باید توجه داشته باشیم که خوردن و نوشیدن تحت کنترل ما انسان‌ها و در اختیار ما است و این قدرت انتخاب یعنی باید بدانیم چه زمانی لازم است از خوردن برخی مواد غذایی یا آشامیدنی‌ها پرهیز کنیم و چه زمانی مجاز به مصرف یک نوشیدنی و یا خوردنی هستیم. به همین دلیل، خوردنی‌ها و نوشیدنی‌ها، در میان سایر شاخصه‌های سبک زندگی (هوا و محیط، رخدادهای روانی، فعالیت‌های بدنی، خواب و بیداری، دفعیات بدن) از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند.حیوانات به گونه‌ای آفریده شده‌اند که تنها به بعضی از مواد خوردنی یا نوشیدنی تمایل دارند: مثلاً درندگان مثل شیر و پلنگ فقط گوشت می‌خورند اما اسب، گاو و چهارپایان بیشتر از علف تغذیه می‌کنند و هیچ‌گاه گوشت نمی‌خورند. بعضی از حیوانات هستند که همه ‌چیز خوارند اما در همه چیزخواری خودشان نظم و ترتیب و قاعده و قانونی دارند و از آن تخطی نمی‌کنند.اما انسان ضمن این‌که می‌تواند از همه‌چیز استفاده کند، همه‌چیز را بخورد و بنوشد قدرت انتخاب دارد. یعنی می‌تواند در مصرف یک خوردنی یا نوشیدنی زیاده‌روی کند، و یا یک چیز را اصلاً نخورد و حتی دچار عارضه شود.بنابراین، در مورد مصرف نوشیدنی‌ها نیز باید همواره با در نظر گرفتن مزاج خود، اصل پرهیز، اقلیم، فصل و ... بهترین نوشیدنی را انتخاب کنیم.

در ادامه‌ی این مقاله به بررسی خواص و مضرات برخی از نوشیدنی‌ها می‌پردازیم.

 بیشتربخوانید:

تدابیر نوشیدن آب

یک باور بسیار غلط در میان عموم مردم نوشیدن بی‌جا و بی‌رویه آب است. برخی بر این باورند که نوشیدن روزانه هشت لیوان آب برای همه‌ی اشخاص مفید و یک اصل است اما این مطلب هیچ پایه و اساس علمی ندارد و منجر به آسیب رساندن به بدن می‌شود.

نکته‌ی اصلی برای نوشیدن آب برای تمام افراد این است: اگر انسان تشنه شد آب را استفاده کند و اگر تشنه‌اش نبود نیاز نیست آب بخورد.نوشیدن آب آدابی نیز دارد: همه حجم آب را یکجا سر نکشید. یکجا نوشیدن آب به معده و کبد شما مقداری آسیب می‌رساند. آب را بمکید طوریکه که انگار که آب را می‌جوید و این عمل باعث می‌شود که دمای آب به دمای بدن نزدیک شود. نوشیدن آب خیلی سرد، خصوصاً در هوای گرم، به‌شدت معده و کبد را سرد و هضم را مختل می‌کند.در هوای گرم آب یخ نخورید و داخل آب یخ نیندازید. می‌توان آبی که در یخچال است بنوشید اما بهتر است آب هم دمای محیط باشد. برای افراد با مزاج گرم اجازه داده شده است یک مقدار از آب‌های خنک‌تر استفاده کنند.در هنگام خوردن غذا نباید آب خورده شود چراکه باعث ایجاد رطوبت در بدن می‌شود و معده را ضعیف می‌کند. اگر پشت سر هم روی غذا آب ریخته شود غذا در معده ناقص و بد گوارش می‌شود. افرادی که دچار نفخ و ریفلاکس هستند با رعایت این قاعده می‌توانند بهبود پیدا کنند.بعد از مصرف مخصوصاً گوشت و غذاهای چرب بلافاصله آب نخورید چراکه نوشیدن آب عمل هضم غذا را مختل می‌کند. در طب سنتی توصیه می‌شود که یک الی دو ساعت بعد از غذا در صورت تشنگی آب بنوشید.همچنین نوشیدن آب سرد به‌صورت ناشتا برای کاهش وزن و یا رفع یبوست از نظر طب سنتی توصیه نمی‌شود و منجر به آسیب به معده و کبد می‌شود، اما آب ولرم مانعی ندارد.

