دکتر سید امیر منصور رضادوست
در پاسخ به این سوال که گاستریت یا ورم معده چیست، باید گفت گروهی از بیماری‌ها را که وجه اشتراک‌شان التهاب مخاط معده است گاستریت یا ورم معده می‌نامند. التهاب معده اغلب پیامد عفونی شدن توسط همان باکتری‌هایی است که دلیل اکثر زخم‌های معده به شمار می‌رود.
صدمه دیدن، مصرف مداوم مسکن‌ها و مصرف بیش از حد مشروبات الکلی نیز باعث این بیماری می‌شود. گاستریت می‌تواند به صورت ناگهانی (ورم معده حاد و شدید) بروز یابد یا به تدریج و به مرور زمان (ورم معده مزمن) رخ دهد.
این بیماری در بعضی موارد منجر به زخم معده می‌شود و احتمال ابتلا به سرطان معده را افزایش می‌دهد؛ اگرچه خوشبختانه گاستریت اکثر بیماران جدی و وخیم نیست و به سرعت با بهره‌گیری از درمان‌های مناسب بهبود می‌یابد.
علائم
علائم ورم معده یا گاستریت همواره با شدت تغییرهای فیزیکی مخاط معده مطابقت ندارد.
- مخاط معده را می‌توان با آندوسکوپ، لوله بسیار باریک مجهز به دوربینی بسیار کوچک، معاینه کرد.
- گاهی بیمار علی‌رغم بروز نیافتن هیچ گونه علایم ورم معده از وجود این بیماری رنج می‌برد.
- برعکس مورد بالا گاهی علائم ورم معده شدید و آزاردهنده است، حال آن که تنها تغییرات جزیی در مخاط معده به وجود آمده است.
- سالمندان بیش از دیگر گروه‌های سنی در معرض ابتلا به گاستریت بدون درد معده قرار دارند. احتمال دارد بیماران مسن با هیچ علامتی (حالت تهوع، استفراغ، درد) مواجه نشوند تا زمانی که ناگهان دچار خونریزی معده شوند.
- بیماران دچار علایم ورم معده عموماً بیشتر از درد یا ناراحتی بالای شکم شکایت دارند. درد بیشتر در بخش مرکزی بالای شکم (چاله معده) بروز می‌یابد.
- درد ورم معده گاهی اوقات قسمت چپ فوقانی شکم و پشت بدن را درگیر می‌کند. این درد شبیه به نیزه‌ای است که مستقیم از میان بدن می‌گذرد.
- بیماران اغلب با واژگان سوزشی، جانکاه، سنگین یا ملتهب درد گاستریت خود را توصیف می‌کنند. تمام بیماران بیشتر دچار احساس ناراحتی مبهم و ملایمی هستند، اما درد می‌تواند تیز، خنجری یا برنده باشد.
دیگر علائم ورم معده
آروغ زدن: آروغ زدن معمولاً یا درد را اندکی تسکین می‌دهد یا تأثیری بر آن ندارد.
حالت تهوع و استفراغ: استفراغ می‌تواند بسته به شدت ورم معده شفاف، سبز یا زرد، حاوی رگه‌های خونی به طور کامل خون‌آلود باشد.
نفخ کردن
احساس سیری یا سوزش در بخش بالایی شکم
علل
داروهای گوناگون، عوارض دارویی و پیامد ناشی از عمل جراحی، فشارهای جسمی و روانی، عادت‌های اجتماعی، مواد شیمیایی و عفونت در بروز ورم معده نقش دارند. در ادامه به ذکر شماری از دلایل و علل رایج‌تر ورم معده می‌پردازیم.
عوارض دارویی (فقط به متداول‌ترین داروها اشاره شده است)
- آسپرین (بیش از 300 فرآورده دارویی حاوی گونه‌ای از آسپرین هستند).
- داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs مانند ایبوپروفن یا ناپروکسین).
- استروئیدهای تجویزی مانند پردنیزولون
- مکمل‌های دارای پتاسیم
- قرص‌های آهن
- داروهای شیمی درمانی سرطان
بلعیدن اشیاء یا مواد شیمیایی
موادی با خاصیت خورندگی یا فرسایش دهندگی (اسید یا قلیا)
بلعیدن جسم خارجی (سوزن یا گیره کاغذ)
پس از عمل جراحی
- افراد دارای وضعیت جسمی بسیار وخیم یا قربانیان سوانح شدید دچار ورم معده می‌شوند.
- پس از انجام عمل‌های پزشکی (مانند آندوسکوپی که در آن لوله کوچک مجهز به منبع نور برای انجام معاینه‌ی پزشکی وارد معده می‌شود).
- پس از عمل برداشتن قسمتی از معده
- پس از پرتودرمانی بیماران سرطانی
- بیماری‌های خودایمنی
- کم‌خونی
- استفراغ مزمن
عفونت‌ها
- سل
- سیفلیس
- عفونت هلیکوباکترپیلوری شایع‌ترین گونه باکتری است. باکتری‌های بسیار دیگر حتی باکتری‌های عامل بیماری ذات‌الریه یا عفونت مثانه نیز باعث ورم معده می‌شوند.
- عفونت‌های ویروسی
- عفونت‌های قارچی (مخمر)
- انگل‌ها و کرم‌ها
دلایل دیگر
- اضطراب و فشار روانی
- مصرف الکل
- استعمال دخانیات
تشخیص
پزشک با توجه به علائم بیمار و سابقه تشخیص‌های پیشین ورم معده و درمان‌های مرتبط با آنها، احتمال می‌دهد که بیمار مبتلا به ورم معده شده است.
تشخیص قطعی پس از تعیین دلیل اصلی التهاب مخاط معده و یا نمونه‌برداری بافت معده صورت می‌گیرد.
برای مثال هلیکوباکترپیلوری دلیل اصلی گاستریت ناشی از عفونت به شمار می‌رود که می‌توان با استفاده از آزمایش‌های نمونه‌برداری، ایمنی‌شناختی، مدفوع، خون و تنفسی به وجود این باکتری پی برد.
میکروب های بیماری‌زاهای دیگر را می‌توان با بهره‌گیری از آزمایش‌های کشت، مدفوع و ایمنی‌شناختی تعیین کرد.
نمونه‌برداری مخاط معده، که طی معاینه آندوسکوپی انجام می‌شود، اغلب برای تشخیص علل ورم معده و تهیه تصویری از فرسایش مخاط معده و دیگر تغییرهای آن به کار برده می‌شود.
رادیوگرافی شکم یا بررسی با باریم (فوقانی یا تحتانی) وجود مخاط ضخیم شده و چین‌خوردگی‌هایی را نشان می‌دهد که از نشانه‌های التهاب معده محسوب می‌شوند.
پزشک تصمیم می‌گیرد که انجام کدامیک از آزمایش‌های فوق و دیگر آزمایش‌های جنبی برای تعیین علل علائم گاستریت ضروری است.
درمان
درمان ورم معده به علت خاص آن بستگی دارد. ورم معده ناگهانی و حاد ناشی از مصرف داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی یا الکل با توقف مصرف این مواد بهبود می‌یابد.
ورم معده مزمن ناشی از عفونت‌های هلیکوباکترپیلوری نیز با آنتی بیوتیک‌ها درمان می‌شود. بیماران در اکثر موارد داروهای تأثیرگذار بر اسید معده را برای کاهش نشانه‌ها و علائم و تسریع روند التیام معده مصرف می‌کنند...
برای خواندن بخش دوم -ورم معده و گاستریت- اینجا کلیک کنید.
