هوای آلوده؛ اعصاب آلوده

دکتر پروانه صفائی مقدم؛ روانشناس بالینی، عضو تحریریه دنیای سلامت

زمانی که میزان آلودگی هوا در شهرها زیاد می‌‌شود مقدار اکسیژن‌رسانی به بدن کم می‌‌شود و در نتیجه میزان انقباض عضلانی فرد بیشتر می‌‌شود و فرد تنش بیشتری را در این زمان تجربه می‌‌کند و مستعد پرخاشگری و برانگیختگی می‌‌شود. آلودگی صوتی و گرمای بیش از حد هوا به عنوان عوامل استرس‌زا بر پرخاشگری افراد تاثیر می‌گذارند و معمولا در زمان گرمای بسیار، بخصوص در شهرهای بزرگ که مسئولیت‌‌های بیشتری به عهده یک فرد است و ترافیک و آلودگی صوتی نیز در حال افزایش است آستانه تحمل فرد کاهش پیدا می‌‌کند و سبب عصبانیت می‌‌شود.

تعدیل منابع استرس‌زا 

آلودگی هوا روی تمام افراد چه سالم چه بیمار اثر منفی دارد، گذشته از عامل عصبانیت، افراد در شهرهایی که آلودگی هوای آنها بالاتر از حد استاندارد است پرخاشگر، کم تحمل و زود رنج می‌‌شوند و به طور مداوم از خستگی و بی‌حوصلگی شکایت دارند، ضمن اینکه افراد در هنگام رانندگی عجول‌تر و بدخلق‌تر هستند و در مورد جسم و روان خود نیز نگرانی‌هایی را پیدا می‌‌کنند. اثرات آلودگی هوا روی جسم افراد قابل انکار نیست. تنگی نفس و تپش قلب از علائمی است که روی افراد سالم و بیمار در مواجهه با آلودگی هوا دیده می‌‌شود.

نکته‌ای که باید به آن اشاره شود اینست که شهروندان محترم باید عوامل استرس‌زا را تا حد امکان کم کنند. افراد باید تا جایی که می‌‌توانند استرس‌های شغلی یا استرس‌های ناشی از ترافیک را کاهش دهند و در عین حال ساعات استراحت و خواب خود را افزایش داده و بیشتر به فعالیت‌های ورزشی بپردازند.

قابل توجه بیماران افسرده 

در شرایط آلودگی هوا مشکلات بیماران افسرده افزایش می‌‌یابد. هنگام آلودگی هوا دنیا در نظر بیمار افسرده غبار آلودتر و تیره و تارتر و قدرت تصمیم گیری او ضعیف‌تر می‌‌شود و احساس می‌‌کند که بی‌انرژی، بی‌حوصله و خسته است. این عوامل سبب می‌‌شوند که در این شرایط بیماری افسردگی شدیدتر شود.

افراد مضطرب 

در افراد مضطرب نیز نگرانی نسبت به آینده تشدید می‌‌شود و بعضی علائم جسمی مانند تپش قلب نیز به طور شدیدتری بروز می‌‌کند، مبتلایان به وسواس نیز به احتمال زیاد نگرانی‌های مضاعفی پیدا خواهند کرد.

آلودگی هوا و تاثیر آن بر سلامت روان 

آلودگی هوا باعث افزایش استرس و تحریک پذیری افراد می‌‌شود و همچنین استرس افراد را افزایش داده و باعث افسردگی آنان می‌‌شود. هنگام آلودگی هوا بسیاری از مواقع، عملکرد افراد بدون آن که متوجه شوند افت می‌‌کند، علاوه برآن کم حوصله و تحریک پذیر می‌‌شوند.

تحریک پذیری رفتارهای غیر سازگارانه را به همراه دارد. این‌گونه رفتارها منجربه درگیری شخص با اطرافیان خود می‌‌شود و تجمع این رفتارها ممکن است به افسردگی منجر بشود.

تاثیر آب و هوا بر روی افراد

گرما، سستی و کم توجهی می‌‌آورد. مردمی که در آب و هوای گرم زندگی می‌‌کنند معمولا آدم‌هایی «غیر فعال و کم توجه» هستند. ویژگی این نوع خلق و خو تنبلی و سستی است. کارکردن در مکان‌های بسیار گرم به خاطر عرق کردن و زود خسته شدن، ناخوشایند است. گرما نوعی زندگی دشوار را برای فرد ایجاد می‌‌کند و افراد را رقابت جو وجسور می‌‌کند. اما در صورتی که گرما با رطوبت همراه شود در صورت چنین آب و هوایی گرایش به تسلیم شدن، دست کشیدن از فعالیت و پذیرفتن شرایط را تقویت می‌‌کند.

تجربه ثابت کرده که ساکنین مناطق گرم و مرطوب خصوصاً نواحی استوایی تا حد زیادی انعطاف‌پذیر هستند.  

آلودگی هوا بیماری‌های روانی را تشدید می‌‌کند 

استرس حاد و مزمن، اضطراب، افسردگی، احساس خستگی مزمن، احساس تنگی نفس و سردردهای عصبی مهم ترین تاثیرات آلودگی هوا بر سلامت روان هستند.

آلودگی هوا بیماری‌‌های روانی را تشدید می‌‌کند. آلودگی هوا سبب ایجاد استرس در افراد می‌‌شود و اگر این استرس‌‌ها ادامه پیدا کنند، به صورت مزمن در می‌آید و این استرس مزمن باعث ایجاد بیماری‌‌های روان تنی و یا شاید تشدید سایر بیماری‌‌های روان تنی و سایر بیماری‌‌های روان شناختی می‌‌شود.

همچنین باید توجه داشت علاوه بر اینکه لفظ آلودگی هوا در افراد ایجاد استرس می‌‌کند، دیدن آلودگی هوا، وجود گرما و صحبت کردن در مورد آن و حتی لفظ آن بر میزان هوش کودکان تاثیر بسزایی دارد.

و آزبست که ناشی از لنت ترمز وسایل نقلیه است نیز تاثیرات سویی بر سلامت روان دارد و توصیه من به شما عزیزان این است که برای حفظ سلامت روان در زمان آلودگی هوا لازم است از رفت و آمدهای غیر ضروری خود در سطح شهر پرهیز کنید، سایر عوامل استرس‌زا مانند فشارهای روحی خود را کاهش دهید و به جای تردد در سطح شهر، بیشتر در کنار خانواده و اقوام خود باشید و میهمانی‌‌های بیشتری ترتیب بدهید زیرا در کنار هم بودن و شنیدن حرف‌‌های دوستان و اقوام تاثیر مثبتی بر سلامت روان شما دارد .

و همچنین در زمان آلودگی هوا که سبب ایجاد استرس می‌‌شود باید مکانیسم‌‌های دفاعی و مهارت‌‌های فردی خود را افزایش دهید و سعی کنید سایر عوامل تنش‌زا و استرس‌زای دیگر را حدف کنید.