نوشیدنی‌های مخصوص فصول گرم

در فصل بهار و تابستان مصرف شربت‌ها و آبمیوه‌های خنک توصیه می‌شود: مثل آلبالو، ریواس، آب‌غوره، آب‌لیمو، توت‌فرنگی، زرشک، شاه‌توت، تمشک، نارنج و.... این نوشیدنی‌ها که اغلب طبع خنکی دارند بسیار مناسب روزهای گرم بوده و خاصیت جلا دهندگی نیز دارند.کسانی که طبع‌های خیلی گرمی ندارند و یا معده‌هایی ضعیفی دارند و می‌خواهند از منافع آب‌میوه‌های سرد بهره‌مند شوند می‌توانند مقداری از این میوه‌ها را با شکر و یا عسل یا نبات روی شعله قرار دهند و حرارت داده تا شربت و مربای این میوه‌ها به دست آید، بدین ترتیب هم خواص آن‌ها حفظ شده و هم عارضه احتمالی آن‌ها برای معده‌های سرد و ضعیف کاهش پیدا می‌کند.

افرادی که نمی‌توانند حجم زیاد مایعات را بنوشند باید آب‌میوه‌ها را تغلیظ کنند به‌طور مثال چند لیوان از آب‌میوه مورد نظر خود را به مدت 12-18 ساعت روی کتری در حالت جوش قرار بدهند (بن ماری) تا در تماس با بخار آرام آرام آب‌میوه غلیظ شود و تبدیل به رب میوه شود. یک قاشق مرباخوری از رب هر میوه‌ای اثر یک یا دو فنجان آب‌میوه را دارد.

سرکه و آب‌غوره و آب ریواس که ‌ترش هستند را معمولاً نباید به‌صورت خالص مصرف کرد؛ بهتر است در صورت نیاز، یک قاشق غذاخوری سرکه، آب ریواس و یا آب‌غوره را در یک فنجان آب جوشیده و خنک شده رقیق کرده و میل کنید.افرادی که دچار نفخ معده هستند می‌توانند این نوشیدنی را با مقداری نبات و یا عسل شیرین کنند.برای تهیه شربت ریواس که بسیار گواراست می‌توانید آب ریواس را با مقداری شکر بجوشانید تا غلیظ شود.

زمانی که مایع شربت ریواس به حالت عسلی شکل در آمد شربت آماده است و همانند سایر شربت‌ها می‌توانید هنگام مصرف آن را رقیق نموده تا به غلظت مناسب برسد و آن را نوش جان کنید.یک تا دو قاشق غذاخوری زرشک تازه را نیز می‌توان در یک فنجان آب خیس کرد و بعد از چند ساعت آن را مخلوط کن و صاف کرده و آب زرشک به دست می‌آید.

برای درست کردن شربت زرشک نیز می‌توان آن را چند ساعت خیس کرده بعد دست‌ها را شسته و دستکش یکبار مصرف به دست کرده و زرشک‌ها را در ظروفی که حالت توری مانند دارند، چنگ بزنند تا لِه و با هم مخلوط شوند.

 با صاف کردن آن از صافی، عصاره خارج می‌شود.مقداری (به اندازه میزان تمایل خود به شیرینی و ترشی) شکر یا پودر قند به آن اضافه کنید. روی حرارت آن را هم بزنید تا کم حجم و غلیظ شود. به این ترتیب مایه شربت به دست می‌آید. می‌توان به این شربت مقداری خاکشی هم افزود.

چون خاکشی تمیزکننده و دفع‌کننده مواد زائد و خنک‌کننده بدن است و برای کبد هم بسیار مفید است.

شربت تمرهندی تازه را نیز می‌توان به همین صورت تهیه کرد. پوسته خشک تمرهندی را جدا کرده، خیسانده و بعد از مدتی هسته‌ها را جدا نموده، مخلوط و صاف می‌نماییم. سپس با افزودن آب، جوشانده و صاف می‌کنیم. رب یا شربت تمرهندی، سودا و صفرای اضافه و غیرطبیعی را دفع می‌کند و ملین خوبی نیز هست.آب آلبالو نیز بسیار مفید است و طبع سرد و خشکی دارد و برای گرم مزاجان، فصل گرم و اقلیم‌های گرمسیری مفید است.

