دکتر شیما مولایی؛ عضو کمیته علمی انجمن MS ایران
بیماری MS یکی از شایع‌ترین بیماری‌های مغز و اعصاب است که بیشتر بالغین جوان را درگیر می‌کند. علایم اولیه قبل از 55 سالگی آغاز می‌شود و بیشترین میزان شیوع بیماری بین 40-20 سالگی است. شیوع MS در زنان سه برابر مردان است. هرچند ایتولوژی بیماری مشخص نیست ولی یک مکانیسم ایمنولوژی بر ضد آنتی‌ژن‌های میلین مطرح است.
در نتیجه التهاب ایجادشده منجر به تخریب میلین می‌شود. به دلیل تخریب این غلاف هدایت ایمپالس در طول مسیر رشته عصبی دچار بلوک می‌شود. اگرچه دست‌نخورده ماندن اکسون‌ها از مشخصات بیماری MS است اما در صورت عدم ترمیم میلین از دست‌رفته، تخریب نسبی یا کامل آکسون ایجاد می‌شود که از علل اصلی ناتوانی و معلولیت عصبی غیرقابل برگشت در این بیماری است.
در علت‌شناسی این بیماری تحقیقات گسترده‌ای تاکنون صورت گرفته است که از جمله موادی که به نظر می‌رسد در پاتوژنز این بیماری نقش داشته باشد، اثر عرض جغرافیایی است به این معنی که با دور شدن از استوا شیوع بیماری افزایش می‌‌یابد. این امر ممکن است به دلیل کاهش دریافت نور خورشید و سطوح پایین ویتامین D در عرض جغرافیایی بالا باشد.
وضعیت اقتصادی- اجتماعی نیز بالا ممکن است با ریسک MS ارتباط داشته باشد. اگرچه بیماری MS یک بیماری وراثتی با الگوهای توارثی مندلی نیست ولی شواهد موجود از اهمیت تاثیرات ژنتیکی به MS حمایت می‌کند.
علایم
شایع اولیه شامل ضعف، کرختی، سوزش، بی‌ثباتی در اندام، از بین رفتن ناگهانی دید یا تاری دید در یک چشم، دوبینی، عدم تعادل یا اختلالات فعالیت مثانه مثل دفع بی‌اختیاری ادرای است. این علایم موقتی بوده بعد از چند روز تا چند هفته از بین می‌روند. سایر بیماران با ضعف عضلانی اسپاستیک پیشرونده به صورت حاد یا تدریجی و نقص حسی تظاهر می‌یابند.
ممکن است بعد از اولین حمله تا بروز علایم بعدی یک فاصله چند ماهه چند ساله وجود داشته باشد. باید توجه نمود که MS را نمی‌توان براساس هیچ علامت یا نشانه منفردی تشخیص داد و فقط یک تابلوی بالینی کامل که حاکی از گرفتاری قسمت‌های مختف سیستم اعصاب مرکزی در زمان‌های گوناگون است می‌تواند این تشخیص را مطرح کند.
سیر بالینی بیماری MS
از لحاظ سیر بالینی این بیماری به 4 نوع تقسیم می‌شود: 1- نوع عودکننده- فروکش‌یابنده یا RR MS (85 درصد): در بین حملات پیشرفتی وجود ندارد.2- نوع پیشرونده اولیه (SP MS): با سیر پیشرونده بعد از یک الگوی عودکننده- فروکش‌کننده مشخص می‌شود.
در بیمارانی که سیر بیماریشان به شکل RR MS است ریسک بروز SP MS تقریبا 25 درصد در هر سال است.3- نوع پیشرونده اولیه یا PP MS (10 درصد): در آن پس از شروع علایم بالینی پیشرفت تدریجی به طرف ناتوانی دیده می‌شود. 4- نوع پیشرونده عودکننده یا PR MS: در آن عودهای حاد بر روی یک زمینه پیشرونده اولیه اضافه می‌شود.
نحوه درمان
تاکنون در زمینه درمان بیماری تلاش‌های زیادی صورت گرفته اگرچه هنوز درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد اما داروهایی به منظور کاهش میزان عدد و به تاخیر انداختن شروع ناتوانی‌های شدید در این بیماری به کار گرفته می‌شوند از جمله این داروها می‌توان به اینترفرونRebit) B-1a و Avonex) و گلایتر امراستات (Copaxone) اشاره کرد.
شایع‌ترین عارضه جانبی اینترفرون ایجاد سندرم آنفلوآنزا است. اینترفرون B-1a می‌تواند منجر به ایجاد واکنش در محل تزریق گردد. هرچند کورتیکو استروئیدها ممکن است بهبود عودهای حاد بیماری را تسریع کنند اما میزان بهبودی را تغییر نمی‌دهند و استفاده درازمدت از استروئیدها از عود بیماری جلوگیری نمی‌کند.لذا به سبب عوارض متعدد نباید مورد استفاده قرار گیرند.
ورزش در درمان فیزیکی اسکلروز مولتیپل مهم است. اما باید از فعالیت زیاد به ویژه در طی عودهای حاد بیماری پرهیز کرد. خستگی مشکل مهمی در مبتلایان به MS است که گاهی با آمانتادین یا یک داروی ضدافسردگی از دسته SSRI برطرف می‌شود؛ افسردگی یکی از مشکلات شایع در این بیماری است که حدود نیمی از بیماران آن را تجربه می‌کنند.
