داستان غم‌انگیز دومین سرطان کشنده دنیا (۱)

دکتر مهدی منتظر حقیقی؛  دکترای ژنتیک مولکولی

سالانه در سراسر دنیا 655000 نفر بر اثر سرطان کولورکتال جان خود را از دست می‌دهند. این سرطان سومین سرطان شایع و دومین سرطانی است که بیشترین مرگ‌های سرطانی را به خود اختصاص داده است.

در کشورهای صنعتی بعد از سرطان ریه دومین عامل مهم مرگ ‌و میر ناشی از سرطان‌ها است و اگر مصرف سیگار تحت کنترل درآید، سرطان کولون و رکتوم به عنوان اولین عامل مرگ‌ و میر انسان‌ها در اثر سرطان‌ خواهد بود. در ایران نیز روند این بیماری رو به رشد است. این سرطان زن و مرد را تقریبا به طور یکسان مبتلا می‌سازد مطابق آمار وزارت بهداشت ایران در زنان سومین سرطان است و در مردان پنجمین محسوب می‌شود.

شیوع آن از سن 50-40 سالگی به تدریج افزایش می‌یابد و حداکثر بروز آن بعد از 50 سالگی است، بر این اساس سن به عنوان یک عامل مهم خطرساز در ابتلا به سرطان کولون و رکتوم محسوب می‌شود. در ایران سالانه 5000 (7در 10000) مورد جدید از این سرطان گزارش می‌شود.

مطابق با آخرین آمار منتشر شده توسط وزارت بهداشت ایران در سال 1384 ،1130 نفر شامل 450 زن و 680 مرد به علت این سرطان فوت کرده‌اند.

بنابراین تشخیص و پیشگیری سرطان روده بزرگ می‌تواند از دو حیث دارای اهمیت باشد اول اینکه به عنوان یک مشکل جدی برای سلامت عمومی‌جامعه به حساب می‌آید و دوم آنکه پیشگیری و کنترل این سرطان نسبت به دیگر سرطان‌ها آسان‌تر است. خیلی از سرطان‌های کولورکتال از پولیپ‌های آدنوماتوز در کولون منشاء می‌گیرند. این پولیپ‌ها رشد قارچی شکل دارند و معمولا خوش‌خیم هستند اما در طول زمان ممکن است به سرطان تبدیل شوند. در اکثر مواقع تشخیص موضعی سرطان کولون با کولونوسکوپی امکان‌پذیر است.

تقسیم‌بندی

سرطان روده بزرگ به طور کلی به دو دسته ارثی و غیر ارثی تقسیم می‌شود.حدودا 80درصد موارد غیر ارثی هستند و 20درصد باقی مانده ارثی هستند. نوع ارثی نیز به نوبه خود به دو گروه زیر تقسیم می‌شود. 

1 - HNPCC سرطان روده بزرگ غیر پولیپوزیس ارثی یا سندرم لینچ (Lynch syndrome) که این نام به افتخار Dr.Henry .T.Lynch استاد دانشگاهCreighton به این نوع از سرطان داده شد. این دانشمند هم‌اکنون نیز به فعالیت‌های علمی ‌خود در این زمینه ادامه می‌دهد.

2- FAPسرطان آدنوماتوز پولیپوزیس فامیلی

این نوع ارثی سرطان به علت موتاسیون در یکی از ژن‌های APCکه بر روی کروموزوم 5 واقع شده است (5q21-q22) و یا MUTYH که روی کروموزوم 1 قرار دارد (1p34.3-p32.1) رخ می‌دهد. شاخصه فنوتیپی مهم FAP ایجاد بیش از 100 پولیپ در روده بزرگ فرد بیمار می‌باشد.

اما در مورد HNPCC باید اشاره کرد که 4 ژن در ایجاد آن دخیل می‌باشند اینها ژن‌های ترمیم‌کننده اتصالات ناجور در ژنوم یا به عبارت بهتر MMR هستند که موتاسیون در آنها سبب ایجاد این نوع از سرطان ارثی روده بزرگ می‌شود. این ژن‌ها عبارتند از MLH1,MSH2,PMS2,MSH6 . بیش از 90% موارد HNPCC به علت جهش در یکی از دو ژن MLH1 و MSH2 حاصل می‌شود.

مکانیسم عمل پروتئین‌های این ژن‌ها به این صورت است که در ابتدا هترو دایمر MSH6 و MSH2 محل اتصال یک جفت اتصال ناجور را در زنجیره DNA شناسایی می‌کنند (در اینجا اتصال اشتباه آدنین A به سیتوزینC در زنجیره DNA شناسایی می‌شود. حالت صحیح این اتصال، پیوند آدنین A به تیمین T است...

برای خواندن بخش دوم- داستان غم‌انگیز دومین سرطان کشنده دنیا- اینجا کلیک کنید.