دکتر محسن نراقی؛ رییس انجمن تحقیقات راینولوژی، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران
مطالبی که در مورد نکات مهم در مراقبت‌های پس از جرّاحی پلاستیک بینی نوشته‌ام، به تمام بیمارانی که تحت عمل جرّاحی پلاستیک بینی قرار می‌گیرند، کمک می‌کند تا پاسخ بسیاری از سؤالات خود را دریابند. از آنجا که این مطالب تا حدّ زیادی بر طبق نظر شخصی مؤلّف براساس یک دهه و نیم تجربه جرّاحی بینی تنظیم شده است، در بعضی از موارد، نکات ذکر شده بر اساس نوع جرّاحی و جرّاح متفاوت است، بنابراین راهنمایی‌های جرّاح بینی شما کامل‌کننده این مطالب است.
در طیّ دوران پس از جرّاحی، روند ترمیم زخم‌ها و التیام بافت‌ها باید در مسیر مناسب خود قرار گیرد. بنابراین حصول نتایج مطلوب در جرّاحی پلاستیک بینی بدون انجام مراقبت‌های دقیق از جانب پزشک و بیمار ممکن نیست.
در ساعت‌های ابتدایی پس از جرّاحی، خونریزی جزئی به صورت نشت خون از کنار پانسمان بینی طبیعی است و جای نگرانی ندارد. در این مواقع می‌توان به کمک دستمال کاغذی مرطوب صورت بیمار را تمیز کرد.گاهی در ساعات اولیة پس از به هوش آمدن، بیمار احساس گلودرد می‌کند که ممکن است به دلیل اثر لولة بیهوشی باشد.
در بعضی از بیماران به علّت وسعت زیاد اقدامات جرّاحی در قسمت استخوانی بینی، ممکن است کبودی دور چشم بیشتر نمایان شود. حتّی گاهی اوقات قسمتی از سفیدی چشم دچار خونمردگی می‌شود. هیچ‌کدام از موارد مذکور اهمّیّتی در نتیجة نهایی عمل جرّاحی ندارند و موقّتی هستند. گاهی از مواقع،بر تورّم در روز اول و دوم افزوده می‌شود و در روز سوم بهاوجخودمی‌رسد که نباید باعث نگرانی شود.
در 24 ساعت اول پس از عمل، بهتر است برای کاهش تورّم دور چشم از کیسة یخ روی چشم‌ها استفاده شود. ساده‌ترین راه این است که دو عدد کیسه فریزر کوچکباسه تا چهار قطعة مکعبی یخ در هر کدام پرشود.سپس دو کیسه به یکدیگر گره زده شود و روی چشم‌های بیمار قرار گیرد. در صورت آب شدن کامل یخ‌ها، لازم است این کار تکرار شود.
در مواردی که پس از عمل جرّاحی، در داخل بینی بیمار پانسمان قرار داده شده باشد، جرّاحاین پانسمان‌هارا در روز اول تا سوم پس از عمل خارج می‌کند.در موارد استثنایی ممکن است زمان طولانی‌تری باقی باشند. در طیّ این مدّت، بیمار کپسول‌های آنتی‌بیوتیک تجویز شده را به‌طور مرتّب مصرف می‌کند.
در انتهای عمل جرّاحی،روی بینی بیمار قالبی از جنس پلیمر سبک (به جای گچ که سابقاً استفاده می‌شد) گذاشته می‌شود. این قالب را جرّاح بین روز چهارم تا هشتم از روی بینی برمیدارد. در طیّ این مدّت لازم است از وارد شدن هر ضربه و نیز از دست زدن به آن اجتناب شود. در همان روز برداشتن قالب، بیمار می‌تواند قبل از مراجعه به مطب به‌طور کامل به حمّام برود و سر و صورت خود را بشوید. در این حالت چسبها شل می‌شود و برداشتن قالب را تسهیل می‌کند.
پره‌های کناری بینی هیچ‌گاه برش و بخیه ندارند و بخیه فقط روی پرة وسطی بینی وجود دارد. بین روز چهارم تا هشتم، جرّاح بخیه را از روی بینی برمیدارد.
پس از برداشتن قالب، معمولاً لزومی به استفاده از چسب‌های ضدّ حسّاسیت روی بینی نیست و بهتر است پوست بینی آزاد و در معرض هوا باشد تا چرب شدن و جوش زدن آن کمتر شود.
