گل انگشتانه یکی از گیاهان زیبای تزئینی می باشد که علاوه بر جنبه تزئینی فواید درمانی فراوانی را دارا است. مقداری سم در برگ های این گیاه وجود دارد که از این رو در مصرف آن باید دقت لازم را داشته باشید. با خواص گل انگشتانه در ادامه این مطلب بیشتر آشنا خواهید شد.
آشنایی با خواص گل انگشتانه
گل انگشتانه گیاهی است گلدار دو ساله که از جنس digitalis می باشد و در خانواده plantaginaceae قرار دارد. این گیاه بومی اغلب کشورهای اروپایی به ویژه غرب، جنوب و مرکز این قاره می باشد. این گیاه یک گونه از تیره بارهنگیان است. گل انگشتانه دارای گل های زیبای کوچکی است که در رنگ های بنفش، صورتی و یا سفید دیده می شوند، همچنین در برخی از انواع این گل دانه هایی وجود دارد. از گل انگشتانه به منظور تولید برخی از داروهای قلبی استفاده می شود.
گیاه گل انگشتانه دارای برگ هایی شیار دار و مرتب و ساده می باشد که 10 تا 35 سانتی متر طول داشته و 5 تا 12 سانتی متر عرض دارند و به رنگی خاکستری مایل به سفید می باشند. برگ های گیاه با پرزهایی زهاری و غده ای پوشیده شده اند. اغلب در سال های اول برگ های کرکدار طوقه ای دارند و در سال دوم از وسط آن ها ساقه ای گلدار به شکل خوشه ای آویخته و دارای گل هایی زنگوله ای می شوند.
گل ها به شکل خوشه مخروطی شکل در قسمت انتهایی هر ساقه وجود دارند. گلبرگ های هر گل به شکل زنگوله در می آیند و برخی موارد به شکل دو لب مشخص می گردند که اغلب لب پایینی طویل تر از لب بالایی می باشد. گل ها در اطراف ساقه قرار دارند که معلق و به سمت پایین آویزان می شوند. همانطور که اشاره شد رنگ گل ها می تواند سفید، زرد، ارغوانی، صورتی و قرمز شود. گل ها با خال هایی در دهانه گل به رنگ هایی دیگر و اغلب ارغوانی منقوش شده اند که به تشخیص آن ها کمک می نماید.
گل انگشتانه دارای بوته ای به ارتفاع 90 تا 180 سانتی متر می باشد و دارای میوه ای از نوع کپسول می باشد. این گل علاوه بر جنبه تزئینی دارای خواص مختلفی می باشد و در دارو سازی از آن استفاده می گردد. در این مطلب با انواع خواص این گل زیبا آشنا خواهیم شد.
درمان کننده نارسایی قلبی
یکی از مهمترین خواص گل انگشتانه در طب سنتی، خاصیت درمان کنندگی نارسایی قلبی است. سالیان سال پزشکان طب سنتی بنا به توصیه زکریای رازی از گل انگشتانه به منظور درمان افرادی که دچار بیماری های قلبی بودند استفاده می نمودند.
پزشکان مدرن تا سال 2005 هیچ اعتقادی به استفاده از گل انگشتانه برای درمان مشکلات قلبی نداشتند. بعد از آن با توجه به آزمایشات انجام شده مشخص شد که این گل حاوی گلیکوزیدهایی مانند digitoxin و digoxin می باشد. این گلیکوزیدها بسیار مناسب برای درمان نارسایی های قلبی می باشند. امروزه این گیاه در تولید داروهای قلبی مورد استفاده قرار می گیرد.
درمان کننده Hypertrophie
بیماری Hypertrophie که در طب سنتی با نام پرسازی شهرت دارد، باعث می شود تا بزرگ شدن بافت ها و اندام به خاطر حجیم شدن یاخته های آن بافت، شکل بگیرد. اغلب در این حالت یاخته های بافت، آب و خوراک بیشتری جذب می نمایند. استفاده نمودن از برگ های گل انگشتانه روشی است موثر که می تواند این بیماری را درمان نماید. این خاصیت از گل انگشتانه به وسیله پزشکان طب سنتی یونانی کشف شد و بعدها پزشکان ایرانی نیز از آن استفاده نمودند.
ادرار آور بودن
انگشتانه گیاهی است دارای گلبرگ های زیبای ارغوانی رنگ، از این رو از آن برای مصارف تزئینی بسیاری استفاده می گردد. برگ های گل انگشتانه دارای میزان بالایی دیجیتال می باشد. دیجیتال موجود در برگ های گیاه بسیار پر خاصیت می باشد. از مهمترین خاصیت های دیجیتال، ادرار آوری آن است. اشخاصی که در تولید ادرار دچار مشکل می باشند، مصرف برگ های گل انگشتانه توصیه می گردد. باید بدانید که این گیاه کمی سمی است از این رو بهتر است برای مصرف از یک متخصص طب سنتی یا پزشک کمک گرفته شود. در صورت محتاط نبودن می تواند مشکلات خطرناکی برایتان ایجاد نماید.
