اثرات استریکنین روی سیستم عصبی
استریکنین داروی تشنج‌زای قوی است و باعث تحریک تمام قسمت‌های سیستم اعصاب مرکزی می‌گردد. این دارو سطح تحریک‌پذیری سلول‌های عصبی را افزایش می‌دهد.
با از میان برداشته شدن مهار بین اعصاب و عضلات توسط استریکنین، فعالیت سلول‌های عصبی بالا رفته و شخص در مقابل تحریکات حسی عکس‌العمل شدیدی از خود نشان می‌دهد.
خاصیت تشنج زایی دارو ناشی از وقفه در مهار پس سیناپسی گلیسین است.در حالت عادی در نخاع سلول‌هایی بنام رن شاو وجود دارد که از این سلول‌ها گلیسین آزاد می‌گردد. گلیسین یک واسطه شیمیایی مهم برای نورون‌های حرکتی و نورون‌های بینابینی داخلی نخاع می‌باشد.
استریکنین اثر مهاری سلول‌های رن شاو را روی نورون‌های حرکتی خنثی کرده و باعث می‌شود که آستانه تحریک‌پذیری سلول‌های عصبی کاهش یابد. در این شرایط شخص معمولا دچار تشنج می‌شود و در طول تشنج ناشی از استریکنین فشار خون معمولا تغییر می‌کند.
سم میکروب کزاز نیز مهار پس سیناپسی را خنثی و بلوک می‌کند، ولی بر خلاف استریکنین که در اشغال گیرندهای پس سیناپسی با گلیسین رقابت می‌کند، از آزاد شدن گلیسین جلوگیری به عمل می‌آورد.
اثر استریکنین بر روی دستگاه گوارش
در زمان‌های گذشته، استریکنین برای درمان یبوست ناشی از اختلال عملکرد روده‌ها به کار می‌رفت، ولی امروز ثابت شده که عملا هیچ اثری بر روی دستگاه گوارش ندارد، لذا در اختلالات گوارشی توصیه نمی‌شود. استریکنین در طب امروزی نیز مصرف چندانی ندارد، مگر در نوزادان مبتلا به اختلالات عصبی که میزان گلیسین در مغز و مایع نخاعی زیاد شده باشد.
اثر استریکنین روی عضلات
استریکنین در دوز تشنج زایی هیچ اثر قابل مشاهده ای روی عضلات ندارد و افزایش تون عضلات ناشی از اثرات آن از طریق سیستم مرکزی آن است ولی در مقادیر بالاتر از آن، واکنشی شبیه به اثر کورار در محل اتصال عصب به عضله دیده می‌شود.
استعمال استریکنین در ورزش
مصرف استریکنین به دلیل تحریک اعصاب، به عنوان یکی از داروهای خیابانی در طی چند سال گذشته در جوامع غربی شیوع بالایی داشته است، ولی اخیرا مصرف آن کاهش شدیدی را نشان می‌دهد. در میان انواع مختلف داروهای محرک اعصاب، مصرف استریکنین در دنیای ورزش بیش از سایر داروها کاهش یافته است و این به دو دلیل می‌باشد:
1- بارزترین اثر استریکنین تشنج است و اگر ورزشکاری مقدار مصرفی آن را به طور دقیق نداند با مصرف نابجا، دچار تشنج می‌شود، هر چند در مقادیر پایین مصرف آن نیز تشنج گزارش شده است 2- با توجه به اینکه استریکنین امروزه در دنیای پزشکی کاربرد چندانی ندارد، لذا کارخانه‌های سازنده اقدام به ساخت آن نمی‌کنند، بنابراین مشکل ورزشکار دسترسی به آن است.
طبق گزارشات موجود اولین ورزشکاری که از استریکنین استفاده کرد، توماس هیکس آمریکایی می‌باشد.وی در جریان مسابقه دوماراتن در سال 1904 در سنت لوییز با کمک گرفتن از استریکنین وکنیاک مدال طلا را از آن خود کرد.
بر اساس اظهارات مصرف کنندگان، حدود 2-1 ساعت پس از مصرف احساس تحریک و نشئه به فرد دست می‌دهد که بر حسب مقدار مصرف آن متغیر است. ورزشکار به دنبال استعمال استریکنین، در عضلات بدن خویش احساس لرز می‌کند، ولی این لرز، واقعی نیست.
از طرف دیگر به علت تحریک مرکزی عضلات، ورزشکار احساس خستگی نکرده و برای مدت طولانی به تمرین می‌پردازد، ولی با پایان یافتن اثر دارو خستگی شدیدی عارض شده و گاهی اوقات درد خفیفی در عضلات احساس می‌گردد.
مسمومیت با استریکنین
استریکنین سریعا از دستگاه گوارش، غشاهای مخاطی و محل‌های تزریق شده وارد خون گردیده و به آسانی توسط سیستم آنزیمی میکروزوم کبد متابولیزه می‌شود. مسمومیت ناشی از استریکنین در اثر خوردن سموم حشره‌کش، مسهل‌ها و قرص‌های تونیک ایجاد می‌شود.
