دکتر علی‌اصغر پیوندی؛ متخصص گوش، حلق و بینی
در طول زندگی اکثر افراد حداقل چند بار دچار بوی بد دهان می‌شوند که اغلب موارد موقتی بوده در طی چند ساعت و گاهی یک تا چند روز بعد برطرف می‌شود. اما بوی بد دهان در برخی از افراد به صورت مزمن و طولانی‌مدت باقی می‌ماند و موجب بر هم خوردن زندگی طبیعی آنها می‌شود.
بوی بد دهان ممکن است ذهنی (فقط خود بیمار درک کند) یا عینی (قابل درک به وسیله سایر افراد) باشد. موارد ذهنی بوی دهان ممکن است به دلیل اختلال حس چشایی (نسبت دادن طعم بد و ناخوشایند به بوی بد)، اختلال بویایی و یا مشکلات روانی (نوروز) باشد.
آنچه که ما در اینجا مورد بحث قرار خواهیم داد، نوع عینی بوی بد دهان است. برای بوهای بد دهان می‌توان چهار منشاء در نظر گرفت: 1) دهانی، 2) نازوفارنکس، 3) دستگاه گوارش و 4) ریه‌ها.
1) بوی بد دهان با منشاء دهانی
عامل اکثر موارد بوی بد دهان، اختلالات و بیماری‌های دهان بوده که شایع‌ترین علل آن عبارتند از: التهاب و عفونت لثه (Gingivitis) و بافت اطراف دندان (Periodontitis). در حالت طبیعی فلور غالب دهان را باکتری‌های گرم مثبت تشکیل می‌دهند اما در شرایط خاصی، باکتری‌های گرم منفی افزایش یافته شروع به تجزیه پروتئین‌ها و مصرف آمینواسیدها و در نهایت تولید ترکیبات فرار سولفور (عمدتا سولفید هیدروژن و متیل مرکاپلان) می‌کنند و این ترکیبات باعث بوی بد دهان می‌شوند.
عوامل مستعد‌کننده و به‌وجود آورنده این حالت عبارتند از: افزایش PH دهان، کاهش ترشحات بزاقی، باقی ماندن ذرات غذائی در داخل دهان، کاهش کربوهیدرات مصرفی، ضعف سیستم ایمنی (از جمله مصرف کورتون‌ها) و ضایعات پاتولوژیک.
بهداشت نامناسب: عامل اصلی بیماری‌های لثه و پریودونت، بهداشت نامناسب دهان و دندان است. رعایت این مساله در بسیاری از موارد باعث از بین رفتن بوی بد دهان می‌شود. بار یا جرم زبان نیز می‌تواند موجب بوی بد دهان شود. لذا این گروه از افراد باید علاوه بر دندان‌ها، روی زبان خود را نیز با یک مسواک دارای پرز نرم، مسواک بزنند و بیشتر از غذاهای جامد استفاده کنند.
خشکی دهان (Xerostomia)
علل خشکی دهان بسیار زیاد است، به طور اجمالی می‌توان از این موارد نام برد: کم‌آبی (دهیدراتاسیون)، داروها (ضدافسردگی، آرامبخش‌ها، آنتی‌هیستامین‌ها و داروهای ضد فشار خون و قلبی)، تنفس دهانی، پیری، کم‌خونی، کمبود ویتامین، استرس‌های روحی، بیماری‌های التهابی غدد بزاقی، تابش اشعه به سر و گردن، بیماری‌های متابولیک و دیابت.
2- بوی بد دهان با منشاء نازوفارنکس
علل نازوفارنکس نیز تقریبا با همان مکانیسم ذکر شده در علل دهانی باعث ایجاد بوی بد دهان می‌شوند که سر دسته آنها «سینوزیت» است. از سایر علل می‌توان از «جسم خارجی بینی (کلا انسداد منافذ و وستیبول‌های بینی)، رینیت آتروفیک، التهاب مزمن لوزه (تونسیلیت مزمن) و ضایعات تومورای» نام برد.
نکته: یکی از روش‌های ساده (اما نه چندان دقیق) افتراق علل دهانی بوی بد دهان از علل نازوفارنکس، بررسی منشاء بو است. برای این منظور کافی است بیمار یک مرتبه با دهان بسته و بار دیگر (با گرفتن بینی بازدم کند. تغییر بو در هر یک از حالات فوق مطرح‌‌کننده وجود اختلال در همان ناحیه است اما اگر در هر دو حالت تغییری در بوی دهان به‌وجود نیامد باید به فکر علل سیستمیک (ریوی) و یا گوارشی بود. در بسیاری از موارد چند عامل برای بوی بد دهان وجود دارد و نباید به دنبال یک علت واحد گشت...
برای خواندن بخش دوم- بوی دهان – اینجا کلیک کنید.
