دکتر شهرام خرازی‌ها؛ مدیر گروه سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد
درد ایدیوپاتیک مقعد دردی است که هر از گاه با تناوب زمانی نامشخص و هر بار به مدت 20 تا 30 دقیقه به صورت یکسره در عمق ناحیه مقعدی بروز می‌کند. درد گاه به یک و یا هر دو بیضه نیز انتشار می‌یابد. شدت درد به حدی است که فرد را از خواب بیدار می‌کند. درد در برخی مواقع به صوت احساس پری و فشار در رکتوم و یا احساس وجود جسم خارجی در مقعد ظهور می‌یابد.
اگر به هنگام شروع درد فرد بیدار و مشغول انجام کاری باشد کمتر متوجه درد شده و راحت‌تر آن را تحمل می‌کند اما اگر شخص در حالت استراحت و یا خواب باشد درد با شدت بیشتری حس شده و آزار دهنده‌تر خواهد بود. مبتلایان معمولا خود به خود می‌آموزند که به محض بروز حملات به توالت و یا حمام رفته و با ریختن آب گرم بر روی مقعد، بیضه‌ها و ... درد را تخفیف دهند به طور متوسط پس از گذشت 10 تا 20 دقیقه از تماس مداوم آب گرم با ناحیه و یا نواحی دردناک، حمله خاتمه یافته و فرد آرام می‌گیرد.
در صورتی که فرد به آب گرم دسترسی نداشته باشد ممکن است مقعد خود را تا زمانی که از شدت درد کاسته شده و قابل تحمل شود، با کیسه آب گرم، تشک برقی، وسایل گرما‌زا نظیر شوفاژ و ... تماس دهد. اگر به هیچ طریقی گرمارسانی به ناحیه مقعدی میسر نگردد فرد ناگزیر به تحمل درد تا پایان پریود آن خواهد بود.
درد با نشستن و همچنین در هوای سرد تشدید می‌شود از آنجا که حمله بدون هیچ‌گونه علامت پیش‌رس به منزله زنگ خطر، بروز می‌کند و درد هم سریع می‌آید و ظرف مدت کوتاهی ناپدید می‌شود حتی‌الامکان بهتر است از تجویز دارو- فی‌المثل بنزو دیازپین‌ها، شل کننده‌های عضلانی و ... اجتناب نمود؛ عمدتا زمانی که اثرات تسکینی داروهای خوراکی ظاهر می‌شود، درد پایان پذیرفته و دیگر نیازی به تسکین بخشی نیست.
جستجوی علل جسمی اگرچه ضروری است و باید حین گرفتن شرح حال، مدنظر قرار گیرد اما معمولا بی‌نتیجه است. یک پزشک خبره قادر خواهد بود از بطن شرح حال تا حدود زیادی موفق به تشخیص گذاری صحیح شود. شماری از مبتلایان به منظور جلوگیری از وقوع حملات آتی، یافتن علت درد به واسطه ترس از ابتلا به بیماری‌های وخیم همچون سرطان و ... به اطباء مختلف با تخصص‌های گوناگون مراجعه می‌کنند که عمدتا هم نتیجه نمی‌گیرند.
مشاهده فردی با کلی برگه آزمایش و مستندات اقدامات پاراکلینیکی دال بر صحت جسم و نسخ حاوی بنز و دیازپین و دیگر داروهای اعصاب و روان که پس ذهنش با این فرضیه کلنجار می‌رود که نکند دردها علامت پیش‌رس بواسیر و یا سرطان باشند، قابل انتظار است. معاینات دقیق موید ضایعات موجه درد در ناحیه مقعد و نواحی مجاور نیست. هموروئید ترومبوزه خارجی، فیشر آنال، آبسه‌های عمقی پری آنال و تمارض جزء تشخیص‌های افتراقی هستند.
برخی از بیماران اقدام به Masturbation، نشستن طولانی مدت، تنش‌های عصبی، درگیری‌های ذهنی، تجربه یک موقعیت مخاطره آمیز و یا نامعمول و غیر مترقبه و ... را چند ساعت قبل از آغاز حمله درد گزارش می‌کنند. درد ایدیوپاتیک مقعد عمدتا در جوانان و افراد خود خور، مضطرب و کمال‌گرا و مبتلایان به یبوست مزمن بیشتر گزارش شده است. پیشینه روانی گرفتاران به دردایدیوپاتیک مقعد تا حدودی به پیشینه روانی مبتلایان به آفت دهان شبیه است.
بررسی‌های مانومتری (فشار سنجی) به قصد ارزیابی اسپاسم و تونوسیته اسفنگتر، defecography، ct اسکن، EMG از جمله اقدامات پاراکلینیکی هستند که به رد علل جسمی کمک می‌کنند. برخی مبتلایان اظهار داشته‌اند که درد با دفع اندکی مدفوع سفت شده و متراکم – که از نوبت قبلی دفع به جا مانده- به سرعت رو به افول می‌گذارد.
توصیه شده که کلیه مبتلایان از دفع عجولانه و دفع ناقص مدفوع بپرهیزند. حذف استرسور تا حد ممکن از زندگی بیمار، آموختن روش‌های مقابله با استرس، پرت کردن حواس، بهره‌گیری از تکنیک‌های Relaxation (آرام بخشی) و ... ممکن است به برگشت ناپذیری همیشگی حملات درد بینجامند.
مبتلایان نیازمند اطمینان بخشی پزشکان در مورد عدم وخامت حمله‌های درد و فقدان بدخیمی هستند. امتحان ماساژ عضله دردناک و اسپاستیک یا تحریک الکتروگالوانیک همراه با حمام آب گرم به قصد برطرف کردن درد بی‌ضرر است.
تمرین‌های پس نورد طبیعی(Biofeedback )در برخی موارد مشکل گشاست. درد ایدیوپاتیک مقعد مرگ‌زا نبوده و فاقد عوارض قابل توجه است این درد برای اکثر اطباء نامشخص است چون:
الف/ در دوران تحصیلات آکادمیک به ندرت آموزش داده می‌شود.
ب/ مبتلایان حین حمله به پزشک مراجعه نمی‌کنند بنابراین اطباء به ندرت موفق می‌شوند فرد را در زمان حمله مشاهده و معاینه کنند.
ج/ جزء مباحث روانپزشکی است اما عملا به طور مختصر در کتب جراحی به آن پرداخته شده و در متون روانپزشکی نیز زیاد شناسانده نشده است.
د/ برخی مبتلایان به خود درمانی روی آورده و از مراجعه به پزشک ناامید شده‌اند.
