امید صالحیان؛ کارشناس ارشد فیزیولوژی ورزش
آمفتامین
آمفتامین قوی‌ترین داروی محرک اعصاب است. این دارو در سال 1936 وارد دنیای طب گردید و نخستین سوء استفاده از این دارو به وسیله سربازان در جنگ جهانی دوم (به شکل استنشاقی) بود که پس از آن مصرف آمفتامین مرسوم شد. در ابتدا این دارو برای درمان احتقاق بینی تجویز می‌شد.
مکانیسم اثر
- آمفتامین از طریق آزاد کردن آمین‌های بیولوژیک یعنی آدرنالین و نور آدرنالین از انتهای اعصاب اثر می‌کند و در نتیجه آن فعالیت در سیستم محرکه حرکتی افزایش می‌یابد.
- جدا کردن کاتکول آمین‌های متصل.
- مهار فعالیت آنزیمی مونو آمین اکسیداز.
- تداخل در بازجذب مجدد کاتکول آمین.
- تولید نوروترانسمیترهای کاذب.
اثرات آمفتامین روی سیستم اعصاب
آمفتامین با تحریک مرکز تنفس در بصل النخاع باعث افزایش سرعت و عمق تنفس می‌شود. این دارو انتقال‌های تک سیناپسی در نخاع را تسهیل کرده و همراه با افدرین باعث تشدید فعالیت حرکتی می‌گردد.
در افراد دچار ضعف تنفس، سبب تحریک قابل ملاحظه تنفس می‌گردد. این امر در افراد عادی و در مقادیر معمولی، چندان قابل ملاحظه نیست.
تحقیق در مورد متابولیسم آمفتامین دشوار است که این به خاطر تفاوت‌های وسیع بین گونه‌های مختلف در اثرات متابولیکی آن می‌باشد. متابولیت‌های اصلی آمفتامین عبارتند از: هیدروکسی افدرین و هیدروکسی آمفتامین. هردوی این متابولیت‌ها اثرات فارماکولوژیک مشابهی دارند.
آمفتامین با تصفیه کلیوی از جریان خون پاک می‌شود و مقدار کمی آمفتامین به داخل ادرار می‌ریزد. دفع آمفتامین با ادرار اسیدی تشدید می‌شود و داروهایی که اسیدیته را افزایش می‌دهند، دفع آمفتامین را تسریع می‌کنند که این عامل در موارد مصرف بیش از حد آمفتامین خیلی موثر است.
نتایج حاصل از تجویز خوراکی 30-10 میلی گرم آمفتامین به قرار زیر است:
- کاهش احساس خستگی
- افزایش هوشیاری و آگاهی فرد
- بشاش و سرحال نمودن فرد
- ایجاد ابتکار و قدرت عمل در شخص
- ایجاد اعتماد به نفس
- افزایش کارآیی فیزیکی در ورزشکاران
- افزایش قدرت تمرکز
- ایجاد نشاط، خوشحالی، رضایت باطن، شادی و شعف
- بالا رفتن قدرت حرکتی و افزایش کیفیت اجرای سخنرانی
اثرات آمفتامین روی خستگی و خواب
- طولانی کردن مدت و قدرت اجرایی عمل قبل از خستگی
- بالا بردن تحمل ورزشکار جهت اختصاص دادن ساعات بیشتر برای تمرین
- خاصیت ضددرد
- افزایش حرکات بدن حین خواب
- کاهش مدت زمان مرحله رم خواب
- افزایش طول مدت خواب
- ایجاد افسردگی شدید در صورت قطع مصرف
اثرات آمفتامین روی سیستم قلبی، عروقی، گوارش و رفتار جنسی
- افزایش فشار سیستولی و دیاستولی
- کاهش ضربان قلب
- افزایش فشار خون، آریتمی، کلاپس گردش خون، طپش قلب، لرز و رنگ پریدگی
- نامنظم شدن نوار قلب
- افزایش طول دامنه دلتا که سبب خواب آلودگی شدید می‌شود
- اسهال، بی‌اشتهایی، تهوع، خشکی دهان و کاهش سرعت تخلیه مواد از معده
- کاهش وزن و کاهش میل به غذا
- آمفتامین در مردان هیچ گونه تغییر جنسی ایجاد نمی‌کند، اما در زنان باعث کاهش میل جنسی می‌شود
- افزایش پرولاکتین و خروج ناگهانی شیر از پستان
اشکال دارویی
قرص‌های 5 و 10 میلی گرمی، کپسول‌های آهسته رهش 5، 10 و 15 میلی گرمیآمفتامین باید حدود 60-30 دقیقه قبل از غذا مصرف شود.
