واکاوی حضور زنان در بازارهای هنری

به گزارش «ایرنا» تجزیه و تحلیل داده‌های مربوط به 14 حراج حوزه هنر مدرن و معاصر که در فاصله آوریل تا جولای امسال (فروردین- اردیهشت تا تیر- مرداد 1400) در سه حراج خانه بزرگ کریستیز، ساتبیز و فیلیپس انجام شد، نشان می‌دهد متغیرهای این بازار بین هنرمندان زن و مرد همچنان به‌طور قابل ملاحظه‌ای نامتوازن است و هنرمندان مرد بیشترین سهم بازار را در این حراج‌ها داشته‌اند. از 100 هنرمند برتری که آثارشان در این حراج‌ها به فروش رسید، 14 نفر و از 800 هنرمندی که آثارشان در این حراج‌ها عرضه شد، 141 نفر زن بودند. اما این حقیقت که آثار هنرمندان زن تنها 8درصد از گردش مالی یک‌میلیارد و 800میلیون دلاری این حراج‌ها را تشکیل داد و تنها 138میلیون و 600هزار دلار درآمد حاصل کرد، تمام این نشانه‌های مثبت را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.

نگاه‌ دقیق‌تر به آمار فروش این حراجی‌ها نشان می‌دهد جوآن میچل (Joan Mitchell) هنرمند معروف سبک اکسپرسیونیست انتزاعی در بین هنرمندان زن، دست بالا را دارد. وی یکی از اندک زنانی است که عایدی آثارش در حراجی با عایدی همتایان مرد برابری می‌کند. با وجود این مجموع فروش آثار میچل در این حراج‌های مورد بحث، با فروش آثار هنرمندان مردی چون پابلو پیکاسو و ژان میشل باسکیت از زمین تا آسمان تفاوت دارد؛ در این فصل، از 25 اثر پیکاسو 187میلیون دلار و از 12 اثر باسکیت 171میلیون دلار درآمد حاصل شد؛ درحالی‌که مجموع عایدی آثار میچل تنها 33میلیون و 500هزار دلار از 7 اثر بود. میچل در بین تمام هنرمندانی که آثارشان در حراج‌های آوریل تا جولای به فروش رسید، از لحاظ بیشترین درصد فروش سیزدهم شد؛ به این معنا که 12 هنرمند مرد از لحاظ میزان فروش از او بالاتر بودند. دومین زن این فهرست ویجا کلمینز (Vija Celmins) هنرمند تجسمی آمریکایی است که با یک اثر، 7میلیون و 700هزار دلار عایدی داشت و در رتبه 44 قرار گرفت.

همه آثار میچل در این 14 حراج دقیقا در بازه ارزش تخمینی خود فروخته شدند، به استثنای یک اثر. گران‌ترین این آثار یک نقاشی رنگ روغن دولتی و بی‌نام روی بوم بود که به سال 1977 تعلق داشت. این نقاشی 10میلیون و 500هزار دلار چکش خورد، فقط کمی بالاتر از ارزش تخمینی 10میلیون دلاری که برای آن برآورد شده بود. این در حالی است که گران‌ترین اثر پیکاسو در این فصل از حراج‌ها، زن نشسته در کنار پنجره از سال 1932 بود که 90 میلیون دلار چکش خورد.

بازار آثار میچل در مقایسه با هنرمند مرد از دوران پساجنگ که عایدی مشابه یا پایین‌تری داشتند، نیز عقب‌تر و کم رونق‌تر بود؛ کلیفورد استیل و ریچارد دیبنکرن در فهرست درصد فروش حراج‌ها در رتبه 15 و 16 قرار داشتند. یکی از آثار استیل به قیمت 30میلیون و 400هزار دلار فروش رفت و دو اثر از دبینکرن در مجموع 31میلیون دلار. این به آن معناست که میانگین 4میلیون و 800هزار دلاری برای هر اثر فروش رفته از میچل در این فصل، از میانگین آثار به فروش رفته از استیل (30میلیون دلار) و دبینکرن (15میلیون و 500 هزار دلار) پایین‌تر بوده است. در سوی دیگر معادله، میزان فروش آثار میچل در مقایسه با همتایان زن خود از زمین تا آسمان فاصله دارد. این هنرمند با مجموع فروش 33میلیون و 500هزار دلاری خود حدودا چهار برابر مجموع درآمد دیگر هنرمندان زن که بیشترین فروش را داشتند یعنی کلمینز، باربارا هپورث و لی کرزنر، فروش کرد.

 مجموع فروش هر کدام از این هنرمندان در این فصل بین 7میلیون و 200هزار دلار و 7میلیون و 700هزار دلار متغیر بود. نقاشی زرد، ارغوانی بی‌نام و انتزاعی لی کرزنر در یکی از حراج‌های عصرگاهی کریستیز در ماه مه به قیمت 6میلیون دلار به فروش رسید که درست در مرکز بازه ارزش تخمینی آن بود. کرزنر در اوایل دهه 1960 میلادی یعنی زمانی که مجموعه سفرهای شبانه (Night Journeys) را به دنبال درگذشت همسرش، جکسون پولاک، خلق کرد، در دوران اوجش بود. صاحب این نقاشی متعلق به سال 1962، آن را در سال 2005 از حراجی کریستیز به قیمت 968 هزار دلار خریده بود؛ درحالی‌که ارزش تخمینی آن چیزی در حدود 500 تا 700هزار دلار برآورد شده بود.

در این فصل از حراجی‌ها دو مجسمه والد دوم (Parent II) از سال 1971 و ماکت سه فرم پلکانی (Maquette Three Forms in Echelon) از سال 1961، در مجموع به قیمت 7میلیون و 300هزار دلار به فروش رسیدند و نقاشی بی‌نام (اقیانوس) ویجا کلمینز از سال 1988-1987 نیز به قیمت 7میلیون و 700هزار دلار به فروش رسید.

پنجمین هنرمند زن پرفروش این فصل، یایویی کوساماست که با 5 اثر در مجموع 7میلیون و 100هزار دلار عایدی داشت و در رتبه چهل‌وهفتم فهرست پرفروش‌ترین هنرمندان این فصل از حراج‌های هنری قرار گرفت. پشت سر او نیز به ترتیب لوئیز بورژوآ مجسمه‌سازو هنرمند فرانسوی، دانا شوتز هنرمند آمریکایی و الیزابت پیتون نقاش اهل ایالات متحده آمریکا با مجموع فروش بین 4میلیون و 400هزار دلار و 4میلیون و 700هزار دلار قرار دارند.

آثار هنرمندان زن نوظهور که در بازار هنر محبوب هستند، در این فصل از حراج‌های هنری هم از جمله پرمتقاضی‌ترین آثار بودند. فلورا یوکنوویچ، امیلی می اسمیت، الیزابت سوردی، جید فدوجوتمی و کریستینا دو میگوئل از آن دست هنرمندانی هستند که فروش آثارشان از ارزش تخمینی فراتر رفت. در مجموع از 50 اثری که در این 14 حراجی بیشترین متقاضی را داشتند یا از لحاظ درصدی به هنگام فروش از ارزش تخمینی خود فراتر رفتند، 34درصد به هنرمندان زن تعلق داشتند.

تجزیه و تحلیل داده‌های مربوط به حراج‌های هنری نشان می‌دهد اگرچه بستر لازم برای دیده شدن آثار زنان هنرمند در این بازار ایجاد شده، اما از لحاظ میزان فروش همچنان شکافی عمیق میان این هنرمندان و همتایان مردشان وجود دارد.