د‌کتر نوشین صحابی - جراح و متخصص زنان، زایمان و نازایی
تحریریه زندگی آنلاین : آندومتریوز نوعی بیماری شایع و دردناک در بین خانم‌ها است که یکی از سه علت اصلی ناباروری زنان محسوب میشود. در طول چرخه قاعدگی طبیعی، مخاط رحم که به آن آندومتر می‌گویند، جهت آماده شدن برای بارداری، ضخیم‌تر میشود. اگر در طول آن ماه باردار نشوید، در طول دوره قاعدگی، آندومتر ریزش می‌کند، نازک میشود و بعد از پایان دوره قاعدگی، دوباره رشد می‌کند و این روند دوباره در هر قاعدگی ادامه پیدا می‌کند. در بیماری آندومتریوز به دلایلی که هنوز هم برای دانشمندان و محققان قابل احساس نیست، بافتی شبیه آندومتر در خارج از رحم در نقاط مختلف رشد می‌کند (در فضای بیرون از رحم). معمولا داخل حفره لگن شایع‌ترین محل آندومتریوز است. علاوه بر آن می‌تواند در تخمدان‌ها و لوله‌های فالوپ (لوله‌های تخم‌بر) هم ظاهر شود، ولی در مواردی هم در دهانه رحم، واژن، راست‌روده (انتهای روده بزرگ)، مثانه و حتی روده کوچک دیده شده است. دانشمندان معتقدند که آندومتریوز می‌تواند در تمام بافت‌های بدن رشد کند، به جز طحال، ولی در هر حال رایج‌ترین حالت ممکن لگن است. همزمان با قاعدگی، آندومتریوز در هر جای بدن که باشد، هم خونریزی می‌کند و همین امر باعث میشود تا مشکلاتی برای فرد ایجاد شود. رایج‌ترین عوارض آن هم درد شدید در عادت ماهانه، نازایی و دردهای مزمن لگنی است. مشکل این است که این بافت مانند بافت آندومتر نرمال و عادی رفتار می‌کند، در طول چرخه قاعدگی ضخیم شده و بعد ریزش می‌کند، اما نمی‌تواند مانند بافت طبیعی و نرمال آندومتر در طول قاعدگی از بدن دفع شود. در نتیجه بافت آندومتریوز باعث ایجاد التهاب میشود. این تجمع بافتی می‌تواند از آزاد شدن تخمک‌ها از تخمدان‌ها یا لقاح با اسپرم جلوگیری کند. علاوه بر آن می‌تواند باعث زخم و انسداد لوله‌های فالوپ شود و از لقاح تخمک و اسپرم جلوگیری کند.
بیشتربخوانید:
علاوه بر مشکلات مربوط به باروری، آندومتریوز می‌تواند برخی علائم و نشانه‌های دیگری هم داشته باشد:
درد لگن
رابطه جنسی دردناک
ادرار دردناک
حرکات دردناک روده
درد زیاد شکم
درد پایین کمر
خونریزی زیاد قاعدگی یا لکه‌بینی بین دوره‌ها
خستگی مفرط
برخی مواقع بدون علامت.
بیشتربخوانید:
باردار شدن در شرایطی که فرد به آندومتریوز دچار است
اغلب خانم‌هایی که آندومتریوز دارند، می‌توانند به طور طبیعی باردار شوند، اما اگر در باردار شدن با مشکل روبرو شوند، می‌تواند علت اصلی آن آندومتریوز باشد. برای تشخیص دقیق و بررسی بهتر آندومتریوز، پزشک لاپاراسکوپی را پیشنهاد می‌دهد. در این روش، یک جراح زنان دوربین بسیار کوچکی را از طریق لوله‌ای وارد شکم شما می‌کند تا بافت غیر طبیعی آندومتر را پیداکند.