اغلب مسمومیت‌ها به صورت اتفاقی و بیشتر در کودکان دیده می‌شود. اولین اثر مسمومیت، سفتی عضلات گردن می‌باشد. سپس فرد دچار هیپر آکوزی می‌شود و با کوچکترین صدایی از جای خود می‌پرد. آنگاه علائمی مانند صرع ایجاد می‌شود و تشنجات کزازی روی می‌دهد. ایست تنفسی نیز به علت انقباض دیافراگم و انقباض عضله شکم و قفسه سینه رخ می‌دهد. مرگ ناشی از مسمومیت با استریکنین به علت فلج بصل النخاع و نارسایی تنفس است.
متیل فنیدات
متیل فنیدات از لحاظ ساختمانی به آمفتامین شباهت زیادی دارد. این دارو محرک خفیف سیستم عصبی مرکزی بوده و اثر آن بیشتر بر روی فعالیت ذهنی - روانی است تا فعالیت حرکتی، ولی در مقادیر بالا می‌تواند به فعالیت حرکتی شدید و حتی تشنج منجر گردد. این دارو سریعا از راه خوراکی جذب شده و در عرض 2 ساعت به حداکثر سطح پلاسمایی می‌رسد.
موارد استعمال متیل فنیدات در پزشکی
1- انواع مختلف افسردگی‌های روانی
2-کسالت و بی‌حالی ناشی از علل گوناگون
3-کودکان هیپرتونیک (کودکان پرجنب و جوش و دچار اختلال رفتاری)
4- نارکولپسی
5-مسمومیت با داروهای خواب آور
6-خستگی شدید و غیر عادی و کاهش حافظه
متیل فنیدات به دلیل از بین بردن خستگی، افزایش قدرت ذهنی - روانی فرد و بالا بردن کارایی ورزشی مورد استفاده ورزشکاران قرار می‌گیرد.
پمولین
این داروی محرک اعصاب، از لحاظ ساختمانی متفاوت بوده و اثرات آن بر روی سیستم اعصاب مرکزی مشابه آمفتامین است، ولی اثرات قلبی- عروقی کمی دارد. پمولین هم مانند متیل فنیدات در درمان اختلال رفتاری کودکان مصرف می‌شود.
افدرین
افدرین یک آمین مقلد سمپاتیک و محرک قوی سیستم اعصاب است که در مقایسه با آمفتامین محرک ضعیفی می‌باشد. این دارو گیرنده‌های آلفا و بتا آدرنرژیک را تحریک کرده، آزاد شدن نوراپی نفرین را از انتهای اعصاب سمپاتیک تشدید می‌کند و اثر تحریکی خود را از این طریق اعمال می‌نماید. افدرین ضربان قلب، برون ده قلبی و در نتیجه فشار خون را بالا می‌برد.
موارد استعمال طبی افدرین
1- درمان علائم آسم و اسپاسم غیر قابل برگشت برونش‌ها در برونشیت مزمن
2- درمان احتقان بینی، زکام حاد، سینوزیت وتب یونجه
3-جلوگیری از بروز افت فشار خون
4- شب ادراری
5- درمان کهیر
استعمال افدرین در ورزش
افدرین بنا به سه دلیل زیر به کرات توسط ورزشکاران مورد استفاده قرار می‌گیرد:
1- این دارو از طریق تحریک مغز و قشر آن باعث از بین رفتن حالت خواب آلودگی شده و موجب سرحالی و بالا رفتن کارایی ورزشکار می‌گردد.
2- افدرین به دلیل دارا بودن خاصیت گشادکنندگی برونش‌ها، ظرفیت حیاتی را افزایش داده، عمل تهویه را بهتر می‌کند.
3- افدرین از طریق تاثیر مستقیم بر روی قلب موجب افزایش تعداد ضربان، برون ده و قدرت انقباض قلب می‌شود.
دو مکانیسم آخر سبب بالا رفتن میزان خون رسانی و در نتیجه افزایش اکسیژن‌گیری بافت‌های بدن شده، قدرت تحمل ورزشکاران را بالا می‌برد و به این ترتیب، ورزشکار بدون احساس خستگی برای مدت طولانی قادر به انجام تمرین یا مسابقه خواهد بود. افدرین بیشتر در ورزش‌های استقامتی از جمله دوومیدانی، فوتبال، بسکتبال، دوچرخه‌سواری و ورزش‌های آبی کاربرد دارد.
عوارض افدرین
این عوارض شامل: عصبانیت، بیقراری، اشکال در خواب، دردناک بودن خروج ادرار، تهوع، استفراغ، درد قفسه سینه، توهم، کبودی پوست و استفراغ شدید می‌باشد.
برای خواندن بخش اول- خط قرمز دارویی در ورزش- اینجا کلیک کنید.
