سرطان پروستات (۲)

سیر بیماری

سیر طبیعی بیماری نسبتا ناشناخته است و بسیاری از جنبه‌های پیشرفت بیماری کماکان کشف نشده است. قبل از کشف PSA تقریبا نیمی ‌از بیماران با توشه رکتال غیرطبیعی و یا علائم ادراری تشخیص داده می‌شدند و اکثر آنها از لحاظ بالینی در مرحله پیشرفته قرار داشتند که درمان قطعی موضعی را غیرممکن می‌ساخت؛ ولی کشف PSA علاوه بر اینکه امکان تشخیص زودرس بیماری را فراهم کرد باعث یافتن سرطان‌هایی شد که از لحاظ بالینی کم‌اهمیت بوده و درمان آنها تغییری در طول عمر بیمار ایجاد نمی‌کرد.

برای مثال، مطالعات ثابت کرده اند که فقط 7 درصد بیمارانی که مبتلا به سرطان با نمره گلیسون 2 تا 4 هستند، نهایتا از عوارض ناشی از سرطان خواهند مرد. در حال حاضر به نظر می‌رسد مهم‌ترین عوامل مؤثر در سیر بیماری مرحله بالینی (stage) و وخامت پاتولوژیک (gleason grade) باشد؛ به طوری که احتمال پیشرفت مبتلایان در مرحله T1a طی 10 سال بسیار کم است و فقط 10 درصد مبتلایان مرحله T2b طی 10 سال پیشرفت می‌کنند.

احتمال عدم متاستاز 10 ساله در مرحله T2 با درجه وخامت‌ها 1، 2 و 3 به ترتیب 81 درصد، 58 درصد و 26 درصد است. در مرحله T3 این میزان به 25 درصد کاهش می‌یابد. بنابراین با افزایش مرحله و وخامت پاتولوژیک از احتمال حیات 10 ساله کاسته می‌شود.

بنابراین با وجودی که در حال حاضر بیشتر موارد سرطان پروستات در مراحل اولیه تشخیص داده می‌شوند و رشدی کند دارند، نهایتا در طولانی‌مدت چنانچه فرصت یابند پیشرفت کرده و متاستاز خواهند داد. این نکته بر لزوم درمان رادیکال موضعی در افرادی که امید زندگی بیش از 15 سال دارند، تاکید می‌کند.

غربالگری

اندیکاسیون غربالگری با PSA و توشه رکتال، سن بالای 50 سال و حداقل امید به زندگی 10 سال است. البته در افراد در معرض خطر (مانند سابقه خانوادگی مثبت) می‌توان از سنین پایین‌تر غربالگری را آغاز کرد. همه افراد باید از فواید و مضرات غربالگری کاملا مطلع شوند. یافته‌های مهم توشه رکتال ندول و یا پروستات سفت است. البته به خاطر داشته باشید که بسیاری از موارد سرطان پروستات‌ با معاینه طبیعی یافت می‌شوند.

در صورت بالا بودن PSA و یا یافته غیرطبیعی توشه رکتال باید بیوپسی از پروستات صورت گیرد. بهتر است این بیوپسی با کمک سونوگرافی از راه مخرج انجام شود. نتیجه بررسی بافت شناسی تشخیص را تایید می‌کند. در مواردی که نتیجه پاتولوژی با وجود بالا ماندن مستمر PSA و یا شک بالینی زیاد منفی بوده است، می‌توان مجددا بیوپسی وسیع‌تری انجام داد.

تشخیص

در گذشته مبتلایان به سرطان پروستات طی بررسی دلایل ایجاد علائم دستگاه ادراری تحتانی تشخیص داده می‌شدند، ولی در حال حاضر اغلب بیماران حین غربالگری و به دلیل افزایش PSA و یا توشه رکتال غیرعادی تشخیص داده می‌شوند. گرچه هنوز مواردی هستند که به طور اتفاقی با بررسی بافت شناسی به دست آمده از جراحی پروستات اثبات می‌شوند. ابزارهای تشخیص سرطان پروستات عبارتند از:

PSA: یک گلیکو پروتئین تک‌زنجیره‌ای است که خواصی مشابه با کموتریپسین دارد PSA .با خواص پروتئازی خود اتصال‌های پپتیدی نطفه منعقد شده را شکسته و باعث مایع شدن نطفه می‌گردد. حد طبیعی PSA برابر ng/ ml 4 در نظر گرفته می‌شود. گرچه بسیاری معتقد به در نظر گرفتن سن در تعیین حد طبیعی PSA هستند.

این گروه معتقدند حد طبیعی در دهه پنجم 2/5، در دهه ششم 3/5 و در دهه هفتم زندگی 4/5 است. این نکته را در نظر داشته باشید که PSA اختصاصی پروستات است و نه سرطان پروستات؛ لذا سایر بیماری‌های پروستات همانند BPH و پروستاتیت قادر به افزایش سطح PSA هستند.

به منظور افزایش ویژگی PSA از بعضی خصوصیات آن مانند «سرعت PSA » و «نسبت PSA آزاد به کل» استفاده می‌شود. سرعت PSA به میزان افزایش PSA در طول زمان اطلاق می‌گردد. اگر این سرعت سالانه بیش از 0/75 نانوگرم در میلی لیتر باشد، حدس بدخیمی‌را تقویت می‌کند.

دیده شده است که نسبت PSA آزاد به کل در بدخیمی ‌پروستات کاهش می‌یابد. به طوری که اگر این نسبت بیشتر از 25درصد باشد احتمال وجود بدخیمی ‌فقط 8 درصد است؛ در صورتی که اگر این نسبت کمتر از 10 درصد باشد احتمال یافتن سرطان پروستات به بیش از 50 درصد افزایش می‌یابد. این نکته را به خاطر داشته باشید که استفاده از فاکتورهای فوق بیشتر در موارد مشکوکی که PSA بین 4 تا 10 دارند، مفید است و به تصمیم‌گیری در رابطه با روند تشخیص کمک می‌کند.

 برای خواندن بخش اول- سرطان پروستات- اینجا کلیک کنید.

برای خواندن بخش سوم- سرطان پروستات- اینجا کلیک کنید.