طبق روال گفته شده می‌توان از تمامی میوه‌ها و حتی برخی سبزیجات این فصل شربت یا رب تهیه کرد و از خواص آنها بهره برد.داخل شربت‌ها مثل ریواس یا آلبالو، می‌توان از میوه‌جاتی مثل خیار رنده شده (برای خنک کردن طبع شربت) و یا تکه‌های خیار و برگه آلو، زردآلو، و هلو نیز استفاده کرد.

دم‌نوش‌هایی مثل چای آلبالو، برگه‌های آلو، هلو و لیمو امانی هم در این فصول قابل استفاده هستند.

نارنج و آب آن نیز بسیار سودمند هستند و خنکی معتدلی دارند؛ لذا سردمزاجان می‌توانند بیشتر از سایر سردیجات و با خیال راحت‌تر از آن استفاده نمایند. رطوبت بخشی بسیار خوبی هم دارد لذا برای خشک مزاجان نیز عالیست.

 بیشتر بخوانید:

با این نــوشیدنی‌ها سرحال شوید

شربت سکنجبین

شربت سکنجبین یکی از بهترین نوشیدنی‌های مورد توصیه در طب سنتی برای تمام افراد است.برای تهیه این شربت 3 واحد آب و 1-5/0 واحد شکر (می‌توان به جای شکر، از مقادیر کمتر عسل یا نبات استفاده نمود) و 5/0 واحد سرکه انگور یا سرکه سیب خانگی مورد نیاز است. در ابتدا شربت آب و شکر (و یا عسل) را روی شعله گذاشته، کمی که غلیظ شد سرکه را اضافه کرده، اجازه دهید باز هم کمی بجوشد. در این حین کف روی آن را بگیرید تا غلیظ‌تر شود ولی خیلی سفت نشود تا پس از سرد شدن هنوز حالت نسبتاً روان داشته باشد.افرادی که مزاجشان گرم است، بهتر است شربت سنکنجبین ترش و ملس مصرف کنند (حاوی مقادیر کم شکر) و سردمزاجان شربت سکنجبین عسلی و کاملاً شیرین بنوشند.

قهوه

قهوه مزاج سرد داشته و مخصوصاً سرد و خشک‌ها باید پرهیز نمایند. مصرف زیاد قهوه منجر به خشکی بدن و مغز و نیز تجمع سودا و عوارض مربوطه خواهد شد.

چای سیاه

گاهی در فضای مجازی موضوعاتی مبنی بر مضرات مصرف چای سیاه مطرح می‌شود که به هیچ عنوان مورد تأیید نیست اما طبق یک اصل اساسی در طب سنتی در مصرف چای، همچون سایر نوشیدنی‌ها، نباید زیاده‌روی کرد.چای در صورتی که دست‌چین تازه و دم‌کشیده باشد، می‌تواند برای سلامت بدن مؤثر واقع شود و اگر این چای ایرانی باشد خواص آن نیز چندین برابر خواهد بود.چایی که تازه و به خوبی دم بکشد طبع گرم و خشک داشته و هیچ سودایی ندارد ولی چای‌های غیرطبیعی و چای‌های کیسه‌ای که سریع رنگ‌اندازی می‌کند عوارض مختلفی همچون رفلاکس دارد.مصرف متعادل چای جهت تقویت سیستم کبد، کلیه و دستگاه گوارش می‌تواند مفید باشد. ‌چای سیاه، چای سبز و سفید همه از یک بوته (در مراحل مختلف رشد: چای سفید نیز که از غنچه چای تهیه می‌شود) و دارای خاصیت هستند که البته چای سفید و سبز، خواص بیشتر و چای سیاه کافئین فراوان‌تری دارد.مصرف متعادل چای در شبانه‌روز توصیه می‌شود و در برخی افراد یک ساعت پس از مصرف غذا به هضم کمک می‌کند.مصرف روزانه‌ی چای دارچین و هل یا زعفران، اصلاً به همه توصیه نمی‌شود خصوصاً افرادی که مزاج گرم دارند و در فصول و مناطق گرم سیری به سر می‌برند، چرا که منجر به بروز عوارض مختلف همچون جوش، خارش، بی‌خوابی و عصبی شدن خواهند شد. افراد با مزاج سرد، گاه گاه مصرف کنند تا از خواص آن بهره‌مند شوند.برای تعدیل گرمی مزاج چای می‌توان کمی لیمو امانی قبل از دم کردن به آن اضافه کرد یا پس از ولرم شدن چای دم کشیده، چند قطره آب لیموترش به آن اضافه نمود.

