د‌کتر نوشین صحابی - جراح و متخصص زنان، زایمان و نازایی
تحریریه زندگی آنلاین : تکرر ادرار در اصطلاح به معنی ادرار کردن بیش از تعداد معمول است. این اتفاق ممکن است باعث اذیت فرد شود، ولی به طور کلی وضعیتی طبیعی و معمول می‌باشد و ممکن است برای تعداد زیادی از خانم‌های باردار و غیر باردار رخ دهد. به طور معمول تکرر ادرار در سه ماهه نخست بارداری بیشتر ایجاد می‌شود و در برخی از خانم‌ها در دوران پایان بارداری. مسئله و موضوع نگران‌کننده‌ای نیست، مگر آنکه علاوه بر تکرر ادرار، علائم دیگری هم در فرد بروز کنند و نشانه‌های وجود مشکل دیگری باشند. مصرف مایعات کمتر برای کاهش دفعات ادرار، نامناسب‌ترین و در واقع آسیب‌رسان‌ترین روش برای کاهش آن است. برخی از خانم‌ها با این تصور که اگر آب کمتری بنوشند، کمتر ادرار خواهند کرد، مصرف مایعات را به حداقل می‌رسانند و به این ترتیب، سلامت خود و جنین را به خطر می‌اندازند.
بیشتربخوانید:
تکرر ادرار در چه زمانی از دوران بارداری ایجاد می‌شود؟
معمولا در سه ماه نخست بارداری احتمال بروز تکرر ادرار بیشتر است، حتی می‌تواند یکی از علائم اولیه بارداری هم باشد. به طور معمول خانم‌ها در هفته چهارم از بارداری‌شان میزان و حجم ادرارشان بیشتر می‌شود. در سه ماهه نخست بارداری، خانم‌ها به دفعات بیشتری از خواب بیدار می‌شوند، به دستشویی می‌روند، ولی این وضعیت می‌تواند تا 35 هفته بارداری هم ادامه داشته باشد.
چه عواملی باعث تکرر ادرار در دوران بارداری می‌شوند؟
هورمون بارداری HCG و پروژسترون می‌توانند در سه ماهه اول بارداری باعث ایجاد تکرر ادرار شوند. این هورمون‌ها باعث افزایش جریان خون در ناحیه لگن می‌شوند و به همین دلیل کلیه‌ها بیشتر از حالت معمول فعالیت می‌کنند. در نتیجه، میزان دفعات ادرار افزایش می‌یابد.
در سه ماهه دوم بارداری، این تعداد کاهش می‌یابد. با این حال، تکرر ادرار احتمالا همچنان ادامه دارد و حتی دوباره با رشد بیشتر جنین، افزایش می‌یابد. دلیل اصلی آن افزایش فشار وارد شده به مثانه مادر توسط جنین در حال رشد در رحم است.
در سه ماهه سوم بارداری، به دلیل افتادگی رحم، فشار بیشتری به مثانه وارد می‌شود. خانم‌های باردار، به تعداد دفعات بیشتری به دستشویی می‌روند (در مقایسه با ماه‌های قبل).
آیا تکرر ادرار در بارداری می‌تواند نشانه‌ای از وجود بیماری باشد؟
در بیشتر خانم‌های باردار، تکرر ادرار طبیعی است و نشانه‌ای از وجود بیماری نیست، اما در مواردی هم می‌تواند برخی از بیماری‌ها و شرایط خاص را تشدید کند و یا اینکه برخی از بیماری‌ها باعث بروز آن شوند.
عفونت دستگاه ادراری (UTI)
وجود عفونت در دستگاه ادراری زنان، منجر به تکرر ادرار می‌شود. این نوع عفونت (UTI) یکی از عفونت‌های باکتریایی دوران بارداری است و اغلب بین هفته‌های 6 تا 24 بارداری رخ می‌دهد. این علائم معمولا همراه با عفونت ادراری مشاهده می‌شوند:
درد در ناحیه لگن و یا پایین شکم
ادرار خون‌آلود
ادرار ابری (ادرار معمولی شفاف و زرد روشن است. تغییر رنگ، کدری و عدم شفافیت ادرار را ادرار ابری می‌گویند).
احساس ناراحتی و سوزش به هنگام دفع ادرار
تمایل به ادرار کردن، ولی خروج فقط چند قطره از آن از بدن
در صورت مشاهده علائم عفونت ادراری در این دوران، باید تحت مراقبت پزشک متخصص زنان قرار بگیرد. در این صورت ابتدا باید آزمایش و کشت ادرار و سپس درمان مناسب انجام شود. در صورت بی‌توجهی و عدم درمان به موقع، خطر عفونت کلیه و حتی در مواردی هم زایمان زودرس وجود دارد.
بیشتربخوانید :
دیابت بارداری
دیابت بارداری هم در برخی از خانم‌ها با تکرر ادرار همراه است. دیابت بارداری در واقع شکلی از دیابت موقت است که مادران باردار را تحت تاثیر قرار می‌دهد. علائم و نشانه‌های آن هم اغلب با تکرر ادرار همراه است. حالت تهوع، تشنگی زیاد و خستگی مفرط از دیگر نشانه‌های دیابت بارداری است. دیابت بارداری در آزمایشات طول دوران بارداری به ویژه با تست تحمل گلوکز در 6 ماهگی بارداری بررسی می شود و با درمان به موقع از بروز مشکلات در کودک جلوگیری می‌گردد. معمولا این نوع از دیابت با تولد نوزاد، برطرف می‌شود. اگر شما نیز علائم و نشانه‌های این نوع دیابت را دارید، حتما به پزشک متخصص مراجعه کنید.