مسمومیت و عوارض جانبی
- تب، لرز، بی‌قراری، نگرانی و تشویش
- اغتشاش شعور، افزایش میل جنسی، ضعف و سرگیجه
- بر افروختگی، افزایش درجه حرارت بدن و افزایش فشار خون
- گشاد شدن مردمک‌ها، افزایش ضربان قلب و تشنج
- اختلالات روانی هذیان، توهمات، سوءظن و شیزوفرنی
- اغماء و خونریزی داخل مغزی
یکی از مهم‌ترین عوارض جانبی این دارو در ورزشکاران گرمازدگی است. افزایش دمای بدن مشکل جدی برای ورزشکارانی است که در محیط‌های گرم تمرین می‌کنند و این به علت تنگی عروق محیطی توسط دارو و در نتیجه عدم دفع گرما از پوست می‌باشد. مصرف این دارو در تعدادی از ورزشکاران، به ویژه طی مسابقات دوچرخه سواری بر اثر گرمازدگی مفرط و ایست قلبی منجر به مرگ شده است.
استعمال آمفتامین در ورزش
آمفتامین به دلیل کاهش خستگی، افزایش دقت و تمرکز و قدرت کارآیی، مصرف بالایی در میان ورزشکاران دارد. ورزشکارانی که آمفتامین مصرف می‌کنند فکر می‌کنند می‌توانند دردهای ناشی از صدمات ورزشی را نادیده بگیرند و از این رو به مسابقه ادامه می‌دهند.
در نتیجه صدمه حاصله گسترش می‌یابد و خطرات بیشتری آن‌ها را تهدید می‌کند. ورزشکار مقدار 15-10 میلی گرم را 3-2 ساعت قبل از مسابقه مصرف می‌کند که در صورت مصرف بیشتر، اثر آن 60-30 دقیقه پس از خوردن ظاهر می‌شود. مصرف آمفتامین بیشتر در دو سرعت می‌باشد طوری که ورزشکار احساس قدرت کرده و خیلی سریع دور بر می‌دارد. همچنین در ورزش‌های کشتی، جدو و ... که نیاز به کاهش وزن سریع دارند نیز مصرف بالایی دارد.
استریکنین
استریکنین یکی از داروهای محرک سیستم اعصاب است. استریکنین آلکالوییدی در هسته دانه یک گیاه بومی به نام ایتریکنوس است که در هند می‌روید. معنی این گیاه آجیل استفراغ آور است ولی استریکنین واقعا استفراغ‌آور نیست و این اثر دارو از خاصیت تضعیف‌کنندگی آن ناشی می‌شود.
این دارو برای اولین بار در قرن شانزدهم در آلمان به عنوان ضد موش و ضد حیوانات موذی معرفی گردید و در سال 1540 برای نخستین بار وارد دنیای طب شد، ولی به دلیل مسمومیت ناشی از آن که بیشتر کودکان را در بر می‌گرفت و عدم اطلاع از مکانیسم و چگونگی مصرف آن چندین سال بعد استعمال آن ممنوع گردید...
برای خواندن بخش دوم- خط قرمز دارویی در ورزش- اینجا کلیک کنید.