 بیشتر بخوانید:

4نوشیدنی خنک مخصوص روزهای گرم تابستان

چای بِه

بِه میوه بسیار مفیدی است و بسته به اینکه شیرین باشد یا ملس و یا ترش باشد مزاجش کمی متفاوت است. اگر بِه شیرین باشد مزاجش به سمت گرمی و تری می‌رود ولی اگر ترش و ملس باشد به سمت سردی و خشکی می‌رود. بِه قابض است یعنی جمع کننده و فشرده کننده است.خشک شده‌ی بِه ماندگاری بیشتری نسبت به میوه‌ی تازه آن دارد و دم‌کرده‌ی آن تا حد زیادی خواص آن را منتقل می‌کند. برای افرادی که معده‌ی ضعیفی دارند و قادر به هضم بِه نیستند مصرف دم‌کرده آن بیشتر توصیه می‌شود.چای بِه مفرح و مقوی قلب است و اکثر مزاج‌ها از آن نفع می‌برند. اگر چای بِه از بِه شیرین تهیه شده باشد برای سردمزاجان مناسب‌تر است. گرم مزاجان نیز می‌توانند به چای بِه خود کمی لیمو اضافه کنند.

گلاب و شربت جلاب

طبع گلاب میانه و کمی روبه خنکی است و بنابراین برای اکثر انسان‌ها مفید است. گلاب کمی خاصیت قابض دارد و یکی از نوشیدنی‌های خوب برای این فصل است.اگر همراه با یخ استفاده شود برای تب بالا مفید است. پاشویه و بدن شویه فرد تب‌دار با مقداری گلاب در آب در پایین آوردن تب مؤثر است.حکیم جرجانی در کتاب ذخیره خوارزمشاهی فرموده‌اند که پارچه‌ای را به گلاب و آب آغشته کنید و در ناحیه کبد بگذارید تا از گرمی کبد گرم مزاجان کاسته شود.مصرف گلاب برای درد معده و برای کسانی که حرارت معده و کبد دارند بسیار مفید است.معمول است که در مراسم‌های عزاداری از گلاب استفاده شود تا حرارت و استرس و بی‌خوابی‌هایی ناشی از دست دادن عزیز فروکش کند و به فرد آرامش دهد.بوییدن گلاب برای اعصاب و مغز خوب است و مصرف آن برای کسانی که حرارت بدن و مزاج دارند، که ممکن است به‌صورت سوزش ادرار و قفسه سینه و پوست تظاهر کند، مفید است.شربت مفید و معروفی در طب سنتی به نام جلاب یا شربت گلاب زعفران وجود دارد. طرز تهیه آن بسیار ساده است.به اندازه یک واحد شکر یا نبات و حدود سه واحد گلاب را در یک ظرف ریخته تا حل شود. سپس روی حرارت ملایم قرار دهید تا کمی بجوشد. به آرامی کف روی آن را بگیرید. وقتی حجم آن به نصف رسید کمی زعفران به آن بیفزایید بعد از این که کمی جوش خورد از روی شعله برداشته، مایه شربت عسلی شکلی که به دست می‌آید همان جلاب است.جلاب مفرح و مقوی قلب و مغز است.بر حسب سلیقه و یا توصیه طبیب می‌توان عرق بیدمشک یا عرق گل‌گاوزبان نیز به آن اضافه کرد. این شربت برای کسانی که فکر و خیال دارند و در ایام امتحانات و ایام کنکور بسیار خوب است.این شربت بهتر است خنک خورده شود و می‌توانید آن را در درب یخچال نگهداری کنید.