تشخیص تکرر ادرار در بارداری
احتمالا پزشک‌تان از شما در مورد علائم و نشانه‌هایی که باعث نگرانی‌تان شده، سوال می‌کند، مثلا از اینکه تعداد دفعات تکرر ادرار چند بار است و میزان مصرف مایعات شما در طول شبانه‌روز چقدر است. حتی ممکن است از شما بخواهد که این موارد را یادداشت کنید تا منطقی و قابل استفاده‌تر باشند. آزمایش‌های تشخیصی هم حتما توصیه می‌شود.
آزمایش کشت ادرار (U-C): آزمایش کشت ادرار کمک زیادی به شناسایی و تشخیص عفونت ادراری می‌کند.
آزمایش خون.
سونوگرافی کلیه‌ها، مثانه و مجاری ادراری.
سیستوسکوپی که مثانه و مجاری ادرار را نشان می‌دهد.
آزمایشاتی مثل سیستوسکوپی معمولا در دوران بارداری توصیه نمی‌شوند، مگر در موارد خاص، ولی آزمایش خون و ادرار ضروری است. متخصص زنان و زایمان این آزمایش را در صورت وجود علائم توصیه می‌کند.
نکاتی برای کنار آمدن با تکرر ادرار در دوران بارداری
هر چند که این وضعیت تا حدودی طبیعی و نرمال است، ولی نکات زیر به شما کمک می‌کنند تا حدودی آن را کنترل کنید:
هنگام خالی کردن مثانه، به جلو خم شوید و مثانه را تا جای ممکن تخلیه کنید.
در طول روز مایعات بیشتری بنوشید (در مقایسه با شب‌ها) تا تکرر ادرار در شب‌ها کاهش یابد. نوشیدن مایعات بیشتر قبل از خواب باعث تکرر بیشتری در شب می‌شود.
از مصرف نوشیدنی‌های کافئین‌دار مانند قهوه، چای، شکلات، کاکائو، نوشابه سیاه و غذاهای تند پرهیز کنید، زیرا ممکن است تکرر ادرار را تشدید کنند.
اگر ادرار شما زرد تیره است، مایعات بیشتری بنوشید. این علامت نشان‌دهنده کم‌آبی بدن است. ادرار باید زرد کمرنگ و شفاف باشد.
برای بهبود قدرت عضلات کف لگن، تمرینات لگنی را انجام دهید. این تمرینات در برخی موارد حتی از بروز تکرر ادرار در خانم‌ها جلوگیری می‌کنند.
قبل از خروج از خانه، حتما به سرویس بهداشتی مراجعه نموده و ادرار کنید تا خارج از خانه اذیت نشوید.
در صورت احساس نیاز به مراجعه به سرویس بهداشتی، حتما این کار را انجام دهید. نگه داشتن ادرار به مدت طولانی و کاهش مصرف مایعات اصلا روش خوبی نیست.
سوالات متداول
چرا هنگام عطسه، سرفه و یا خندیدن شدید، ادرار نشت می‌کند؟
زیرا رحم بزرگ حامله به مثانه شما فشار وارد می‌کند. برخی تمرینات مثل دویدن و بلند کردن اجسام سنگین هم همین تاثیر را دارند، یعنی با افزایش فشار به مثانه باعث بی اختیاری ادرار می‌شوند. به این حالت، «بی‌اختیاری استرسی ادرار» می‌گویند. منظور از استرس در اینجا فشار است و معمولا در سه ماهه سوم بارداری این اتفاق بیشتر رخ می‌دهد. این مسئله را می‌توان با انجام برخی تمرینات ورزشی کاهش داد. تخلیه مثانه قبل از ورزش هم توصیه می‌شود.
چند بار در طول بارداری و در ماه‌های مختلف دفع ادرار عادی است؟
در این مورد نمی‌توان عدد مشخصی را گفت. بدن خانم‌ها با هم فرق دارد و عوامل مختلف دیگر هم روی آن اثر می‌گذارند. شما فقط باید آب کافی بنوشید تا ادرارتان شفاف و روشن باشد.
چگونه می‌توان از بیدار شدن در طول شب برای دفع ادرار، جلوگیری کرد؟
از غروب به بعد، میزان مصرف مایعات را کاهش دهید و قبل از خواب حتما مثانه خود را خالی کنید.
چه زمانی این وضعیت تمام می‌شود؟
ممکن است تا زمان وضع حمل ادامه داشته باشد و بعد از زایمان برطرف شود یا اینکه حتی تا چند روز بعد از زایمان هم ادامه داشته باشد، ولی به تدریج کاهش می‌یابد.
اگر چنانچه این مورد تا مدت‌ها بعد ادامه یافت، حتما به پزشک مراجعه کنید. تکرر ادرار در بارداری شایع است، ولی پرونده زنان باردار با هم تفاوت دارد. اگر علائم عفونت ادراری و یا دیابت بارداری ندارید، با کمی مراقبت و توجه می‌توانید آن را کنترل نمایید. در صورت وجود سایر علائم، حتما موضوع را با پزشک‌تان در میان بگذارید.
