آنتی‌بیوتیک‌های متداول در عفونت دهان و دندان

دکتر مسعود کریم؛ دندانپزشک

یکی از سوالات شایع پزشکان عمومی نحوه استفاده از داروهای آنتی‌بیوتیک در بیماری‌های دهان و دندان می‌باشد.

به طور کلی داروهای ضدمیکروبی برای دو هدف اصلی در دندانپزشکی مصرف می‌شوند:

 درمان عفونت حاد ناحیه دهان و فک و صورت

 پروفیلاکسی برای جلوگیری از عفونت‌های آندوکاردیت، شنت‌های بیماران کلیوی، یا بیمارانی که سیستم ایمنی ضعیف شده دارند.

گروه‌های زیادی از این داروها در دسترس می‌باشد، در حقیقت حدود 500 آنتی‌بیوتیک تهیه شده‌اند.

یک آنتی‌بیوتیک خوب باید دارای خواص زیر باشد:

 به طور انتخابی و موثر بر میکروارگانیسم‌ها موثر بوده و در عین حال به میزبان آسیبی نرسانند.

 حتی‌الامکان میکروارگانیسم‌ را از بین برده و عمل باکتریوسیدال داشته باشد تا عمل باکتریواستاتیک.

 در نتیجه مقاومت میکروبی بی‌اثر نشوند.

 در اثر عمل آنزیم‌ها با پروتئین‌های پلاسما خاصیت خود را از دست ندهند.

 سریعا در خون به حد باکتریوسیدال رسیده و مدت زیادی در این حالت باقی بمانند.

 حداقل اثرات جانبی را داشته باشند.

در این نوشتار با توجه به فلور میکروبی دهان و عفونت‌های فضاهای دهان و صورت، آنتی‌بیوتیک‌های متداول و مورد مصرف هر گروه مورد بحث قرار می‌گیرد که همکاران در هر مورد عفونت دهانی از آنتی‌بیوتیک موثر علیه میکروارگانیسم استفاده نمایند تا به درمان صحیح و نتیجه مطلوب برسند و مقاومت میکروارگانیسم را به حداقل رسانیده و از گسترش عفونت جلوگیری نمایند.

پنی‌سیلین

از گروه بتالاکتام می‌باشد که باعث مهار سنتز دیواره سلولی میکروارگانیسم می‌گردد. مقاومت به این دارو از طریق ترشح بتالاکتام توسط میکروارگانیسم می‌باشد.تاثیر آن بر روی اکثر میکروارگانیسم‌های گرام مثبت بجز استافیلوکوک آرئوس است. تعدادی از میکروارگانیسم‌های گرام منفی و بسیاری از بی‌هوازی‌ها و میکروارگانیسم‌های دهانی را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد.

داروی انتخابی بر روی آکتینومایکز و تری پونماپالیدیم می‌باشد.از طریق کبد دفع می‌شود، و جهت افزایش میزان سرمی آن می‌توان از پروبنسید استفاده کرد.

انواع و میزان پنی‌سیلین خوراکی و تزریقی

فنوکسی متیل پنی‌سیلین یا Penicillin V

دوز بزرگسال: که به صورت قرص می‌باشد. 125 تا 250 و 500 میلی‌گرم هر 6 ساعت (هر 125 میلی‌گرم معادل 200000 واحد می‌باشد) در بزرگسالان 60 کیلوگرمی میزان مصرف 500 میلی‌گرم هر 6 ساعت می‌باشد.شربت 125 میلی‌گرم تا 250 میلی‌گرم که هر قاشق آن 5 سی‌سی می‌باشد.دوز برای اطفال 30 میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن 3 تا 6 بار در روز (هر 8 ساعت یا هر 6 ساعت در 24 ساعت)

نوع تزریقی پنی‌سیلین

پنی‌سیلین G پتاسیم (7/1 میلی اکی والان در میلیون واحد) و پنی‌سیلین G سدیم که یک میلیون واحد و پنج میلیون واحد آن موجود است (در بازار ایران) به صورت وریدی با سرم و میکروست تزریق می‌شود. میزان دوز آن هر 4 ساعت 000/000/3 واحد است ولی بسته به میزان و شدت عفونت و درمانی که بخواهیم انجام دهیم متفاوت است.

پروکائین پنی‌سیلین G

اثر طولانی دارد که بین 8 تا 12 ساعت می‌باشد. به صورت عضلانی تزریق می‌شود. اگر به صورت پروکائین باشد آمپول‌های 000/400 واحد و 000/800 واحد دارد و اگر بنزاتین به آن اضافه شود طولانی اثر می‌گردد و به صورت آمپول‌های پنی‌سیلین 6.3.3 است که عضلانی تزریق می‌شود. و در بزرگسالان تا 000/400/2 واحد نیز می‌توان تزریق کرد.(6.3.3 شامل 000/600 واحد پنی‌سیلین G، 000/300 واحد بنزاتین و 000/300 واحد پنی‌سیلین سدیم است).

بنزاتین پنی‌سیلین

که Long Active می‌باشد و 000/200/1 واحد عضلانی دوزاژ بزرگسالان آن می‌باشد. مدت 21 روز میزان سرمی باقی می‌ماند.

پنی‌سیلین‌های با طیف وسیع

آمپی‌سیلین: تاثیر آن روی هموفیلوس آنفلوآنزا و نیسریای مقاوم به بتالاکتاماز است و 25 درصد هموفیلوس آنفلوآنزا نیز به آن مقاوم است.

شکل دارویی آن شربت، کپسول و آمپول است.

دوزاژ: 500 میلی‌گرم تا یک گرم خوراکی هر 6 ساعت در 24 ساعت.همچنین به میزان یک تا دو گرم عضلانی یا وریدی هر 4 تا 6 ساعت به صورت روزانه می‌توان مصرف کرد.

آموکسی‌سیلین

آموکسی‌سیلین نسبت به آمپی سیلین از نظر خواص آنتی باکتریال ایده‌آل‌تر است و سریعا جذب می‌شود. مشکلات گوارشی آن کمتر از آمپی‌سیلین می‌باشد.

دوزاژ و شکل دارویی: شربت و کپسول است.

میزان مصرف بزرگسالان 250 میلی‌گرم هر 8 ساعت و در کودکان 20 میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن هر 8 ساعت مورد مصرف دارد.

آموکسی سیلین + کلاوالونات (کو-آموکسی‌کلاو)

این ترکیب روی میکروارگانیسم‌هایی که بتالاکتاماز ترشح می‌کنند بسیار موثر است، (هموفیلوس آنفلوآنزا، اشیرشیاکولی، استافیلوکوک آئوروس)

میزان مصرف: 250 میلی‌گرم هر 8 ساعت در شبانه‌روز و در اطفال 20 میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن هر 8 ساعت در 24 ساعت.

پنی‌سیلین‌های مقاوم به بتالاکتاماز

 Oxacillin

این دارو زمانی مصرف می‌شود که عفونت‌های استافیلوکوکی بتالاکتاماز ترشح می‌کنند. تجویز وریدی آن توصیه می‌شود.

میزان مصرف بزرگسالان 125 میلی‌گرم هر 6 ساعت در شبانه‌روز، و در اطفال 12/5 میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن که هر 6 ساعت تجویز می‌شود.