آب پنیر (ماءالجبن)

2 لیوان شیر تازه کم‌چرب را به مدت 2 دقیقه بجوشانید، سپس یک قاشق غذاخوری سرکه طبیعی انگور یا سیب به آن اضافه کنید (در صورت تمایل به شیرین شدن می‌توانید نصف استکان سکنجبین اضافه کنید) و بعد از چند قل زدن آن را از روی شعله بردارید. پس از قدری خنک شدن، پنیر آن را جمع‌آوری کنید (می‌توان آن را در کیسه تمیز ریخته تا آبش رفته و پنیر بماند و بعداً مورداستفاده قرار گیرد).مایع باقیمانده را دوباره حدود 5-3 دقیقه بجوشانید و کف روی آن دور بریزید و پس از خنک شدن، آن را میل کنید.این نوشیدنی را ناشتا بنوشید و تا نیم ساعت بعد از آن هم صبحانه نخورید.ماء الجبن باعث شستشو و پاکسازی سیستم گوارشی و کل بدن و دفع اخلاط زائد می‌شود. دوره مصرف این نوشیدنی در هر ماه برای افراد سالم معمولاً به مدت 3 تا 5 روز است. اما افرادی که وزن بالاتری دارند تا 10 روز می‌توانند آن را مصرف کنند. این دوره را افراد می‌توانند در هر ماه تکرار کنند.

شیر

شیر از سه فاز و یا جوهره تشکیل شده است، یک بخش آن آب است، یک بخش قسمت پنیری که در قدیم به آن جُبنیت و امروزه به آن پروتئین می‌گویند و قسمت سوم، قسمت چربی است.شیر حیوانات مختلفی برای انسان قابل استفاده است، مثل گاو، گوسفند، بز و ... که ترکیباتشان با یکدیگر متفاوت است. اما امروزه ما شاهد این هستیم که از شیرهای پاستوریزه شده و آماده استفاده می‌شود.گفته می‌شود که از شیر حیوانی استفاده کنید که مدت دوره حاملگی‌اش مثل انسان است. گاو در این زمینه به بدن انسان شباهت دارد. و امروزه هم بیشترین مصرف از شیر گاو است. بعد از شیر گاو، شیر بز و بعد شیر گوسفند برای تغذیه انسان و اطفال توصیه شده است.بهتر است از شیر حیوانی که در بیشه و کوه به چرا می‌رود استفاده بشود، و نه این که در طویله و جای ثابت نگه‌داری شود چراکه تناسب اجزاء شیر در این حیوانات بهتر و مواد زائد بدنشان کمتر است.حیواناتی که چرا می‌کنند، چربی شیرشان در حد معتدل باقی می‌‌ماند. زیاد نخواهد بود و رقیق‌تر خواهد بود. هضمش بهتر است و کمتر در معده حالت ترشیدگی و پنیری به خود می‌گیرد و ایجاد نفخ نمی‌کند.اگر حیوانی، تازه بچه‌اش را به‌صورت مرده به دنیا آورده، شیرش خوب نیست و باید از مصرف آن پرهیز کرد.حیوانی که تازه‌ زایمان کرده است، شیرش غلیظ‌تر است و به آن آغوز گفته می‌شود. همیشه یک قاعده وجود دارد که غذاهایی که غلیظ‌ترند، مواد زائد بیشتری هم تولید می‌کنند و نیاز به هضم قوی‌تر هم دارند، بنابراین کسانی که معده‌‌ ضعیف‌تری دارند باید از شیرهای کم‌چرب‌ و رقیق‌تر استفاده کنند.و لذا مردم امروز که فعالیت بدنی کمی دارند و معده‌های ضعیف‌تری دارند، طبیعتاً نباید از شیرهای پرچرب استفاده کنند.کسانی که معده‌های قوی‌تری دارند و ورزشکار هستند، و کارهای سنگین‌تری دارند، می‌توانند از شیرهای پرچرب استفاده کنند.غذای حیوان در شیر آن تأثیر می‌گذارد، بنابراین اگر کنجاله‌ها و پنبه‌دانه‌ها و دانه‌های روغنی و ... استفاده کند،‌ شیر قوی و پر فضولاتی تولید می‌کند.این نوع شیر ایجاد قولنج بیشتری می‌کند. و افراد بعد از استفاده آن،‌ دچار سردرد و استفراغ و تهوع می‌شوند. بنابراین باید شیرها را رقیق‌تر بکنند.اگر حیوان کاه و علف خشک خورده باشد و در بیابان و دشت و کوه غذا چرا کرده باشد، شیرش رقیق‌تر است و خوردنش سهل‌تر.شیر خوب باید طعم شیرینی داشته و سفید و صاف باشد. شیر گوسفند چرب‌تر از شیر گاو است،‌ بنابراین سنگین‌تر خواهد بود. گاوی که جوان و چاق باشد، شیرش مناسب‌تر است.