ممکن است جراح بخواهد این کار را با بیوپسی انجام دهد. اگر آندومتریوز تشخیص داده شود، بسته به شدت بیماری، گزینه‌های درمانی به بیمار ارائه میشود. معمولا مصرف داروها به تنهایی یا همراه با جراحی، باعث کاهش درد و التهاب میشود. جراح می‌تواند تا جای ممکن بافت آندومتریوز را بردارد. در برخی از خانم‌ها، جراحی شانس بارداری را به میزان قابل توجهی افزایش می‌دهد، اما باید بدانید که میزان بارداری در زنان مبتلا به آندومتریوز می‌تواند کم یا زیاد باشد، بنابراین نوع درمان به شدت آن بستگی دارد. از آنجا که برخی از خانم‌های مبتلا به آندومتریوز به مشکلات مربوط به تخمک‌گذاری دچار هستند، یکی دیگر از گزینه‌های درمانی استفاده از داروهای تحریک تخمک‌گذاری می‌باشد. هورمون‌های تزریقی هم می‌توانند با صلاحدید پزشک در چنین شرایطی تجویز و توصیه شوند. زمانی که شروع به تخمک‌گذاری موفقیت‌آمیز می‌کنید، ممکن است در صورت باردار نشدن به صورت خود به خود، پزشک متخصص زنان، پیشنهاد لقاح مصنوعی را بدهد که در آن روش اسپرم مستقیما در رحم شما قرار می‌گیرد.به یاد داشته باشید که از قرص‌های جلوگیری برای بسیاری از بیماران مبتلا به آندومتریوز البته با تشخیص پزشک متخصص استفاده میشود که در نتیجه باعث جلوگیری از بارداری هم میشود و حتی در مورد بعضی از این نوع داروها، بیمار در طول درمان، نباید حامله شود، چون ممکن است برای جنین نقص‌های مادرزادی ایجاد شود، لذا حتما به پزشک خود بگویید که هدف‌تان از درمان آندومتریوز، بارداری است، یعنی درمان بیماری که می‌خواهد حامله شود، با کسی که نمی‌خواهد حامله شود، فرق دارد.
مشکلات لوله‌های فالوپ
درصد قابل توجهی از موارد ناباروری، مربوط به مشکلات لوله‌های فالوپ است. گاهی اوقات ممکن است که لوله‌ها مسدود باشند و یا اینکه در اثر بیماری یا عفونت زخم شده باشند.وقتی تخمک از یکی از تخمدان‌ها خارج میشود، از طریق یکی از لوله‌های فالوپ، مجاری باریکی که تخمدان‌ها را به رحم وصل می‌کنند، حرکت می‌کند. به طور معمول، تخمک در همین لوله‌ها با اسپرم لقاح پیدا می‌کند و تخم تشکیل میشود و به مسیر خود در لوله فالوپ ادامه می‌دهد تا به رحم برسد. لوله‌های فالوپ بسیار نازک و باریک هستند و اگر چنانچه مسدود شوند، راه دیگری نمی‌ماند تا تخمک توسط اسپرم بارور شود. مشکلات و بیماری‌هایی مثل اندومتریوز، بیماری التهابی لگن، عفونت‌ها و بیماری‌های مقاربتی باعث انسداد لوله‌های فالوپ می‌شوند.
بیشتربخوانید:
باردار شدن در زمان مواجهه با مشکلات مربوط به لوله‌های فالوپ
برای پی بردن به مسدود شدن لوله‌ها، پزشک لاپاراسکوپی را پیشنهاد می‌دهد. علاوه بر آن هیستروسالپنگوگرام (HSG) هم توصیه میشود. در آزمایش HSG، رنگ مایع توسط کاتتر (Catheter) از طریق واژن (دهانه رحم) وارد رحم میشود. سپس با چندین عکس‌برداری، پزشک وجود انسداد و یا میزان آن را تشخیص می‌دهد. اگر رنگ آزادانه از لوله‌ها عبور کند، پس انسدادی در کار نیست. در روش دیگر، می‌توان HSG را با سونوگرافی به جای عکس‌برداری انجام داد. در این روش از آب نمک و هوا یا کف استفاده میشود.
در صورت تخمک‌گذاری طبیعی، پزشک ممکن است روش‌های کمک باروری را در نظر بگیرد. این موارد می‌توانند شامل تزریق داخل سیتوپلاسمی اسپرم (ICSI)، تلقیح مصنوعی مستقیم در رحم (IUI) و یا لقاح آزمایشگاهی (IVF) باشند تا بیمار به یک حاملگی موفق دست پیدا کند. نکته مهم این است که بیماران مبتلا به آندومتریوز باید در سنین جوانی ترجیحا قبل از 30سال اقدام به بچه‌دار شدن بکنند که احتمال مشکلات باروری و نازایی به حداقل برسد.