درمان کننده ذات الریه
از دیگر خواص گیاه گل انگشتانه خاصیت درمان کنندگی ذات الریه می باشد، این موضوع را در میان دست نوشته های طبیب معروف یونانی یعنی آگوستوس سزاروس می توان دید، این طبیب از گل انگشتانه برای درمان ذات الریه استفاده می کرده است. طبیبان بسیاری در سال 1910 از این گیاه برای درمان بیماری ذات الریه استفاده می نمودند، بدون دانستن این که این گیاه چطور باعث بهبودی می گردد، در نهایت در سال 1910 بود که دانشمندان متوجه شدند که خواص دیجیتال موجود در برگ های گل انگشتانه سبب درمان ذات الریه می گردد.
آشنایی با عوارض گیاه
باید بدانید که گیاه گل انگشتانه علاوه بر خواص بی نظیری که دارد، ممکن است برخی عوارض را نیز به دنبال داشته باشد. گل انگشتانه در دسته گیاهان سمی قرار داده شده است و فقط یک رده پایین تر از گیاهان خیلی سمی قرار دارد. در صورتی که قسمت های اشتباه این گیاه مصرف شود باعث ایجاد عوارض مختلفی در بدن خواهد شد.
از مهمترین عوارض گل انگشتانه می توان تهوع، استفراغ، دلپیچه، اسهال، گلو درد، خارش های موضعی، سرگیجه، سردرد و در بعضی از موارد مشکلات قلبی را نام برد. از این رو استفاده نمودن این گیاه باید با مشورت پزشک باشد و دقیقا به مقدار توصیه شده مصرف شود.
موارد منع مصرف گل انگشتانه
گیاه گل انگشتانه در موارد زیر نباید مورد مصرف قرار گیرد.
- اختلال و افزایش نامنظم ضربان قلب، فیبریلاسیون بطنی
- مسمومیت (تپش قلب، تاری دید، کاهش هوشیاری و …)
- داشتن حساسیت به این گیاه
موارد احتیاطی
در موارد زیر در مصرف این گیاه باید احتیاط شود و یا مصرف نگردد.
- بارداری
- انسداد دهلیزی بطنی
- افزایش کلسیم خون
- افراد ابتلا به کاهش شدید پتاسیم
- اختلالات هیپرترونیک عضله قلبی
- افزایش ضربان بطنی (تاکی کاردی بطنی)
- تنگی دریچه
- بیماری ریوی شدید
- کاهش اکسیژن
- سندرون ولف-پارکینسون-وایت
- سندروم سینوس کاروتید
نحوه پرورش گیاه
همانطور که اشاره شد گیاه گل انگشتانه بومی کشور ایران نمی باشد، اما به دلیل زیبایی منحصر به فردی که دارد، افراد زیادی آن را پرورش داده و از زیبایی آن لذت می برند. در صورتی که بخواهید این گیاه را پرورش دهید، باید بدانید که دمای مناسب برای پرورش بذر این گیاه دمایی بین 18 تا 20 درجه سانتی گراد می باشد. این گیاه اغلب در کشورهای اروپایی می روید، از این رو به نور آفتاب کم و دمایی معتدل نیازمند می باشد. دمای 15 درجه دمایی مناسب برای رشد این گیاه محسوب می شود.
به همین منظور پیشنهاد می شود تا این گل را در پاییز بکارند و به بهترین بازدهی برسند. گیاه گل انگشتانه دو ساله است و به مقدار قابل توجهی آب نیازمند است. در سال اولیه رشد باید 450 تا 550 میلی لیتر آب نیاز دارد و در سال بعد به دو برابر این میزان آب نیاز است.
سخن پایانی
گیاهان دارویی به ویژه انگشتانه، لوفا، آقطی و … در حال حاضر برای درمان بیماری های بسیاری مورد استفاده قرار می گیرند و نقش بالایی در درمان بیماری ها دارند. گل انگشتانه بومی ایران نیست ولی می توان با به وجود آوردن شرایط مناسب معتدلی و رطوبت مناسب از آن با عنوان یک گیاه تزئینی زیبا بهره برد. با این وجود به خاطر وجود سم در این گیاه نباید هیچوقت بدون مشورت با پزشک یا متخصص گیاهان دارویی از آن مصرف نمود. در حال حاضر از مواد موثر گل انگشتانه برای مصارف داروسازی و تولید داروهایی مانند ایزولانید و کاردینوکسین استفاده می گردد.