اما بحث طب سنتی مربوط به زمانی است که شیرهای پاستوریزه و تولید شده در کارخانجات نبوده‌اند. امروزه می‌توان از شیرهای کم‌چرب با مدت ماندگاری کوتاه‌تر استفاده کرد.برخی تصور می‌کنند که شیر سرد است، اما این تصور غلطی است، مزاج شیر، گرم و تر است که البته گرمای آن کم است و تری آن زیادتر است. از آنجایی‌که تری آن زیادتر است از حرارت آن کاسته می‌شود و در صورت مصرف باعث رطوبت و سردی می‌شود.اما ماست و دوغ برای کسانی که مزاج سرد و رطوبتی دارند و یا معده‌های سرد و رطوبتی دارند خصوصاً در فصول سرد توصیه نمی‌شود، ‌و این افراد در مصرف آنها باید پرهیز کنند و حتی به مدت یک ماه ماست و دوغ مصرف نکنند.شیر یک غذای بسیار کامل است و خاصیت زیادی دارد، چاق کننده و حافظ رطوبت‌های اصلی بدن است. بنابراین برای کسانی که مزاج‌های سرد و خشک و یا گرم و خشک دارند مفیدتر است.شیر برای درمان بیماری‌‌هایی که ناشی از خشکی هستند، مانند برخی از خارش‌ها؛ و برخی از فراموشکاری‌ها، برای مغز، ریه و قلب مفید است.یکی از درمان‌‌های یبوست در افراد با مزاج‌های خشک، شیر می‌باشد. این افراد می‌توانند کمی شکر سرخ داخل شیر گرم بریزند و استفاده کنند. به‌طور کلی شیرین کردن شیر، باعث لینت مزاج می‌شود.اما برخی افراد در هضم آن دچار مشکل می‌شوند.افرادی که بعد از مصرف شیر دچار مشکل می‌شوند می‌توانند از مصلح‌ها استفاده کنند. با حل کردن کمی پودر زنجبیل و یا مقداری عسل داخل شیر گرم می‌توانند آن را اصلاح کنند و دچار نفخ نشوند.مصرف روزانه‌ی شیر توصیه نشده است. غذای اصلی انسان، گندم و برنج و برخی از گوشت‌ها در حد کمتر، و بعضی از میوه‌جات مثل انجیر و کشمش است. این‌که برخی توصیه می‌کنند که هر روز شیر مصرف شود،‌ این نظر غلطی است و شیر برای همه این خاصیت را ندارد.افرادی که مزاج رطوبتی دارند، به دنبال مصرف زیاد شیر دچار مشکلاتی در معده‌ و مفاصل‌شان خواهند شد.شیر به تنهایی یک غذاست و همراه گوشت، تخم‌مرغ، ماهی و سبزیجات نباید مصرف بشود.شیربرنج و فرنی نیز، غذاهای بسیار مفیدی هستند که باعث طولانی شدن عمر می‌‌شوند، و خوش‌رنگی چهره به بار می‌آورند.شیر برنج با یک مربای خانگی و عسل خوب می‌تواند مصرف بشود و برای کودکان و بزرگسالان بسیار مفید است.شیر دفع کننده سوداست. همچنین به سم‌زدایی از بدن کسانی که قصد ترک اعتیاد دارند کمک می‌کند.مصرف شیر گرم و عسل باعث نرمی و لینت گلو می‌شود و برای افرادی که دچار گلودرد می‌شوند مناسب است. همچنین شیر و عسل باعث تقویت قوای جنسی و مایعات جنسی می‌شود.جوانان در فصل بهار، و سالمندان در فصل تابستان از شیر استفاده کنند.برای جوشاندن شیر نیز باید به اندازه یک‌چهارم شیر آب به آن اضافه شود، و آنقدر بجوشد که آن‌یک چهارم بخار شود.شیر شتر و شیر الاغ بیشتر خاصیت درمانی دارند و مصرف مداوم آنها توصیه نمی‌شود مگر آنکه شخص به آن عادت داشته باشد.

شیر الاغ ممکن است برای برخی از افراد در زمان عفونت ریه مناسب باشد اما بدون توصیه و یا تشخیص پزشک نمی‌توان تنها با کمک شیر الاغ عفونت ریه را درمان کرد.