در مواردی که همراه جرّاحی پلاستیک بینی، جرّاحی انحراف تیغة بینی نیز انجام شده باشد، در بسیاری از مواقع ورقه‌هایی از جنس سیلیکون به‌طور موقّت در دو طرف تیغة بینی قرار داده می‌شود تا از چسبندگی و عود انحراف جلوگیری شود. این ورقه‌هارا معمولاًجرّاح بین هفتة اول تا سوم از داخل بینی بیرون می‌آورد.
در طیّ چند هفته پس از عمل، به علّت جمع شدن و خشک شدن ترشّحات در داخل بینی ممکن است تنفّس مشکل شود. برای رفع این مسئله بیمار می‌تواند روزانه در چند نوبت محلول سرم نمکی را با استفاده از یک سرنگ بیست سی‌سی بدون سوزن، در حالی که در دستشویی ایستاده است، در بینی خود بریزد، تا بیآنکه چسبها خیس شوند، مقداری از ترشّحات بینی نرم شوند و از راه بینی، حلق و دهان خارج شوند.تا دو هفتة پس از عمل سعی شود از تخلیة ترشّحات بینی با فشار خودداری شود.
در بعضی از بیماران در هفته‌های اول پس از عمل، ممکن است لب بالا مقداری بی‌حس باشد. این حالت ظرف چند هفته از بین می‌رود.در افراد شاغل معمولاً یک هفته مرخّصی برای انجام این عمل و دوران پس از آن کافی است. این زمان بسته به وضعیت و تمایل بیمار قابل تمدید است. رفتن به مسافرت نیز پس ازگذشت سه روز از عمل منعی ندارد.
در هفته‌های نخست پس از عمل، بیمار باید از قرار گرفتن در معرض آفتاب خودداری کند. اشعّة آفتاب، به افزایش ورم بینی کمک می‌کند. همچنین باید از مواجهة مستقیم با وسایل حرارتزا مانند اجاق‌گاز نیز پرهیز کرد.
در طیّ روزهای اول پس از عمل، از هر گونه ضربه به بینی باید پرهیز شود. به عنوان مثال در هنگام خواب باید طاق باز خوابید و در هنگام پوشیدن و درآوردن لباس از لباس‌های دگمه‌دار یا زیپ‌دار استفاده کرد تا ضربه‌ای به بینی وارد نشود.
بهتر است در هنگام خوابیدن نیم‌تنه بالاتر از پاها قرار گیرد تا ورم کمتری در ناحیة صورت ایجاد شود. می‌توان با گذاشتن بالشهایی در زیر تشک، شیبی حدود سی درجه ایجاد کرد. نشستن یا ایستادن در روز اول نه تنها منعی ندارد، بلکه بهتر از دراز کشیدن است، زیرا وضعیت عمودی به کاهش ورم کمک می‌کند.
در هفته‌های نخست پس از عمل، بایداز فعّالیت‌های بدنی شدید و ورزش‌های سنگین اجتناب کرد، بهویژه ورزشهایی که موجب برافروخته شدن چهره می‌شوند. از ورزش‌های رزمی یا ورزشهایی هم که با احتمال ضربات توپ به بینی همراه هستند، باید زمان بیشتری اجتناب کرد. تا یک ماه پس از عمل جرّاحی بینی، باید از شنا کردن خودداری کرد. شیرجه، آفتاب گرفتن و حمّام سونا به مدّت دو ماه و غوّاصی به مدّت سه ماه به کلّی ممنوع است.
از نظر تغذیه، باید از خوردن غذاهایی که به جویدن طولانی نیاز دارند، مانند استیک، کباب برگ، ساندویچ و نظایر آنها در هفته‌های نخست پرهیز کرد. همچنین از غذا‌های شور و پر از ادویه‌جات تند و محرّک در طیّ این مدّت پرهیز شود. بهتر استدر روزهای نخست پس از جرّاحی، گوشت و موادّ مغذّی دیگر ابتدا در مخلوط‌کن نرم شود تا به جویدن کمتری نیاز داشته باشد. همچنین در این روزها، باید از خوردن چای و قهوة داغ اجتناب شود. نوشیدن مایعات کافی مانند آب میوه و سوپ در رفع خشکی دهان کمک می‌کند.
برای خواندن بخش دوم - مراقبت‌های پس از جرّاحی پلاستیک بینی - اینجا کلیک کنید.
